De kracht van mensen

Wat ziet u wanneer u naar een gemiddelde organisatie kijkt? Doe eventjes uw ogen dicht en schets een plaatje in uw hoofd. Uw geestesoog ziet talloze afdelingen geleid door kleine en grote hotemetoten, ruzietjes, bureaucratische rompslomp en vooral veel regeltjes en procedures. Veel mensen zouden zeggen: 'Het is onmogelijk om een bedrijf te leiden zonder al die attributen die zo kenmerkend zijn voor moderne organisaties. De medewerkers lopen er binnen de kortste keren de kantjes vanaf. Het is een recept voor mislukking!' Met E-office bewezen Hameeteman en Stekelenburg aanvankelijk het tegendeel. Het bedrijf groeide en bloeide. Tot... het najaar van 2001. Het jaar van het WorldOnline-debacle. Het jaar waarin de vliegtuigen de Twin Towers binnenvlogen. Het jaar waarin de internetzeepbel definitief uiteenspatte. De auteur zegt hierover: 'Wij hadden nog een uitstekend 2001. Tot het einde van dat jaar hadden wij het razend druk met opdrachten en projecten. Maar in januari 2002 viel het met een klap compleet stil. Afgelopen, over, uit. [...] Toen hadden wij een probleem. We hadden namelijk geen organisatievorm, geen structuur. We hadden zelfs geen verkoopapparaat. We hadden alleen een heleboel mensen, en die organiseerden zich rond de projecten, rond de vraag van de klant. [...] En opeens was er green vraag meer.' Eigenlijk was het ze allemaal komen aanwaaien. Omdat de importeur van Lotus te druk was met het in de markt zetten van Lotus123 (destijds een populair spreadsheet programma) mochten zij aan de slag met Lotus Notes. Het softwareprogramma maakt een nieuwe werkwijze mogelijk. Het programma sloot naadloos aan bij de filosofie van de oprichters. Er bleek vraag naar. Ze hadden ook het tij mee. De computer werd volwassen en het internet kwam op stoom. De economie groeide en bloeide. In tijden van economische groei lijkt alles te lukken. Een organisatie bewijst pas wat die waard is in tijden van slecht weer. Toen pas ontdekten de ondernemers dat ze niet helemaal zonder structuur konden. Ze dachten een korps ondernemende kenniswerkers in huis te hebben, die zelf de bakens wel zouden verzetten. Maar dat deden ze niet. Dus namen ze zelf de touwtjes in handen zonder daarbij de zegeningen van de vrije zelfsturende kenniswerker door de gootsteen te spoelen. Het is een balanceer act. Geef mensen zoveel mogelijk vrijheid. Dan komt het beste in ze boven. Maar het lukt niet zonder een leidraad. Mensen hebben sturing nodig. De vraag is alleen: in welke mate? Ga je teveel aan het stuurwiel hangen dan haal je de spontaniteit er volledig uit. Doe je helemaal niets, dan wordt het een zooitje. Ze laveerden langs de rand van de afgrond. Het antwoord was een mix van vrijheid en sturing. Bepaalde taken in het bedrijf, zoals administratie, gedijen het beste volgens vaste regeltjes en patronen. Andere functies van het bedrijf, waar de kennis moet bloeien en groeien, hebben baat bij een zo groot mogelijke vrijheid. Het grote leerpunt van dit interessante boek is dat beide structuren binnen één bedrijf passen. In feite staat er in dit boek slechts een case centraal: de case E-office. De auteurs verontschuldigen zich er zelfs voor. Wat mij betreft is het onnodig. Het is een mooi uitgewerkte case waar bedrijven die actief zijn in de kennisindustrie veel van kunnen leren. Het boek boeit van begint tot eind. Ik heb het in een ruk uitgelezen, ondanks mijn aanvankelijke scepsis. Scepsis? Ik geloof ook in de kracht van mensen. Helaas zie ik in mijn dagelijkse trainingspraktijk regelmatig voorbeelden van het tegenovergestelde. Mensen die tijdens de training enthousiast zijn, maar op de een of andere manier dooft het vlammetje binnen no time. Het ligt gedeeltelijk aan de organisatie waarin ze werken en de manier waarop deze wordt gemanaged. Helaas zijn er weinig schouders die de last van deze vrijheid kunnen torsen. Er zijn ook mensen die het niet willen. Die functioneren beter in een strak geleide organisatie. Het is een kwestie van de juiste mensen erbij zoeken. Dat is ook een les die de ondernemers hebben geleerd. Soms moet je hard zijn en concluderen dat het niet gaat. Dan moet je afscheid van elkaar nemen. Conclusie: een aanrader. Het boekje is fris opgezet, met pakkende foto's. De vorm past prima bij de case. Er staat geen woord teveel in. Ook dat is een verademing. Het is een bron van interessante ideeën. Wie weet laat u dan net zo als ik uw scepsis varen.