Volgens Cor Hospes komt dit alles door een gebrek aan liefde in organisaties. Liefde voor elkaar als medewerkers, liefde voor de producten of diensten waar men medeverantwoordelijk voor is en liefde voor de klanten die er gebruik van (willen) maken. Door het kapitalistische systeem, procesmatige control en efficiency die geen ruimte (meer) biedt voor autonomie en creatieve vrijheid ten behoeve van werknemers, zijn organisaties verworden tot functionele wezens. Zo worden ze ook door managers aangestuurd. Hospes constateert dat daardoor zielloze organisaties zijn ontstaan. En zielloze organisaties kun je redelijk snel spotten in de media. Komen organisaties negatief in het nieuws omdat ze ander gedrag laten zien dan wat ze beweren of beloven, dan weet je dat je beet hebt. Hij schreef er een boek over: ‘Hart voor zaken. Hoe bouw je een liefdevolle organisatie.’
Andere wereld
Volgens de auteur wordt het hoog tijd voor liefdevolle organisaties. Organisaties waarin sprake is van een menslievende cultuur en vertrouwen, betrokken en verbonden medewerkers die met elkaar samenwerken aan een hoger doel. Als er geen liefde is, waar gaat het leven dan nog over? Leven doe je ook op je werk, sterker nog, je bent voor een groot deel van je leven aan het werk. Je zou denken dat we met dezelfde liefdevolle instelling zoals we ons thuis (privé) gedragen bij onze partner, kinderen, vrienden of familie, ook elke ochtend de drempel van kantoor overstappen.
Maar nee, op dat moment gebeurt er iets heel opmerkelijks: we zetten een knop om en gedragen ons zodra we bij de koffieautomaat zijn beland ineens anders. Ook het taalgebruik verandert. We doen alsof het de normaalste zaak van de wereld is mee aan taalspelletjes, rijkelijk gevuld met jargon waarvan veel woorden niet eens uit de Nederlandse taal afkomstig zijn. In talrijke organisaties, en de daar aanwezige vakgebieden is hierdoor een mistlaag ontstaan, waardoor we niet eens meer in staat zijn om te benoemen waar we met elkaar precies mee bezig zijn en waarom. Laat staan dat je bij problemen tot de kern kunt doordringen, en de juiste mensen vindt die in den beginne de verantwoordelijkheid op zich (zouden moeten) nemen.
In een eerder verschenen boek van Rob Huisman wordt dit verschijnsel als volgt verklaard: Organisaties hebben ongeacht hun omvang de natuurlijke neiging om een eigen schijnwerkelijkheid te creëren. Er wordt op een bepaalde manier naar de klant gekeken, naar de markt, naar de eigen bijdrage aan vooruitgang en niet te vergeten naar de ogen van de baas. Wie binnenkomt en promotie wil maken, past zich maar beter snel aan en speelt het spel mee. Carrière maken doe je binnen niet buiten. Die schijnwerkelijkheid bepaalt in aanzienlijke mate het gedrag van leidinggevenden en hoe zij communiceren.
Hospes doet daar een waardevolle aanvulling op door de stelling van filosoof Martin Buber aan te halen: Echt contact ontstaat alleen als er herkenning en erkenning is. Elkaar zien en ontmoeten dus. Buber noemt dat ‘ik’ en ‘jij’. Als de ik niet de jij ziet, maar de ‘het’, iemand die alleen de werknemer is, een collega voor dat moment, een ondergeschikte soms zelfs, dan is er geen ontmoeting, en dus ook geen liefde. Als je mensen buiten de deur houdt en ze als anoniem beschouwt, voel je de eigen gevoelens van schaamte, schuld en eenzaamheid niet. Het hoeft dan niet te schuren, maar het levert ook geen echt contact, of levensles op. Dan hoef jij de behoefte aan liefde, aan troost, niet te tonen. Dat is de reden waarom mensen zich op kantoor anders gedragen en verstoppen in rollen en functies.’
Levenselixer
Als het over liefde gaat, speelt dit binnen een organisatie een net zo’n grote rol als bij je thuis, of waar je ook bent. Het vraagt wel om een andere mentaliteit waarbij een belangrijke verantwoordelijkheid ligt bij leidinggevenden die het goede voorbeeld moeten geven. Zij moeten ook worden gedreven door een liefde voor een hoger doel. Ze hebben een duidelijke missie. Niet per se om dan meer producten of diensten te kunnen verkopen. Je kunt het ook niet compenseren door bepaalde functies of rollen te bedenken, zoals een Chief Happiness Officer. De gedachte dat je daarmee de omzet verhoogt is bullshit.
In zijn dankwoord blikt Hospes ook vijf jaar terug, toen hij bij de uitgever met het idee kwam om over dit thema een boek te schrijven. Iedereen vond het toen nog een vreemd voorstel. Als je in het boek leest welke andere omschrijvingen er aan liefde gegeven kunnen worden, behalve termen als eeuwigdurende vriendschap, romantische etentjes en amoureuze seks, is dit levenselixer inmiddels een noodzakelijke voorwaarde.
Hart voor zaken gaat over ethiek en gezond verstand en biedt veel inzichten, vaak afkomstig van personen die vanuit de ondernemersklei hun ervaringen delen. Inzichten die ze vaak opdeden nadat het privé of zakelijk misging. De manier waarop organisaties worden gemanaged en hoe ze communiceren moet op de schop, daar is geen ontkomen meer aan. De vraag is hoelang deze mentaliteitsverandering en het verhaal dat erbij hoort gaat duren. Een aanrader is dit boek zeker, ik heb het met liefde gelezen!
Over Nico de Leeuw
Nico de Leeuw is behalve communicatie-adviseur ook actief blogger, spreker en gastdocent. Nico ondersteunde diverse publieke organisaties als communicatie- en mediaspecialist en woordvoerder.
