Empathie is broodnodig in de huidige tijdgeest. Kuipers sluit met haar visie en aanpak aan bij een groeiende groep auteurs die de laatste jaren vanuit verschillende vakgebieden pleiten voor organisaties waar de mens centraal staat. Steeds meer wetenschappelijke inzichten tonen aan dat mensgericht leiderschap waarbij ethiek een grote rol speelt een cultuur van vertrouwen en samenwerking bevordert. Dit verhoogt niet alleen de betrokkenheid en motivatie van medewerkers, maar leidt ook tot betere prestaties. Het bestaande bedrijfseconomische model, dat primair gericht is op efficiëntie en groei, wordt daarom door Kuipers en de anderen ter discussie gesteld.
Homo empathicus
En terecht, want de mens is geen grondstof, ook al wordt die nog vaak als zodanig gezien in veel organisaties. Het feit dat personeelsafdelingen de stempel Human Resources hebben gekregen, spreekt boekdelen. Nee, de mens is een wezen met gevoelens zoals angst en liefde, kan nadenken en gedijt alleen in menswaardige relaties. De homo economicus is passé; Kuipers introduceert de homo empathicus, een mens die zich kan verbinden met zijn of haar omgeving.
Empathisch leiderschap wordt gedefinieerd als een stijl waarin inlevingsvermogen wordt ingezet om verbinding te maken, relaties te versterken en organisaties bestendig te maken voor de toekomst. Dit vraagt om sensitiviteit, moed, integriteit en daadkracht en goed kunnen luisteren. Empathie gaat verder dan begrip tonen: het omvat ook strategisch handelen, heldere communicatie en het creëren van een inclusieve cultuur. Een treffend voorbeeld uit het boek is een leidinggevende die een conflict tussen twee teamleden niet ontwijkt, maar beide partijen uitnodigt om hun verhaal te doen. Door empathisch te luisteren en duidelijke kaders te stellen, wordt een duurzame oplossing gevonden waarin beide partijen zich gehoord voelen en gemotiveerd blijven bijdragen aan het team.
Empathie als deugd
Kuipers benadrukt dat empathische leiders keuzes moeten maken die niet alleen goed zijn voor de organisatie, maar ook recht doen aan menselijke waarden zoals betrokkenheid, gelijkheid en rechtvaardigheid. Ze moedigt leiders aan om hun morele kompas te gebruiken en bewust te zijn van de ethische implicaties van hun gedrag en beslissingen. De waarde van empathisch zijn sluit naadloos aan bij de principes van de zorgethiek, die de verantwoordelijkheid benadrukt om zorg te dragen voor anderen binnen relaties en contexten. Deze benadering wordt steeds relevanter in de huidige tijdgeest, waarin menselijke connecties, wederkerigheid en welzijn centraal staan.
Praktisch en toegankelijk
De Duitse filosoof Arthur Schopenhauer muntte al in de 19e eeuw de visie dat het vermogen om het lijden van anderen te begrijpen en erop te reageren, een essentieel fundament is van menselijke verbinding en rechtvaardigheid. Of Kuipers door deze filosoof is geïnspireerd weet ik niet, maar in dit toegankelijk geschreven boek heeft ze een goede balans gevonden tussen theorie, voorbeelden en handvatten om het in de praktijk te brengen. Lezers worden uitgenodigd om actief te reflecteren op hun eigen gedrag, overtuigingen en leiderschapsstijl. Zo worden vragen gesteld als: Hoe ga ik met conflicten om? en In hoeverre begrijp ik de behoeften van mijn medewerkers? Verder bespreekt Kuipers tools zoals het SCARF-model van David Rock, dat handvatten biedt om sociale interacties beter te begrijpen en te sturen. Ze reikt technieken aan voor empathische communicatie en verbindend vergaderen. Dit laatste betekent zorgen dat iedereen een stem krijgt, duidelijke afspraken maken en spanningen in groepsdynamiek verminderen.
Empathisch leiderschap is niet voor watjes is een aanrader, niet alleen voor leidinggevenden, maar voor iedereen die zich kwetsbaar durft op te stellen en dus bereid is in de spiegel te kijken en zijn of haar empathisch vermogen verder wil ontwikkelen.
Over Nico de Leeuw
Nico de Leeuw is auteur en behalve communicatie-adviseur ook actief blogger, spreker en gastdocent. Van origine is hij journalist en was hij actief als tv-programmamaker bij tv-omroepen. Na een overstap werkte hij als communicatieadviseur en woordvoerder bij diverse publieke organisaties als strategisch communicatie- en mediaspecialist en woordvoerder.
