Kata is een universeel patroon voor elke vorm van verbetering. Agile Kata bouwt voort op de fundamenten van Toyota Kata en breidt deze uit met agile waarden en principes. In zijn boek Agile Kata – Patterns and Practices for Transformative Organizational Agility presenteert Joe Krebs een overtuigende benadering die agile principes combineert met het wetenschappelijke denken van Kata. Het resultaat is een krachtig patroon voor continue verbetering.
Agile Kata is opgebouwd uit drie delen. Deel I legt de basis: een introductie tot Kata en wetenschappelijk denken, en waarom dit zo’n unieke en effectieve aanpak is. Deel II laat zien hoe agile werkvormen het basispatroon van Kata kunnen versterken, met aandacht voor coaching, cultuur, samenwerking, waarde meten en leiderschap. In deel III worden verschillende herkenbare praktijkvoorbeelden gepresenteerd.
Elk hoofdstuk bevat praktische oefeningen en sluit af met reflectievragen die het begrip verdiepen en uitnodigen tot continu leren.
Kata
Kata vindt zijn oorsprong in de krijgskunsten, waar complexe vaardigheden – zoals in karate – worden opgedeeld in kleinere, beheersbare onderdelen. Door doelbewuste herhaling worden deze onderdelen vanzelfsprekende gewoonten. Deze aanpak introduceert een leerhouding waarbij nieuwe vaardigheden ontstaan door herhaling en verfijning.
Kata zijn patronen die helpen nieuwe gewoonten te vormen. Ze zijn denkkaders, geen werkwijzen of methodologieën. Geen kant-en-klare oplossing, maar een startpunt dat zich aanpast aan de context.
Kata beoefenen betekent een wetenschappelijk denkpatroon toepassen om ineffectieve gewoonten te doorbreken en effectievere gewoonten op te bouwen. Het helpt je gedrag veranderen, blinde vlekken herkennen en deze doelgericht en systematisch benaderen.
De kern van Agile Kata bestaat uit twee routines: de Improvement Kata en de Coaching Kata. Deze eenvoudige maar krachtige patronen sturen zowel persoonlijke als organisatorische verandering via gestructureerde oefening en reflectie.
Improvement Kata
De Improvement Kata is een vierstappenpatroon dat individuen of teams begeleidt bij probleemoplossing en continue verbetering:
Begrijp de richting of uitdaging – Stel een helder doel vast voor de komende 6 tot 9 maanden.
Begrijp de huidige situatie – Analyseer de huidige staat en bepaal het verschil met de gewenste situatie.
Bepaal de volgende doelsituatie – Formuleer een kortetermijndoel dat richting geeft aan de verbetering.
Experimenteer naar de doelsituatie toe – Voer experimenten uit om het verschil tussen nu en straks te overbruggen.
Teams gebruiken hiervoor vaak een storyboard: een visueel hulpmiddel dat helpt overzicht te houden en samenwerking bevordert.
Coaching Kata
De Coaching Kata ondersteunt de Improvement Kata met een gestructureerde coachingsaanpak. Hierbij zijn twee rollen belangrijk: coach en leerling. De coach stelt vijf vaste vragen:
1. Wat is de doelsituatie?
2. Wat is de huidige situatie?
3. Welke obstakels pak je nu aan?
4. Wat is je volgende stap en wat verwacht je daarvan?
5. Wanneer kunnen we kijken wat je geleerd hebt?
Een tweede coach observeert en geeft feedback aan de primaire coach. Zo ontstaat ook op coachingsniveau continue verbetering.
Agile Kata
Kata betekent letterlijk ‘manier van doen’, dus Agile Kata staat voor ‘de manier waarop je agile toepast’. Het biedt een universeel patroon om de wendbaarheid van teams en organisaties blijvend te verbeteren.
In deel II onderzoekt de auteur hoe Agile Kata kernaspecten van agile ondersteunt: waarden en principes, waarde meten, agile coaching, samenwerking, leiderschap en cultuur.
Agile als waarden en principes
De Improvement Kata dwingt je niet om een lijst agile-praktijken toe te passen, maar moedigt aan om een visie (zoals het Agile Manifesto) te formuleren en de obstakels te benoemen die die visie in de weg staan. Vandaaruit experimenteer je richting vooruitgang – geen rigide pad, maar ontdekkend leren.
Waarde meten
Wat is waarde? Uiteindelijk bepaalt de klant dat. Klassieke agile-meetlatten zoals velocity, story points en burndown charts zeggen vaak weinig over daadwerkelijke waarde. Beter zijn metrics zoals:
– Aantal opgeleverde increments per sprint
– Aantal fouten in productie
– Lead time en wait time
– Kwaliteitsindicatoren
Modellen als Evidence-Based Management en OKR’s helpen om relevante resultaten meetbaar te maken.
Agile coaching
Agile coaches zijn meer dan procesbewakers. Ze zijn leraren, mentoren, veranderaars – en wetenschappelijk denkers. Agile Kata voegt die rol expliciet toe en laat coaches experimenteren met leren. Modellen zoals het Agile Coaching Competency Framework en de Agile Coaching Growth Wheel krijgen binnen Agile Kata extra waarde, omdat ze mindsetontwikkeling ondersteunen.
Samenwerking
Goede samenwerking vraagt sociale en interpersoonlijke vaardigheden. Agile Kata stimuleert zelforganisatie, autonomie en eigenaarschap met technieken als: Dynamic reteaming, Pair en mob programming, Hackathons, Open Space Technology, Liberating Structures en Micro-facilitation Techniques.
Dit helpt teams agile waarden te verankeren in hun dagelijkse praktijk.
Leiderschap en cultuur
Agile transformatie begint bij leiderschap. Leiders geven het voorbeeld door hun stijl aan te passen, doelen te stellen en te blijven leren. Agile leiders belichamen experiment, veerkracht en aanpassingsvermogen. Zoals het Japanse gezegde luidt: ‘Val zeven keer, sta acht keer op.’
Deel III: Praktijkvoorbeelden
In deel III behandelt het boek vijf praktijkcases waarin Agile Kata wordt toegepast:
– Retrospective Kata – Voor agile teams met iteratieve processen, aanvullend op bijvoorbeeld Scrum.
– Agile Kata als teamproces – Teams ontwerpen en verbeteren hun eigen werkwijze.
– Vervanging van plangedreven transformaties – Geen blauwdrukken, maar patroon-gebaseerd leren.
– Business agility – Wendbare organisaties bouwen voorbij het niveau van agile teams.
– Productmanagement – Lichtgewicht raamwerk voor continue ontdekking, levering en feedback.
Conclusie
Agile Kata biedt een krachtig denkmodel en werkmethode voor organisaties die agile willen leven, niet alleen implementeren. Door wetenschappelijk denken te combineren met agile waarden, stelt het teams en leiders in staat betekenisvolle verandering van binnenuit te realiseren.
Dit boek is verplichte kost voor agile coaches, Scrum Masters en veranderaars die streven naar duurzame verbetering en echte business agility. Het verruimt niet alleen je begrip van wendbaarheid, maar geeft je ook concrete handvatten om die in de praktijk te brengen – met discipline, intentie en impact.
Over Henny Portman
Henny Portman is eigenaar van Portman PM[O] Consultancy en biedt begeleiding bij het invoeren en verbeteren van project-, programma- en portfoliomanagement inclusief het opzetten en verder ontwikkelen van PMO's. Hij is auteur en blogger en publiceert regelmatig artikelen.
