Hersenhack - 'Letterlijk uitdagend'

Hersenhack? Klinkt eng! Margriet Sitskoorn legt in haar nieuwste boek HersenHack uit dat de term ‘to hack' al tientallen jaren bestaat en oorspronkelijk betekende: verbeteren, nieuwe verbindingen maken (van treincircuits!). Later betekende het: creatieve oplossingen vinden voor (computer)problemen en pas recent is de negatieve betekenis ontstaan. Margriet gebruikt hack voor beide betekenissen: inbraak èn verbetering.

Het heerlijk leesbare en letterlijk uitdagende boek doet uit de doeken hoe anderen inbreken in je hersenen, bijvoorbeeld met fake news. Ook gaat het in op manieren om zelf je hersenen te verbeteren, zodat je beter kunt functioneren. Er zijn veel voorbeelden, onderzoeken en testjes opgenomen, die soms wat gedateerd zijn, en vaak al bekend als je veel psychologieboeken leest.

In deel 1 van het boek ‘Leer jezelf kennen', vind je veel testjes en puzzels, die je laten ervaren hoe beroerd je hersenen af en toe werken. Veel van deze uitdagingen kende ik al, maar sommige waren nieuw voor mij en daar tuinde ik dan, gewaarschuwd en al toch (even) in. Zoals deze: Welk getal hoort op de plaats van het vraagteken? 1 is gelijk aan 5; 2 is gelijk aan 10; 3 is gelijk aan 15; 4 is gelijk aan 20; 5 is gelijk aan ?

Dergelijke voorbeelden van hersenen die een snel maar fout antwoord geven, zijn heel krachtig en doen waar Margriet voor waarschuwt: ze geven een ongemakkelijk gevoel! Toch lees je door, natuurlijk.

In deel 2 van het boek, over hoe hersenhacks leiden tot grote maatschappelijke problemen en hun oplossingen, vind je hoofdstukken over fake news, angst, (verslaving aan) genot, en identiteit.

In het hoofdstuk over fake news wordt (natuurlijk) Donald Trump genoemd, die alles wat hem niet zint als fake news bestempelt en zelf ook de nodige hoeveelheid creëert. Filosoof Jason Stanley waarschuwt ervoor dat fake news niet alleen wordt gebruikt om mensen te misleiden, maar dat het doel is om ultieme macht te krijgen. Over mensen, over de wereld, maar ook over feiten, over de realiteit.

Waarom laten onze hersenen dit gebeuren, waarom geloven we zo makkelijk iets dat niet waar is? Hier heeft Sitskoorn de nodige oorzaken voor op een rijtje gezet. Een daarvan is dat het proces van twijfelen aan informatie, het nader onderzoeken en daarna je hersenen updaten, uitgevoerd wordt door de prefrontale hersenschors, en dat deze achteruit gaat bij het ouder worden. En dàt roept bij mij de vraag op of het wel verstandig is om de machtigste posities aan oude, en dus relatief makkelijk beïnvloedbare mensen te geven.

Identiteit gaat onder andere over ‘ingroup positivity' en ‘outgroup negativity'. Mensen zien eerder het goede in eigen groepsleden dan in ‘outgroup'-leden, bevoordelen de groepsleden en zijn geneigd de outgroupleden te benadelen. Zèlfs als die eigen groep volkomen arbitrair tot stand is gekomen, zoals door kop-of-munt gooien. Dat ‘eigen-groep-eerst' vooroordeel is dan misschien genetisch bepaald doordat het je ooit beschermde tegen honger en sabeltandtijgers, maar nu is het niet meer nodig. Toch cultiveren we het nog steeds door de manier waarop onze hersenen werken. Ook stereotypering, racisme en dehumanisatie komt in dit deel aan de orde, met fascinerende uitleg hoe (en vooral waarom) mannen reageren op (al dan niet) schaarsgeklede vrouwen.

We kunnen dit allemaal veranderen, stelt Sitskoorn, zodat we prettiger samenleven, zelfs meer kans op wereldvrede hebben. We hoeven alleen maar onze hersenen te hacken, bijvoorbeeld door achtergronden van het (fake) nieuws op te zoeken op www.ourworldindata.org, (ik keek naar de CO2-emissie pagina, fascinerend!). Met feitelijke voeding kun je je hersenen updaten, je angstsysteem reguleren en minder beïnvloedbaar worden. Of jezelf trainen om jezelf in een ander te verplaatsen, hoe moeilijk dat vaak ook is. Zo update je je hersenen. Hersenhack!

En? 5 is gelijk aan ?

Wie '25' antwoordde moet Hersenhack zeker kopen!

(En als je ‘1' antwoordde ook, want je wilt vast méér weten van die schaarsgeklede vrouwen...).