trefwoord
Complexiteitsdenken: een andere kijk op organiseren en veranderen
In een wereld die steeds sneller verandert en waarin vraagstukken toenemend complex worden, biedt het complexiteitsdenken een verfrissend perspectief. Deze denkwijze gaat uit van onderlinge verbondenheid en niet-lineaire dynamiek in systemen, waarbij chaos en orde als complementaire aspecten worden gezien. Waar het traditionele, reductionistische denken uitgaat van maakbaarheid en voorspelbaarheid, erkent complexiteitsdenken juist de fundamentele onzekerheid en de emergente eigenschappen van systemen.
Wat is complexiteitsdenken?
Complexiteitsdenken is een manier van kijken naar samenhang in systemen. Het maakt onderscheid tussen 'gecompliceerd' en 'complex'. Gecompliceerde vraagstukken zijn weliswaar ingewikkeld, maar kenbaar en oplosbaar met de juiste expertise. Complexe vraagstukken daarentegen kenmerken zich door onvoorspelbaarheid, onderlinge verbondenheid van vele factoren en emergentie – het ontstaan van nieuwe eigenschappen die niet te herleiden zijn tot de afzonderlijke onderdelen.
Nicoline Mulder
Value-based Projectmanagement
In 'Value-based Projectmanagement' presenteert
Value-based Projectmanagement van Nicoline Mulder het complexiteitsdenken als alternatief voor het reductionistische denken in traditioneel projectmanagement. Het boek laat zien hoe complexe projecten vragen om een fundamenteel andere aanpak dan lineaire benaderingen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Complexiteitsdenken heeft zijn wortels in meerdere wetenschappelijke disciplines, waaronder de systeemtheorie, chaostheorie en ecologie. Het biedt een lens waardoor we organisaties, projecten en maatschappelijke vraagstukken anders kunnen bekijken.
Wicked World - 'Beknopt boek met rijke inhoud'
Nico Jong
In het artikel 'Wicked World - Beknopt boek met rijke inhoud' wordt beschreven hoe complexe problemen 'onontwarbare kluwens van met elkaar samenhangende problemen zijn die over de grenzen van organisaties en disciplines heen gaan'. Deze wicked problems laten zich niet oplossen met traditionele lineaire benaderingen.
SPOTLIGHT: Hans Vermaak
Hans Vermaak is een toonaangevende stem op het gebied van complexiteitsdenken in de Nederlandse context. Hij promoveerde cum laude op het aanpakken van complexe vraagstukken en heeft meer dan honderd publicaties op zijn naam staan over veranderkunde, systeemdenken en leerprocessen.
Meer over Hans Vermaak
Hans Vermaak
De logica van de lappendeken
In
De logica van de lappendeken laat Hans Vermaak zien hoe complexe vraagstukken een complexe aanpak vergen in plaats van simplificatie. Het boek is doordrenkt van complexiteitsdenken, waarbij wordt benadrukt dat vraagstukken die van iedereen en van niemand zijn, een andere benadering vragen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Auteurs die schrijven over 'complexiteitsdenken'
Chaordisch denken: orde in chaos herkennen
Een belangrijk concept binnen het complexiteitsdenken is 'chaordisch denken' - een samentrekking van chaos en orde. Het gaat niet om het bestrijden van chaos of het aanbrengen van orde, maar om het herkennen van de natuurlijke orde die in schijnbare chaos te vinden is.
Chaordisch organiseren - 'Een bijzonder rijk en erudiet boek'
Nico Jong
In het artikel 'Chaordisch organiseren - Een bijzonder rijk en erudiet boek' wordt benadrukt dat complexe vraagstukken een totaal andere aanpak vereisen dan gecompliceerde problemen. Het artikel introduceert 'chaorde' als het zien van orde in de chaos, waarbij complexiteit gezien wordt als een natuurlijk fenomeen dat we kunnen leren begrijpen en benutten.
Jurgen Appelo
Management 3.0: Leading Agile Developers, Developing Agile Leaders
Management 3.0: Leading Agile Developers, Developing Agile Leaders van Jurgen Appelo baseert zijn management 3.0 model op complexiteitstheorie. Het boek vormt een alternatief voor het lineaire denken in traditioneel management en biedt een visie die systemen ziet als complex met vele onderling afhankelijke factoren.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 11 werkdagen
Complexiteitsdenken is niet het bestrijden van chaos maar het herkennen van de natuurlijke orde erin. Het gaat erom die chaorde te zien en te benutten in plaats van te proberen orde aan te brengen waar die niet past.
Uit: Value-based Projectmanagement
Complexiteitsdenken in organisaties en projecten
In organisaties en projecten biedt het complexiteitsdenken nieuwe perspectieven op leiderschap, besluitvorming en verandermanagement. Het erkent dat organisaties complex adaptieve systemen zijn waarin zelforganisatie, emergentie en niet-lineaire dynamiek een rol spelen.
Nicoline Mulder
Kjell van der Giessen
Natascha Leeuwenkuijl
Ed van der Tak
Projectmanagement voor hoger onderwijs
In
Projectmanagement voor hoger onderwijs tonen Ed van der Tak, Kjell van der Giessen, Natascha Leeuwenkuijl en Nicoline Mulder hoe complexiteitsdenken goed past bij hedendaagse projecten waarin dynamiek en onvoorspelbaarheid centraal staan.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Chaordisch organiseren - 'Afgebeten nagels en een opgerekt denkraam'
Rudy Kor
Het artikel 'Chaordisch organiseren - Afgebeten nagels en een opgerekt denkraam' beschrijft hoe complexiteitsdenken een alternatieve 'taal' biedt voor het dominante managementdiscours dat gericht is op beheersing en controle. Dit helpt professionals om anders te kijken naar situaties waarin niet alles volgens plan verloopt.
SPOTLIGHT: Thijs Homan
Thijs Homan is emeritus hoogleraar Change and Implementation aan de Open Universiteit Nederland. Zijn onderzoek en advieswerk gaan niet over 'hoe verandering moet', maar over 'hoe verandering gaat'. Hij heeft baanbrekend werk verricht in het toepassen van complexiteitsdenken op organisatieverandering.
Meer over Thijs Homan
Thijs Homan
Rob Wetzels
Wat nu!?
In
Wat nu!? gebruiken Rob Wetzels en Thijs Homan zowel natuurwetenschappelijk als sociaal complexiteitsdenken als theoretisch kader om grootschalige gedragspatronen en hun veranderingen te begrijpen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Complexiteitsdenken bij maatschappelijke vraagstukken
Maatschappelijke opgaven kenmerken zich vaak door hun complexiteit: ze overstijgen organisatiegrenzen, kennen vele belanghebbenden met verschillende perspectieven en belangen, en ontwikkelen zich op onvoorspelbare wijze. Complexiteitsdenken biedt handvatten om deze 'wicked problems' te benaderen.
Manon de Caluwé
Edwin Kaats
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven van Edwin Kaats en Manon de Caluwé gebruikt inzichten uit het complexiteitsdenken om te begrijpen hoe je kunt handelen in situaties met veel onderlinge verbanden en onzekerheden. Het boek benadrukt dat maatschappelijke opgaven een ontwikkelgerichte aanpak vragen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Complexiteit managen -'Een van de belangrijkste boeken voor deze tijd'
Nico Jong
In 'Complexiteit managen - Een van de belangrijkste boeken voor deze tijd' wordt beschreven hoe complexiteitsdenken kan helpen bij het aanpakken van vraagstukken in het sociale domein. Het beschrijft een pendelbeweging tussen complex en gecompliceerd, waarbij ruimte wordt gemaakt voor exploratie en experimenteren.
Wicked Skills
Uit Wicked Skills van Rudy Vandamme leren we dat complexiteitsdenken vraagt om een andere set vaardigheden dan lineair denken. We moeten leren omgaan met ambiguïteit, patronen herkennen in plaats van oorzaak-gevolg relaties, en systemisch kijken naar vraagstukken in plaats van ze op te delen in afzonderlijke componenten.
Leiderschap in complexe contexten
Leiderschap in complexe contexten vraagt om een andere benadering dan traditioneel management. In plaats van command-and-control gaat het om het faciliteren van zelforganisatie, het creëren van de juiste condities voor emergentie, en het navigeren van onzekerheid.
Jaap Boonstra
Marjo Dubbeldam
Veranderkunde als professie
In
Veranderkunde als professie onder redactie van Jaap Boonstra en Marjo Dubbeldam komt complexiteitsdenken prominent aan bod. Het boek belicht hoe complexiteitsdenken een belangrijke stroming is geworden binnen de hedendaagse veranderkunde die organisaties ziet als complexe, adaptieve systemen.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Margreet Oostenbrink: ‘Je moét de werkelijkheid meerdimensionaal benaderen’
Bert Peene
Het artikel 'Je moét de werkelijkheid meerdimensionaal benaderen' benadrukt dat systemisch of meerdimensionaal kijken essentieel is in hedendaagse organisaties. De auteur stelt dat lineaire benaderingen een 'doodzonde' zijn en dat leiders moeten leren kijken naar de 'tussenruimte tussen mensen' die vol zit met patronen en dynamieken.
Van complexiteitsdenken naar praktijk
De transitie van theoretisch complexiteitsdenken naar praktisch handelen is niet eenvoudig. Het vraagt om nieuwe vaardigheden, mentale modellen en organisatievormen die passen bij de complexe aard van veel hedendaagse vraagstukken.
Ontgroeven - 'Heerlijk confronterend boek dat je wakker schudt'
Nico Jong
In 'Ontgroeven - Heerlijk confronterend boek dat je wakker schudt' wordt het concept 'antifragiel' geïntroduceerd: een antifragiele organisatie wordt niet zwakker maar juist sterker bij het optreden van onverwachte gebeurtenissen. Dit sluit nauw aan bij complexiteitsdenken, waarbij onzekerheid en onvoorspelbaarheid worden gezien als bronnen van vernieuwing.
Rudy Vandamme
Wicked Skills
Wicked Skills van Rudy Vandamme is sterk geworteld in complexiteitsdenken en biedt concrete vaardigheden om met complexe vraagstukken om te gaan. Het boek helpt professionals om de juiste competenties te ontwikkelen voor een wereld die steeds complexer wordt.
Boek bekijken
Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis
Complexiteitsdenken in de dagelijkse praktijk
Voor veel professionals kan complexiteitsdenken in eerste instantie abstract en ontoegankelijk lijken. Het vraagt om een fundamenteel andere manier van kijken, denken en handelen dan we gewend zijn. Toch zijn er praktische manieren om deze denkwijze toe te passen in de dagelijkse werkpraktijk.
De logica van de lappendeken
Uit De logica van de lappendeken leren we dat bij complexe vraagstukken simpele, uniforme oplossingen niet werken. In plaats daarvan is er behoefte aan een 'lappendeken' van diverse, lokale benaderingen die samen een coherent geheel vormen. Dit vraagt om het omarmen van diversiteit en het uitstellen van te snelle convergentie naar één oplossing.
Toekomstperspectieven voor complexiteitsdenken
Het complexiteitsdenken blijft zich ontwikkelen en nieuwe inzichten blijven ontstaan. Nieuwe verbindingen worden gelegd met andere vakgebieden zoals design thinking, systeemdenken en procesdenken. De uitdaging is om deze inzichten toegankelijk en toepasbaar te maken voor een bredere groep professionals.
Leike van Oss: ‘Systeemdenken ontrafelt dynamieken in complexe gehelen’
Bert Peene
In het artikel 'Leike van Oss: Systeemdenken ontrafelt dynamieken in complexe gehelen' wordt de relatie tussen systeemdenken en complexiteitsdenken verkend. De auteur beschrijft hoe systeemdenken helpt om de relaties en dynamieken in complexe gehelen te onderzoeken en te bepalen hoe we zinvol kunnen handelen in een wereld waarin alles steeds meer met alles verbonden raakt.
Conclusie: Complexiteitsdenken als essentiële competentie
In een wereld die steeds complexer en onvoorspelbaarder wordt, is complexiteitsdenken geen luxe maar een noodzaak. Het biedt een rijker perspectief op de werkelijkheid dan het reductionistische, lineaire denken dat lange tijd dominant is geweest. Door onderlinge verbanden te erkennen, chaos te omarmen als bron van vernieuwing, en zelforganisatie te faciliteren, kunnen we effectiever omgaan met de complexe vraagstukken van deze tijd. Het vergt moed om oude zekerheden los te laten, maar opent tegelijkertijd de deur naar nieuwe mogelijkheden en oplossingen die beter passen bij de complexe werkelijkheid waarin we leven en werken.
