Vastgoedexploitatie

DEEL 1
Inleiding vastgoedexploitatie 21

1 De markt voor vastgoedexploitatie 23
Ingrid Janssen
1.1 Wat is vastgoedexploitatie 24
1.2 Vastgoedmanagementpiramide 25
1.3 Taken van de vastgoedmanagementorganisatie 27
1.4 Opdrachtgevers van de VMO 28
1.5 Vastgoedexploitatiesector in Nederland 29
1.6 Toekomst van vastgoedexploitatie in Nederland 30
Samenvatting 35

2 De vastgoedmanagementorganisatie 37
Maarten Vermeulen
2.1 Plaats binnen de vastgoedmanagementpiramide 38
2.2 Uitbesteden van propertymanagement 41
2.3 Omgeving van de VMO 42
2.4 Organisatiestructuur 44
2.5 Bouwstenen van de organisatiestructuur 45
2.6 Specifieke managementaandachtsgebieden 50
Samenvatting 53

3 De vastgoedmanagementovereenkomst 55
Albert Hoogland en Charlotte van Velten
3.1 Belang van een model vastgoedmanagementovereenkomst 56
3.2 Hoofdlijnen van de overeenkomst 56
3.3 Onderdelen van de overeenkomst 57
3.4 Performance-indicatoren 60
3.5 Honorering 61
Samenvatting 62

4 Vastgoedexploitatie in internationale context 65
Maarten Vermeulen
4.1 Verschillen op drie niveaus in een internationale context 66
4.2 Verschillen in werkomgeving 66
4.3 Verschillen op organisatieniveau 68
4.4 Verschillen op persoonsniveau 70
Samenvatting 72

5 Competenties en rollen van de vastgoedmanager 75
Maarten Vermeulen en Mariëlle Wieman
5.1 Competenties van de vastgoedmanager 76
5.2 Rollen van de vastgoedmanager 79
5.3 Competenties concreet gemaakt 86
Samenvatting 88

DEEL 2
Vastgoedprocessen 89

6 Acquisitieproces 91
George van Hooydonk en Patrick Ruwiel
6.1 Stappen van het acquisitieproces bij bestaande bouw 92
6.2 Stappen van het acquisitieproces bij nieuwbouw 97
6.3 Rol van de VMO tijdens het acquisitieproces 100
Samenvatting 103

7 Exploitatieproces 105
George van Hooydonk en Maarten Vermeulen
7.1 Overzicht van het exploitatieproces 106
7.2 Rol van de VMO tijdens het exploitatieproces 109
Samenvatting 112

8 Dispositieproces 115
George van Hooydonk en Patrick Ruwiel
8.1 Stappen van het dispositieproces 116
8.2 Rol van de VMO tijdens het dispositieproces 121
Samenvatting 123

DEEL 3
Exploitatieproces in detail 125

9 Winkelcentra en winkels 127
Ingrid Janssen en Boudewijn Vermeer
9.1 Commercieel management van winkelcentra en winkels 128
9.2 Locatie van het winkelvastgoed 129
9.3 Strategisch plan van een winkelcentrum 130
9.4 Specifieke wet- en regelgeving 134
9.5 Ontwikkelingen en trends in consumentengedrag 137
Samenvatting 139

10 Kantoren 141
Han Machielsen en Tom van Putten
10.1 Commercieel management van kantoren 142
10.2 Relatiemanagement 142
10.3 Positionering 146
10.4 Verhuur 148
10.5 Ontwikkelingen en trends 149
Samenvatting 151

11 Woningen 153
Jan Willem van der Marel
11.1 Commercieel management 154
11.2 Technisch management 156
11.3 Administratief en financieel management 159
Samenvatting 161

12 Technisch vastgoedmanagement 163
Dick Ausems
12.1 Definitie technisch vastgoedmanagement 164
12.2 Kernprocessen 164
12.3 Instrumenten 170
12.4 Wet- en regelgeving en het gebouwdossier 171
12.5 Ontwikkelingen en trends 173
Samenvatting 175

13 Servicekosten 177
Cor Treure
13.1 Definitie servicekosten 178
13.2 Categorisering van servicekosten 179
13.3 Specifieke situaties bij commercieel vastgoed 181
13.4 Servicekosten woningen 182
13.5 Begrotingscyclus 182
13.6 Aandachtspunten 185
13.7 Ontwikkelingen en trends 187
Samenvatting 188

14 Financieel-administratief management 191
Tromp Bakker en Eric Verwey
14.1 Opzetten van een gebouwadministratie 192
14.2 Werkzaamheden van de projectadministrateur 198
14.3 Servicekostenadministratie 199
14.4 Debiteuren- en crediteurenadministratie 200
14.5 Accountancydiensten 202
14.6 Rapportages 203
14.7 Ontwikkelingen en trends 203
Samenvatting 206

15 Informatiemanagement 209
Maurits Cammeraat
15.1 Managementinformatie 210
15.2 Managementinformatiesystemen 211
15.3 Ketensamenwerking en betrouwbaarheid van informatie 212
15.4 REDEX 213
15.5 Beleid van informatietechnologie 213
15.6 Verschil tussen best-of-breed- en integrale oplossing 215
Samenvatting 216

16 Leegstandbeheer 219
Fons Schrader
16.1 Achtergrond van structurele leegstand 220
16.2 Onderscheidende effectiviteit van leegstandbeheer 220
16.3 Sociaal-maatschappelijke relevantie van leegstandbeheer 221
16.4 Stakeholders en de verschillende overeenkomsten 221
16.5 Leegstandbeheerovereenkomst en gerelateerde procedures 222
16.6 Tijdelijke verhuur 222
16.7 Leegstandbeheer en de OZB 223
Samenvatting 225

17 Renovatie en herontwikkeling 227
Pieter Affourtit
17.1 Achtergrond 228
17.2 Veranderingen in de beheerprocessen 228
17.3 Tot slot 236
Samenvatting 240

18 Sturingsinstrumenten en hun functie 243
Maarten Vermeulen
18.1 Introductie 244
18.2 Sturingsinstrumenten op portefeuillemanagementniveau 244
18.3 Sturingsinstrumenten op assetmanagementniveau 247
18.4 Sturingsinstrumenten op vastgoedmanagementniveau 252
18.5 Ontwikkelingen en trends 253
Samenvatting 256

DEEL 4
Exploitatie van specifiek vastgoed 257

19 Gemeenschappelijk eigendom 259
Cor Domenie
19.1 Beheer van gemeenschappelijk eigendom 260
19.2 Juridisch kader van beheer gemeenschappelijk eigendom 261
19.3 Management van gemeenschappelijk eigendom 263
19.4 Ontwikkelingen en trends 266
Samenvatting 268

20 Sociale huurwoningen 271
Mano Otten
20.1 Oorsprong 272
20.2 Toezicht binnen de sector 274
20.3 Maatschappelijk rendement 275
20.4 Ontwikkelingen en trends 276
Samenvatting 278

21 Studentenhuisvesting 281
Frank Uffen
21.1 Achtergrond 282
21.2 Definitie van studentenhuisvesting 282
21.3 Hoger onderwijs bepaalt de vraag 283
21.4 Typen studentenhuisvesting 284
21.5 Management & verhuur 285
21.6 Marketing & sales 287
21.7 Ontwikkelingen en trends 288
Samenvatting 290

22 Maatschappelijk vastgoed 293
Sander Groot en Jeroen Tazelaar
22.1 Definitie 294
22.2 Plaatsbepaling 294
22.3 Maatschappelijk vastgoedmanagement 296
22.4 Professionalisering 298
22.5 Ontwikkelingen en trends 299
Samenvatting 302

23 Onderwijsvastgoed 305
Pity Jongens en Jackie de Vries
23.1 Inleiding 306
23.2 Overdracht van verantwoordelijkheden 306
23.3 Veranderingen in het vastgoedmanagement 307
23.4 Ontwikkelingen in de toekomstige vraag 308
Samenvatting 313

24 Zorgvastgoed 315
George Müller en Miranda Sulzle
24.1 De zorgsector 316
24.2 Relevante veranderingen in de zorgsector 316
24.3 Categorieën zorgvastgoed 318
24.4 Consequenties voor vastgoedbeleid van zorginstellingen 319
24.5 Verschillen met regulier vastgoedmanagement 319
24.6 Kansen voor VMO’s 320
Samenvatting 323

25 Hotelvastgoed 325
Eddo Rats
25.1 Historie en huidige invulling hotelexploitaties 326
25.2 Hotelvastgoed in relatie tot andere soorten vastgoed 328
25.3 Relevante wet- en regelgeving 329
25.4 Ontwikkelingen en trends 330
Samenvatting 334

26 Logistiek vastgoed 337
Jan Brouns
26.1 Nederlandse logistieke sector 338
26.2 Wat is logistiek vastgoed 338
26.3 Aandachtspunten van logistiek vastgoedmanagement 339
26.4 Ontwikkelingen en trends 341
Samenvatting 343

27 Parkeergarages 345
Ernst Bos
27.1 Vastgoed en parkeerexploitatie 346
27.2 Commercieel management 347
27.3 Psychonomie en parkeerbeleving 349
27.4 Installaties en ICT 349
27.5 Specifieke wet- en regelgeving 351
27.6 Ontwikkelingen en trends 351
Samenvatting 353

28 Parkmanagement 355
René Pfeiffer
28.1 Parkmanagement: nut en noodzaak 356
28.2 Parkmanagementorganisatie 357
28.3 Toekomstverwachting 361
Samenvatting 364

DEEL 5
Specifieke thema’s in vastgoedexploitatie 365

29 Internationale wet- en regelgeving 367
Harry Wanningen
29.1 AIFMD 368
29.2 Markt en financiering 371
29.3 Verslaggeving 373
29.4 Toetsing van de processen van de VMO 376
Samenvatting 379

30 Risicomanagement 381
Maarten Vermeulen
30.1 Kenmerken van risicomanagement 382
30.2 Algemene risico’s 384
30.3 Risicomanagement tijdens het acquisitieproces 385
30.4 Risicomanagement tijdens het exploitatieproces 387
30.5 Risicomanagement tijdens het dispositieproces 389
Samenvatting 392

31 Duurzaamheid 395
Maarten Vermeulen
31.1 Duurzame bouwstenenmodel 396
31.2 Duurzaam vastgoed nader belicht 397
31.3 Ontwikkelingen en trends 399
31.4 Tot slot 401
Samenvatting 402

32 Veiligheid 405
Jelle Otten en Ciaran O’Connor
32.1 Achtergrond 406
32.2 Bronnen van regelgeving 406
32.3 Stakeholders 406
32.4 Algemene wettelijke regelgeving 407
32.5 Asbest 408
32.6 Brandveiligheid 409
32.7 Werken op hoogte 410
32.8 Verdeling aansprakelijkheid 411
32.9 Governance Code Veiligheid in de Bouw 411
Samenvatting 413

33 Integriteitsmanagement 417
Muel Kaptein en Sicco Kuijper
33.1 Integriteit 418
33.2 Gedragscodes 418
33.3 Compliance programma 421
33.4 Integriteitscultuur 422
Samenvatting 426

34 Leegstand en transformatie 429
Gerben van Dijk
34.1 Leegstand op de agenda 430
34.2 Ontstaan van leegstand door de jaren heen 430
34.3 Gevolgen van leegstand en mogelijke oplossingen 431
34.4 Relevante ontwikkelingen en trends 435
34.5 Voorbeelden van succesvol transformeren 438
Samenvatting 440

35 Gastvrijheid 443
Sander Allegro
35.1 Inleiding 444
35.2 Definitie gastvrijheid 444
35.3 Gastvrijheid en vastgoed 444
35.4 Het Gastvrijheidsmodel 445
35.5 Kritische succesfactoren 446
35.6 Satisfiers en dissatisfiers 448
35.7 Gastvrijheidsmodel in vastgoed 448
Samenvatting 449

36 Brancheorganisaties, benchmarking en zelfregulering 451
Mariëlle Wieman
36.1 Brancheorganisaties, beroepsverenigingen en platforms 452
36.2 Benchmarking 456
36.3 Zelfregulering 457
Samenvatting 463

Literatuur 464
Over de auteurs 469
Meeleescommissie en redactieadviescommissie 482
Register 483