Onzakelijke lening
Paperback Nederlands 2021 1e druk 9789013163155Samenvatting
Wat verstaat men precies onder een onzakelijke lening? En wat zijn de fiscale gevolgen van het verstrekken ervan? Deze titel ontleedt de verschillende aspecten van de onzakelijke lening aan de hand van een jurisprudentie- en literatuuronderzoek. Zo draagt de titel bij aan de begripsvorming omtrent dit leerstuk zonder wetsgeschiedenis.
Wie in de wet zoekt naar de onzakelijke lening zal deze term niet vinden. Het leerstuk heeft zich namelijk geheel ontwikkeld binnen de rechtspraak van de Hoge Raad. Zonder wetsgeschiedenis, is de onzakelijke lening gebaseerd op algemene fiscale uitgangspunten en daarmee niet altijd even gemakkelijk te interpreteren. Onzakelijke lening is de eerste uitgave waarin het gelijknamige leerstuk in heldere taal gestalte krijgt. Aan de hand van relevante jurisprudentie en literatuuronderzoek wordt de onzakelijke lening tot in detail ontleedt.
De auteurs lichten elk aspect van de onzakelijke lening toe en behouden daarbij oog voor de fiscaal-juridische praktijk. Zowel de problematiek die de onzakelijke lening meebrengt in de inkomstenbelastingsfeer (voor de ondernemer, ter beschikking steller en directeur-grootaandeelhouder) als in de vennootschapsbelastingsfeer (voor vennootschappen) passeren de revue.
Sinds het basisarrest van de onzakelijke lening in 2008 zijn er inmiddels al meer dan dertig arresten van de Hoge Raad hierover verschenen. De uitgave geeft antwoord op de vraag hoe deze arresten moeten worden geduid.
Daarnaast wordt aandacht besteedt aan:
- Wanneer er sprake is van een onzakelijke lening
- Wanneer er sprake is van bijzondere omstandigheden
- Op welk moment getoetst moet worden
- Fiscale gevolgen van een onzakelijke lening bij de crediteur en debiteur
- Een zakelijke rente bij een onzakelijke lening
- Garanties en borgstellingen
- Schenkingsaspecten
- De onzakelijke lening in het licht van de coronacrisis
De uitgave is bedoeld voor alle fiscale praktijkbeoefenaren die meer willen weten over dit leerstuk. De inhoud is zorgvuldig en systematisch opgebouwd, zodat de titel zich leent voor zowel de geïnteresseerde met basiskennis als de gevorderde fiscaal-jurist met specialistische kennis over de onzakelijke lening.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
HOOFDSTUK 2
Overzicht jurisprudentie van de Hoge Raad / 3
2.1 Inleiding / 3
2.2 Beknopt overzicht / 4
2.3 Overzicht jurisprudentie van de Hoge Raad / 6
2.3.1 Basisarrest: BNB 2008/191 / 6
2.3.2 Collegearresten: BNB 2012/37, BNB 2012/38, BNB 2012/78 / 7
2.3.3 Alle feiten en omstandigheden relevant: BNB 2012/79 / 8
2.3.4 Overeengekomen rente: BNB 2012/132 / 8
2.3.5 Bevestiging bestaande jurisprudentie: BNB 2012/133 / 8
2.3.6 Paraplukredietarrest: BNB 2013/109 / 9
2.3.7 Zakelijk lening gedurende looptijd alsnog onzakelijk: BNB 2013/148 / 9
2.3.8 Deelnemingsverlies en rente-perikelen: BNB 2013/149 / 10
2.3.9 Simultaanuitzondering: BNB 2013/170, BNB 2013/171 / 10
2.3.10 Verduidelijking simultaanuitzondering en tijdstip infokap: BNB 2014/98 / 11
2.3.11 Hoofdelijke aansprakelijkheid: BNB 2015/12, BNB 2015/13 / 12
2.3.12 Gelieerdheid: BNB 2015/141, BNB 2016/38 / 12
2.3.13 Congruente behandeling: BNB 2016/133 / 13
2.3.14 Onzakelijke lening en ondernemingsvermogen: BNB 2017/21 / 13
2.3.15 Bijzondere omstandigheden: BNB 2017/6 / 14
2.3.16 Geen ongelijke behandeling t.o.v. ab-regeling: BNB 2017/216 / 14
2.3.17 Oordeel van het hof onvoldoende gemotiveerd: BNB 2018/42 / 14
2.3.18 Verduidelijking simultaanuitzondering en geen materiële uitleg deelnemerschapslening: BNB 2018/60 / 15
2.3.19 Oordeel van het hof niet onbegrijpelijk: BNB 2018/112 / 15
2.3.20 Onzakelijke lening berust volgens A-G op totaalwinstbegrip, HR doet zaak af met art. 81 RO: BNB 2018/113 / 15
2.3.21 Aanzuivering negatief kapitaal: BNB 2019/35 / 16
2.3.22 Onzakelijke garantstelling: BNB 2019/113 / 16
2.3.23 Reikwijdte paraplukredietarrest: BNB 2019/119, BNB 2019/120 / 16
2.3.24 ‘Debiteursvervanging’?: BNB 2021/14 / 17
2.4 Belangrijkste bevindingen / 18
HOOFDSTUK 3
Fiscaaltechnisch kader onzakelijke lening / 21
3.1 Inleiding / 21
3.2 Totaalwinstgedachte / 22
3.2.1 Inleiding / 22
3.2.2 Vennootschapsbelasting / 24
3.2.3 Inkomstenbelasting / 32
3.3 Civiel- en fiscaalrechtelijke kwalificatie geldverstrekkingen / 34
3.3.1 Inleiding / 34
3.3.2 Civielrechtelijke lening / 35
3.3.3 Fiscale herkwalificatie van lening in kapitaal / 36
3.3.4 Fiscale kwalificatie onzakelijke lening / 39
3.4 Belangrijkste bevindingen / 40
HOOFDSTUK 4
Wanneer is sprake van een onzakelijke lening? / 41
4.1 Inleiding / 41
4.2 Lening onder zakelijke voorwaarden? / 41
4.3 Correctie naar zakelijkheid mogelijk? / 41
4.3.1 Corrigeren naar zakelijke rente / 41
4.3.2 Geen zakelijke rente of slechts winstdelende rente / 42
4.4 Welke factoren spelen een rol? / 45
4.4.1 De afspraken in de (schriftelijke) leningsovereenkomst / 46
4.4.2 De omstandigheden van de debiteur / 48
4.4.3 Bijzondere omstandigheden / 50
4.5 Belangrijkste bevindingen / 50
HOOFDSTUK 5
Bij welke betrekkingen kan er sprake zijn van een onzakelijke lening? / 53
5.1 Inleiding / 53
5.2 Gelieerdheid tussen crediteur en debiteur via aandeelhouderschap of deelname in de leiding of toezicht / 54
5.2.1 Deelname aan leiding of toezicht dan wel in kapitaal / 54
5.2.2 Toekomstig aandeelhouderschap? / 55
5.3 Persoonlijke betrekkingen tussen natuurlijke personen / 55
5.4 De bedoeling het belang van de gelieerde partij (aandeelhouder) te dienen / 57
5.5 Belangrijkste bevindingen / 61
HOOFDSTUK 6
Aandeelhouderschap vloeit voort uit verstrekken lening (‘simultaanuitzondering’) / 63
6.1 Inleiding / 63
6.2 Introductie simultaanuitzondering; BNB 2013/170 en BNB 2013/171 / 63
6.3 Opheldering uitzondering op simultaanuitzondering; BNB 2014/98 / 66
6.4 Nogmaals opheldering uitzondering op simultaanuitzondering; BNB 2018/60 / 69
6.5 Simultaanuitzondering alleen bij onzakelijke lening omlaag? / 72
6.6 Simultaanuitzondering en toekomstig aandeelhouderschap / 73
6.7 Belangrijkste bevindingen / 73
HOOFDSTUK 7
Op welk moment moet worden getoetst of sprake is van een onzakelijke lening? / 75
7.1 Inleiding / 75
7.2 Moment van aangaan / 75
7.3 Zakelijke lening wordt alsnog onzakelijk of andersom / 76
7.3.1 Onzakelijk handelen/onzakelijk nalaten om te handelen / 77
7.3.2 Soort compartimentering / 79
7.3.3 Onzakelijke lening wordt zakelijk gedurende looptijd / 79
7.4 Belangrijkste bevindingen / 80
HOOFDSTUK 8
Kwalificatie als onzakelijke lening geldt voor lening als geheel / 81
8.1 Inleiding / 81
8.2 Hele lening / 81
8.3 Belangrijkste bevindingen / 82
HOOFDSTUK 9
Bijzondere omstandigheden / 83
9.1 Inleiding / 83
9.2 Het voorbehoud ‘bijzondere omstandigheden’ vóór BNB 2017/6 / 83
9.2.1 Het ontstaan van het voorbehoud ‘bijzondere omstandigheden’ / 83
9.2.2 Conclusie A-G over het voorbehoud ‘bijzondere omstandigheden’ / 85
9.3 Opheldering bijzondere omstandigheden: BNB 2017/6 / 86
9.3.1 Inleiding / 86
9.3.2 Onderhavige zaak / 86
9.3.3 Hoge Raad / 87
9.3.4 Verwijzingshof ’s-Hertogenbosch / 87
9.3.5 Analyse van het arrest / 88
9.4 Belangrijkste bevindingen / 94
HOOFDSTUK 10
De afwikkeling van de onzakelijke lening bij de crediteur / 95
10.1 Inleiding / 95
10.2 De onzakelijke lening omhoog / 95
10.2.1 Inleiding / 95
10.2.2 Onttrekking / 96
10.2.3 Het moment van de onttrekking en de winstuitdeling / 97
10.2.4 Congruente behandeling bij crediteur en debiteur / 102
10.3 De onzakelijke lening omlaag / 103
10.3.1 Inleiding / 103
10.3.2 Vennootschapsbelasting; deelnemingsverlies? / 104
10.3.3 Inkomstenbelasting / 107
10.3.4 Het moment van de informele kapitaalstorting / 109
10.4 De onzakelijke lening opzij / 115
10.4.1 Inleiding / 115
10.4.2 Het moment van afwikkeling / 117
10.5 Sprake van een lening omhoog, omlaag of een combi? / 119
10.6 De onzakelijke lening aan een derde? / 121
10.7 Belangrijkste bevindingen / 121
HOOFDSTUK 11
De afwikkeling van de onzakelijke lening bij de debiteur / 123
11.1 Inleiding / 123
11.2 Moment van verstrekken / 123
11.3 Moment van afwaarderen / 123
11.4 Tijdstip waarop debiteur niet meer aan aflossingsverplichting zal/hoeft te voldoen / 124
11.5 Congruente behandeling bij crediteur en debiteur / 124
11.6 Belangrijkste bevindingen / 125
HOOFDSTUK 12
Rente en de onzakelijke lening / 127
12.1 Inleiding / 127
12.2 Rol van de rente bij beoordeling onzakelijke lening / 127
12.3 Zakelijke rente bij een onzakelijke lening / 129
12.3.1 Vuistregel; borgstellingsanalogie / 129
12.3.2 Alternatief: risicovrije rente? / 129
12.3.3 Kritiek op de borgstellingsanalogie / 131
12.4 Waardering van de rentevordering / 131
12.4.1 BNB 2013/149 roept vragen op / 132
12.4.2 Nadere analyse van het arrest BNB 2013/149 / 133
12.4.3 Waarde rentevordering niet nihil / 134
12.4.4 Waardering op balansdatum / 135
12.5 Verrekenprijzenbesluit (vuistregel en WEV-regel) / 136
12.6 Aanmerkelijkbelangbesluit / 136
12.7 Het bepalen van een zakelijke rente (kwantitatief-economische methode) / 137
12.8 Toepassing foutenleer / 139
12.9 Bij de debiteur in aanmerking te nemen (aftrekbare) rente / 140
12.10 Samenloop met andere bepalingen / 142
12.10.1 Samenloop met art. 10b Wet VPB 1969 / 142
12.10.2 Samenloop met art. 13 lid 17 Wet VPB 1969 / 143
12.10.3 Samenloop met art. 15b Wet VPB 1969 / 146
12.10.4 Wet bronbelasting 2021 / 147
12.11 Belangrijkste bevindingen / 147
HOOFDSTUK 13
Onzakelijke garanties en borgstellingen / 149
13.1 Inleiding / 149
13.2 Garantie, borgstelling, hoofdelijke aansprakelijkheid / 149
13.3 Verschil onzakelijke lening en onzakelijke garanties en borgstellingen / 150
13.4 Het paraplukredietarrest HR BNB 2013/109 / 151
13.4.1 Kritiek; verzakelijking door aanpassing vergoeding niet mogelijk? / 152
13.4.2 Reikwijdte van HR BNB 2013/109 / 153
13.5 Latere arresten inzake borgstellingen: HR BNB 2014/98 en HR BNB 2015/13 / 154
13.6 Toetsingskader borgstellingen en garantstellingen / 156
13.7 Opheldering reikwijdte paraplukredietarrest: HR BNB 2019/119 en
BNB 2019/120 / 157
13.8 Garantstelling: HR BNB 2019/113 / 161
13.9 Resterende vragen en kritieken / 163
13.9.1 Zakelijke garantstelling wordt alsnog onzakelijk of andersom / 163
13.9.2 Bijzondere omstandigheden / 163
13.9.3 Moment van winstuitdeling of informele kapitaalstorting / 164
13.9.4 403-verklaring / 164
13.9.5 Bewijslast / 164
13.9.6 Borgstellingsvergoeding / 165
13.10 Belangrijkste bevindingen / 167
HOOFDSTUK 14
Onzakelijke leningen, garanties en borgstellingen in de inkomstenbelasting / 169
14.1 Inleiding / 169
14.2 Onzakelijke lening in de ondernemingssfeer / 169
14.2.1 Vermogensetikettering / 169
14.2.2 Samenwerkingsverbanden; aanzuivering negatief kapitaal / 170
14.3 Onzakelijke leningen in de TBS-sfeer / 173
14.3.1 Inleiding / 173
14.3.2 Vormen van onzakelijke leningen in de TBS-sfeer / 173
14.3.3 Aandeelhouderschap vloeit voort uit verstrekken lening / 182
14.3.4 (Ongebruikelijke) terbeschikkingstelling / 182
14.4 Discriminatie tussen de ab-houder en terbeschikkingsteller? / 186
14.5 Aanmerkelijkbelanghouder en borgstelling / 188
14.5.1 Inleiding / 188
14.5.2 Resultaat overige werkzaamheden: aanvang en openingsbalans / 189
14.5.3 Gevolgen voor de zakelijke en onzakelijke borgstelling / 191
14.5.4 Realiteitsgehalte van de borgstelling / 193
14.5.5 Hoofdelijke aansprakelijkheid; HR BNB 2015/12 / 194
14.5.6 Borgstelling; HR BNB 2018/33 / 195
14.5.7 Aanmerkelijkbelangbesluit; onzakelijke borgstelling / 196
14.6 Rekening-courant schuld met de BV / 198
14.6.1 Schuld onbelast wegstrepen? / 198
14.6.2 WOB-verzoek / 202
14.6.3 Jurisprudentie r/c met de BV / 204
14.6.4 Wet excessief lenen bij eigen vennootschap per 1 januari 2023 / 206
14.7 Belangrijkste bevindingen / 211
HOOFDSTUK 15
Schenkingsaspecten / 213
15.1 Inleiding / 213
15.2 Geen jurisprudentie; wel meningen in de literatuur / 213
15.3 Verzamelbesluit aanmerkelijk belang; standpunt staatssecretaris / 217
15.3.1 Verhoging verkrijgingsprijs andere aandeelhouder / 217
15.3.2 Kwijtschelding niet aandeelhouder – infokap alleen mogelijk indien schenking / 219
15.4 Belangrijkste bevindingen / 222
HOOFDSTUK 16
(Andere) openstaande punten / 223
16.1 Inleiding / 223
16.2 Overdracht van een onzakelijke lening / 223
16.2.1 Afwaarderingsverlies verkoper in de subjectieve benadering / 226
16.2.2 Overdracht aan een gelieerde partij / 229
16.2.3 Afgewaardeerde leningen en art. 13b, art. 13ba Wet VPB 1969 / 229
16.3 Overdracht van de aandelen in de crediteur of debiteur van een onzakelijke lening / 230
16.3.1 Afwaarderingsverlies verkoper in subjectieve benadering / 232
16.4 Samenloop met de liquidatieverliesregeling / 233
16.4.1 Verhogen opgeofferd bedrag bij indirect aandelenbelang / 233
16.4.2 Verhogen opgeofferd bedrag bij toepassing tussenhoudsterregeling / 234
16.4.3 Wetsvoorstel herziening liquidatieverliesregeling / 235
16.5 Onzakelijke lening en de samenhang met de fiscale eenheid, bedrijfsfusie, zuivere splitsing, afsplitsing en juridische fusie
16.5.1 Fiscale eenheid / 235
16.5.2 Bedrijfsfusie/zuivere splitsing/afsplitsing/juridische fusie / 236
16.6 Onzakelijke lening en valutaresultaten / 237
16.7 Belangrijkste bevindingen / 239
HOOFDSTUK 17
Coronacrisis / 241
17.1 Inleiding / 241
17.2 Gevolgen coronacrisis op (on)zakelijke leningen / 241
17.2.1 Coronacrisis en bestaande onzakelijke leningen / 241
17.2.2 Coronacrisis en bestaande zakelijke leningen / 242
17.2.3 Coronacrisis en verstrekken van een nieuwe lening / 243
17.3 Coronacrisis en kwijtschelden van een lening / 245
17.4 Coronacrisis en omzetten van een onzakelijke lening / 246
17.5 Coronacrisis en overdracht van een onzakelijke lening / 246
17.6 Gevolgen coronacrisis op bestaande en nieuwe (on)zakelijke borgstellingen / 247
17.6.1 Coronacrisis en bestaande borgstellingen / 247
17.6.2 Coronacrisis en nieuwe borgstellingen / 247
17.7 Belangrijkste bevindingen / 248
HOOFDSTUK 18
Samenvatting van de bevindingen / 251
HOOFDSTUK 19
Evaluatie/Afsluiting / 257
Jurisprudentieregister / 263
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan