Voorwoord 5
FASE 0: VOORBEREIDEN 13
1 Introductie en gebruiksaanwijzing 15
1.1 Wat is actieonderzoek? 15
1.2 Doel van het boek 17
1.3 Een uitdagend praktische aanpak 19
1.4 Wat levert het op? 20
1.5 Gebruiksaanwijzing en online toolbox 21
1.6 Nadenken en checken 24
2 Wat maakt actieonderzoek anders? 25
2.1 Een pragmatische kijk op wetenschap en onderzoek doen 25
2.2 Verschil met andere onderzoeksstrategieën 29
2.3 De rol van theorie in actieonderzoek 33
2.4 Het verschil met advies- en verbeterprojecten 36
2.5 Soorten actieonderzoek 37
2.6 Nadenken en checken 38
3 Wanneer gebruik je actieonderzoek? 39
3.1 Voor welke vraagstukken is actieonderzoek handig? 40
3.2 Is actieonderzoek iets voor mij? 43
3.3 Wanneer is actieonderzoek geen goede keus? 45
3.4 Nadenken en checken 45
4 Waarom werkt het? De principes van actieonderzoek 47
4.1 Systeemdenken: de context van het vraagstuk verkennen 47
4.2 Participatie: onderzoek doen in en met de praktijk 51
4.3 Actieleren: leren door te doen 54
4.4 Sensemaking: het geheel begrijpen als basis voor actie 55
4.5 Nadenken en checken 58
5 Wanneer doe je het goed? Kwaliteitscriteria 59
5.1 Overzicht van kwaliteitscriteria en hoe je eraan kunt voldoen 59
5.2 Praktisch: relevant, bruikbaar en overdraagbaar 61
5.3 Betrouwbaar: heb je gedaan wat je beweert?
Heb je het onderzoek goed uitgevoerd? 63
5.4 Ethisch verantwoord 65
5.5 Kwaliteitseisen voor associate-, bachelor-, master- en PhD-niveau 70
5.6 Nadenken en checken 71
FASE 1: ACTIES ONTWERPEN 73
6 Wat ga je doen? Ontwerpen en plannen 75
6.1 Voorbeeldcasus: ‘Waarom moeilijk doen als het samen kan?’ 75
6.2 Basiselementen van het ontwerp 77
6.3 Tien regels voor één cyclus van een actieonderzoek 79
6.4 Oriënteren: toegang krijgen en je onderzoeksvraag afbakenen 82
6.5 Wie onderzoekt mee? Stakeholderanalyse 89
6.6 De kunst van het uitnodigen en vragen stellen 93
6.7 Literatuurverkenning en documentenonderzoek 96
6.8 Voorlopig theoretisch kader en voorlopige onderzoeksvraag 98
6.9 Onderzoeksplan en projectmanagement 99
6.10 Nadenken en checken 103
7 Wie doet wat in het onderzoek? De rolverdeling 107
7.1 Rollen van de onderzoeker 107
7.2 Rollen van onderzoeksteam en belanghebbenden 109
7.3 Rollen van opdrachtgevers 111
7.4 Rollen van begeleiders: ontwerpen en faciliteren van leerruimten 113
7.5 Beoordelen van actieonderzoek 117
7.6 Nadenken en checken 120
FASE 2: ACTIES UITVOEREN 121
8 Wat gebeurt er? Acties uitvoeren en betekenis geven 123
8.1 Gegevens verzamelen: meerdere bronnen en meerdere methoden 123
8.2 Observeren en meelopen 125
8.3 Interviews en interactieve observaties 128
8.4 Deskresearch: literatuur, documenten, websites, sociale media 134
8.5 Experimenteren en testen 136
8.6 Werkbijeenkomsten: gegevens verzamelen, interpreteren, vervolgacties bepalen 137
8.7 Documenteren: vastleggen van stappen en resultaten 143
8.8 Gegevens analyseren en betekenis geven 147
8.9 Patronen ontdekken en weergeven 155
8.10 Nadenken en checken 158
FASE 3: REFLECTEREN 159
9 Hoe gaat het? Evalueren en bijstellen 161
9.1 Kritisch denken 161
9.2 Individuele reflectie 163
9.3 Reflectie met anderen 169
9.4 Member checks voor evalueren en bijstellen 171
9.5 Stopregels: wanneer weet je genoeg? Waar trek je grenzen? 174
9.6 Wat zijn vervolgstappen? Wie zou er verder iets mee kunnen? 175
9.7 Oogst je missers 176
9.8 Theoretiseren: nieuwe kennis en inzichten 178
9.9 Nadenken en checken 179
FASE 4: VASTLEGGEN EN DELEN 181
10 Vastleggen en delen van nieuwe kennis 183
10.1 Drie soorten publiek: verschillende vormen van kennis delen 183
10.2 Verslag voor belanghebbenden: aanzetten tot actie 185
10.3 Onderzoeksverslag voor opleiding of organisatie 190
10.4 Publiceren en presenteren 194
10.5 Nadenken en checken 195
11 Effecten van actieonderzoek 197
11.1 Onderzoeken en implementeren gaan gelijk op 197
11.2 Kortetermijneffecten: meer en beter werk gedaan krijgen 200
11.3 Duurzame effecten: onderzoekende houding, collectief verandervermogen 203
11.4 Nadenken en checken 206
11.5 Tot slot 206
Begrippenlijst 209
Bronnen 217
Trefwoordenregister 223
Personenregister 229
Over de auteur 231
