De media-explosie

Inleiding 11

Deel 1 Media en communicatie: een inleiding 21
1 Van spraak naar schrift: de eerste mediarevolutie 23
1.1 De orale samenleving 23
1.2 Het ontstaan van beeldtekens 25
1.3 Het alfabetisch schrift 27
1.4 Documentatie 29
1.5 Ongelijktijdige communicatie 30
1.6 Ten slotte 31

2 Geschreven teksten worden gedrukt en verspreid: de tweede mediarevolutie 33
2.1 De drukpers als media-innovatie 33
2.2 De relatie zender-ontvanger verandert 35
2.3 Voor- en tegenstanders 36
2.4 Groei en verspreiding van de printmedia 38
2.5 Opkomst van de professionele journalistiek 39
2.6 Ten slotte 41

3 Van telegraaf tot televisie: de derde mediarevolutie 43
3.1 Audiovisuele of elektronische revolutie 43
3.2 De uitvinding van de telegrafie 44
3.3 De uitvinding van de telefonie 45
3.4 De ontwikkeling van de fotografie 47
3.5 De opkomst van de film 49
3.6 De opkomst van de radio 51
3.7 De doorbraak van de televisie 53
3.8 Visuele geloofwaardigheid 56
3.9 Ten slotte 57

4 De vierde mediarevolutie: de digitale revolutie 59
4.1 De digitale revolutie 59
4.2 Wat verstaan we onder sociale media? 63
4.3 Web 2.0 en de opkomst van sociale media 64
4.4 User-generated content: de consument als producent 67
4.5 De nieuwe mediamachthebbers 69
4.6 Sociale media en de platformeconomie: een gemedialiseerde economie 70
4.7 Sociale media en de kerndimensies van de media-explosie 72
4.8 Ten slotte 74

5 Media-organisaties 77
5.1 Mediabedrijven in de creatieve industrie 77
5.2 Het medialandschap in nieuwe tijden 78
5.3 Media-organisaties worden steeds crossmedialer 81
5.4 Kranten/dagbladen: concentratie en digitalisering 83
5.5 Magazines 85
5.6 Radio & tv 87
5.7 Media-activiteiten: paid, earned, shared en owned media 89
5.8 Ten slotte 91

6 Massa en publiek 95
6.1 Massabegrip 95
6.2 Van massa naar publiek 96
6.3 Modern publiek 97
6.4 Publieksgroepen en doelgroepen 99
6.5 Publieksgroepen en doelgroepen in de mediawereld 100
6.6 De publieke opinie 101
6.7 Ten slotte 104

7 De mediaboodschap 107
7.1 Tekens en codes 107
7.2 Verschillende soorten tekens 109
7.3 De vier aspecten van de boodschap 112
7.4 Denotaties en connotaties 114
7.5 Inkadering en inkleuring: framing en labelling 115
7.6 Communicatietechnieken voor beïnvloeding 117
7.9 Ten slotte 122

8 Media: functies en kenmerken 125
8.1 Medium en kanaal 125
8.2 Verschillen in mediawerking 127
8.3 Intentiefuncties 130
8.4 Gevolgfuncties 132
8.5 Mediatisering 133
8.6 Ten slotte 137

9 Mediastrategie & content-strategie 141
9.1 Mediabedrijven in een veranderend medialandschap 141
9.2 Een crossmediale aanpak 143
9.3 Betalen voor content? 145
9.4 Wat is een content-strategie? 147
9.5 Content-strategie vanuit mediabedrijven: aandacht voor de customer journey 149
9.6 Content-strategie vanuit adverteerders: aandacht voor storytelling 151
9.7 Wat is een mediastrategie? 153
9.8 Ten slotte 156

Deel 2 Denken over media: theorie en onderzoek 159
10 Honderd jaar communicatieonderzoek 161
10.1 Relevantie van onderzoek naar media-effecten 161
10.2 Fundamenteel en toegepast communicatieonderzoek 162
10.3 De richting en inrichting van het onderzoek 164
10.4 Het meten van mediatijd en mediagebruik 166
10.5 Vijf fasen in de theorievorming 168

11 Almachtige media (fase 1) 173
11.1 Massamedia als injectienaald 173
11.2 Bezwaren tegen de one-step flow theory 174
11.3 Injectienaald-denken in de reclame 176
11.4 Injectienaald-denken in de politiek 178
11.5 Ten slotte 180

12 Opinieleiders als schakel tussen media en publiek (fase 2) 181
12.1 De opkomst van de opinieleider: de two-step flow theory 181
12.2 Opinieleiders in soorten en maten 183
12.3 Herziening van het tweetrapsmodel: multi-step flow theory 185
12.4 Beïnvloeders in het informatietijdperk 187
12.5 Toepassingen en onderzoek in het informatietijdperk 188

13 De ontvangers komen in beeld (fase 3) 193
13.1 De aandacht voor het publiek 193
13.2 Een netwerkbenadering: het zwamvlokmodel 195
13.3 Het zwamvlokmodel in het informatietijdperk 197
13.4 Uses and gratifications: gebruik en beloningen 199
13.5 Kanttekeningen bij de uses and gratifications-benadering 201
13.6 Motieven, behoeften en beloningen in het informatietijdperk 202
13.7 Big data en micro-targeting 203
13.8 Ten slotte: ontvangers blijven in beeld 206

14 Media sturen kennisverwerking: agenda-setting en kenniskloof (fase 4) 207
14.1 De sturende macht van de media 207
14.2 Agenda-setting 209
14.3 Commentaar op agenda-setting 212
14.4 Herziening van de theorie: priming en framing 213
14.5 Agendavorming 215
14.6 Agenda-setting in het informatietijdperk 220
14.7 De kenniskloofhypothese 224
14.8 De digitale kenniskloof in het informatietijdperk 227
14.9 De betekenis van kenniskloof-inzichten 230
14.10 Ten slotte 233

15 Media sturen gedrag: cultivatie, zwijgspiraal en filterbubbel (fase 4) 235
15.1 Culturele indicatoren 235
15.2 Uitkomsten van het televisieonderzoek 238
15.3 Kanttekeningen bij cultivatieonderzoek 239
15.4 Vervolgonderzoek naar cultivatie 241
15.5 Culturele indicatoren in de informatiemaatschappij 243
15.6 De zwijgspiraal 246
15.7 Cumulatie, consonantie en openbaarheid 248
15.8 Kanttekeningen bij de zwijgspiraaltheorie 250
15.9 De zwijgspiraal in het informatietijdperk 252
15.10 Van zwijgspiraal naar filterbubbel en echokamers 253
15.11 Ten slotte 257

16 Media sturen betekenis: verhalen, vertogen en frames (fase 4) 259
16.1 Verhalen bepalen je blik 259
16.2 Verhaalstructuur 261
16.3 Multimodaliteit 264
16.4 Transmediale storytelling 268
16.5 Discoursanalyse 270
16.6 Frames sturen de waarneming 273
16.7 De kracht van labelling 276
16.8 Ten slotte: nepnieuws 278

17 De macht van de media onder de loep: kritische benaderingen (fase 4) 281
17.1 Kritische mediatheorie 281
17.2 Cultuurindustrie 285
17.3 Politieke economie van de media 288
17.4 Openbaarheid en publiek domein 292
17.5 Kritische discoursanalyse en onderzoeksjournalistiek 294
17.6 Specifieke mediawerking: ‘the medium is the message’ 298
17.7 Media-innovatie en remediatie 302
17.8 Ten slotte: het actuele belang van mediakritiek 305

18 Theorievorming over de media-explosie: interactie en participatie (fase 5) 307
18.1 De lessen uit honderd jaar media-onderzoek 308
18.2 Spelen met bestaande theorie 311
18.3 Van klassieke massacommunicatie naar interactief gerichte mediacommunicatie 314
18.4 Informatiemaatschappij en netwerkmaatschappij 315
18.5 Een nieuwe aanduiding: de platformmaatschappij 317
18.6 Platformwerking: verschillende benaderingen 319
18.7 Mediatisering: macht, technologie en cultuur 323
18.8 Interactie, cocreatie en participatie 327
18.9 Nieuwe rollen voor communicatieprofessionals 334
18.10 Multimedia, crossmedia en transmedia 336
18.11 Mediacultuur: massa-zelfcommunicatie en multimodale beleving 339
18.12 Ten slotte 341

Deel 3 Zicht op de toekomst: trends en issues 345
19 Monitoring van trends 347
19.1 Trends in soorten en maten 347
19.2 Drie soorten trends: macro, meso en micro 350
19.3 Trends ordenen 353
19.4 Monitoring: ontdekken van patronen 357
19.5 Trendwatching: trends zien en gebruiken 359
19.6 Trends in de communicatiepraktijk 362
19.7 Journalistieke trends 366
19.8 Journalistieke meerwaarde 369
19.9 Ten slotte 371

20 Van trends naar issues 373
20.1 Van trends naar issues 373
20.2 Issue als maatschappelijke kwestie 376
20.3 Issues in het nieuws 378
20.4 Beleidsissues en publieke issues 380
20.5 Kenmerken van een issue 384
20.6 Issuemanagement, framing en agenda-setting 385
20.7 Monitoring, tracking en scanning 387
20.8 De fasering van een issue 389
20.9 Ten slotte 401