Actoren in de strafrechtspleging

1 Inleiding 11

2 De politie 15
Wouter Stol & Nicolien Kop
2.1 Inleiding 15
2.2 Politie in Nederland 16
2.2.1 Een beknopte politiegeschiedenis 16
2.2.2 Enkele ontwikkelingen in de laatste jaren 18
2.2.3 De politieorganisatie vandaag de dag 19
2.3 Politiewerk 20
2.3.1 De wettelijke politietaak 20
2.3.2 Politie als maatschappelijke functie 21
2.3.3 De politietaak in de praktijk 23
2.3.4 Straatwerk 25
2.3.5 Recherchewerk of opsporing 26
2.3.6 Probleemgericht werken 27
2.3.7 Kwaliteit van de opsporing 28
2.4 Verhouding tot andere actoren 30
2.5 Conclusie 31

3 De bijzondere opsporingsdiensten en toezichthouders 35
Hans Nelen
3.1 Inleiding 35
3.2 De institutionele context van de bijzondere rechtshandhaving 36
3.2.1 Bijzondere rechtshandhaving in historisch perspectief 36
3.2.2 Ontwikkelingen in de laatste jaren 38
3.3 De taken van de bijzondere opsporingsdiensten in het strafproces 40
3.3.1 FIOD 42
3.3.2 ILT-IOD 44
3.3.3 NVWA-IOD 4
3.3.4 Inspectie SZW 46
3.3.5 Integrale rechtshandhaving en de dilemma’s die daarmee samenhangen 47
3.4 Toezichthouders 49
3.5 Conclusie 51

4 Het Openbaar Ministerie 55
Robert Jansen
4.1 Inleiding 55
4.2 De ontwikkeling van het Openbaar Ministerie in Nederland 56
4.2.1 De wording van een centrale openbare aanklager 56
4.2.2 De laatste decennia: het OM in een stroomversnelling 58
4.2.3 De organisatiestructuur van het Openbaar Ministerie 61
4.3 De taak van het OM binnen het strafproces 64
4.3.1 De taak van de officier van justitie 64
4.3.2 Begrenzing van de taak van het OM 73
4.3.3 Dilemma’s voor de officier van justitie 74
4.4 Conclusie 76

5 De strafrechtadvocatuur 79
Maarten Bolhuis
5.1 Inleiding 79
5.2 Strafrechtadvocatuur in Nederland 80
5.2.1 Ontwikkeling strafrechtadvocatuur in Nederland 80
5.2.2 Ontwikkeling strafrechtadvocatuur in de laatste jaren 83
5.2.3 Organisatiekaders strafrechtadvocatuur vandaag de dag 86
5.3 De taak van de strafrechtadvocaat binnen het strafproces 88
5.3.1 Wettelijke definitie van de taak van de strafrechtadvocaat 88
5.3.2 Taak van de advocaat in de praktijk 88
5.3.3 Bescherming en begrenzing van de taak van de advocaat 94
5.3.4 Ethische kwesties en andere dilemma’s 96
5.4 Conclusie 99

6 De rechterlijke macht 103
Annick Diesfeldt
6.1 Inleiding 103
6.2 De organisatie van de rechtspraak in Nederland 103
6.2.1 Het ontstaan van de rechterlijke macht in Nederland 103
6.2.2 De huidige institutionele context 104
6.2.3 Ontwikkelingen rechtspraak in de afgelopen jaren 106
6.3 De rechterlijke macht in het Nederlandse strafproces 107
6.3.1 De taak van de rechterlijke macht 107
6.3.2 Verhouding tot andere actoren, de verdachte en de maatschappij 113
6.3.3 Begrenzing van de rol van de strafrechter 116
6.3.4 Morele dilemma’s in de rechtspraak 118
6.4 Conclusie 120

7 Het gevangeniswezen 123
Yvette Schoenmakers
7.1 Inleiding 123
7.2 Het gevangeniswezen van verleden tot heden 123
7.2.1 Historische ontwikkelingen 124
7.2.2 Ontwikkelingen van 2005 tot heden 127
7.3 De taak van de DJI binnen het strafproces 129
7.3.1 Doelen van gevangenisstraf en de taak van de DJI 129
7.3.2 De huidige organisatie van het gevangeniswezen 130
7.3.3 De tenuitvoerlegging in de praktijk 134
7.3.4 Begrenzing van de taak van het gevangeniswezen en bescherming van de gedetineerde 139
7.3.5 Ethische kwesties 141
7.4 Conclusie 143

8 De reclassering 147
Maarten Bolhuis & Yvette Schoenmakers
8.1 Inleiding 147
8.2 De institutionele context 147
8.2.1 De geschiedenis van de reclassering in Nederland 147
8.2.2 Huidige institutionele context 149
8.3 De taak van de reclassering binnen het strafproces 152
8.3.1 Wettelijke taken en bevoegdheden van de reclassering 152
8.3.2 De taak van de reclassering in de praktijk 153
8.3.3 Begrenzing taak 160
8.3.4 Ethische vraagstukken en dilemma’s voor de reclassering 161
8.4 Conclusie 162

9 Het slachtoffer 165
Maarten Bolhuis
9.1 Inleiding 165
9.2 Ontwikkeling van de positie van het slachtoffer in Nederland 166
9.2.1 Een nieuwe kijk op het slachtoffer 166
9.2.2 Ontwikkeling van de rol van het slachtoffer 167
9.2.3 Recente ontwikkelingen 169
9.3 De rol van het slachtoffer binnen het strafproces 169
9.3.1 Rechten van het slachtoffer 169
9.3.2 Slachtofferrechten in de praktijk 173
9.3.3 Interactie tussen slachtoffer en andere actoren in de praktijk 174
9.3.4 Gevolgen van de gewijzigde positie van het slachtoffer voor de strafrechtspleging 175
9.3.5 Dilemma’s voor het slachtoffer 177
9.4 Conclusie 179

Bijlage Over de auteurs 183

Trefwoorden