Niet bevoegd, wel verantwoordelijk?

1 Inleiding 9
1.1 Inleiding 9
1.2 Afbakening 10
1.3 Online of offline interventies? 11
1.4 Doel en vraagstelling 12
1.5 Methoden 12
1.5.1 Verkennende interviews 12
1.5.2 Vragenlijst 13
1.5.3 Opzet vragenlijst 13
1.5.4 Doelgerichte interviews en focusgroepen 15
1.6 Leeswijzer 15

2 Casussen en ervaring van burgemeesters 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Ervaring van burgemeesters met soorten casussen 17
2.3 Recente ervaringen met casussen 19
2.3.1 Demonstraties 20
2.3.2 Feesten en evenementen 21
2.3.3 Hooligans 22
2.3.4 Straatraces 23
2.3.5 Acties gericht tegen vluchtelingen 24
2.3.6 Bedreigingen geuit tegen politieke gezagsdragers 24
2.3.7 Zedengerelateerde zaken 25
2.3.8 Polarisatie 25
2.3.9 Foto’s of video’s online plaatsen 26
2.3.10 Overige voorbeelden waarbij internet een aanjagende rol speelt 27
2.3.11 Overige voorgelegde casussen 28
2.4 Conclusie 30

3 Ingezette interventies 31
3.1 Inleiding 31
3.2 Concrete ingezette interventies bij demonstraties 31
3.2.1 Interventies voor demonstraties (vragenlijst) 31
3.2.2 Interventies voor demonstraties (interviews) 34
3.3 Concreet ingezette interventies bij feesten en evenementen 36
3.3.1 Feesten en evenementen (vragenlijst) 36
3.3.2 Feesten en evenementen (interviews) 38
3.4 Interventies hooligans 39
3.4.1 Hooligans (vragenlijst) 39
3.5 Interventies tegen acties tegen vluchtelingen 41
3.5.1 Acties tegen vluchtelingen (vragenlijst) 41
3.5.2 Acties tegen vluchtelingen (interviews) 42
3.6 Interventies bij terugkeer zedendelinquenten 42
3.6.1 Terugkeer zedendelinquenten (vragenlijst) 42
3.6.2 Terugkeer zedendelinquenten (interviews) 43
3.7 Interventies bij bedreigingen 45
3.7.1 Bedreigingen (vragenlijst) 45
3.7.2 Bedreigingen (interviews) 46
3.8 Interventies bij polarisatie 47
3.8.1 Polarisatie (vragenlijst) 47
3.8.2 Polarisatie (interviews) 48
3.9 Welke interventies zetten burgemeesters online in? 48
3.10 Conclusie 49

4 Overwegingen en dilemma’s bij online communicatie 51
4.1 Inleiding 51
4.2 Gebruik sociale media 51
4.3 Opvattingen van burgemeesters over online interventies 54
4.3.1 Burgemeesters over online interventies (beschrijving) 54
4.3.2 In algemene bewoordingen kenbaar maken hoe je wel of niet met elkaar omgaat (interviews) 55
4.3.3 Met inwoners in gesprek gaan en online reageren (interviews) 56
4.3.4 Ontkrachten van nepnieuws (vragenlijst) 57
4.3.5 Verwijderen van uitingen (vragenlijst) 60
4.4 Welke communicatie online inzetten? 63
4.4.1 Gestandaardiseerde casus (vragenlijst) 63
4.4.2 Casus – Gemeente Kuurne (België) 63
4.4.3 Nederlandse burgemeesters over online communicatie 65
4.4.4 Niet online reageren 66
4.4.5 Posten op Facebookpagina 67
4.4.6 Posten via sociale media van de burgemeester 68
4.4.7 Posten op sociale media gemeente 69
4.4.8 Vlog of video maken 69
4.4.9 Online reageren via media, anders dan via sociale media 70
4.4.10 Geen taak van de burgemeester 71
4.5 Wat als communicatie niet werkt? 71
4.5.1 Aangifte 72
4.5.2 Facebook vragen om pagina te verwijderen 72
4.5.3 Opleggen van een preventieve dwangsom 73
4.5.4 Contact lokale driehoek 73
4.5.5 Contact met andere partners 74
4.5.6 Anders, namelijk 74
4.6 Conclusie 75

5 Reflectie vanuit en op de praktijk 79
5.1 Inleiding 79
5.2 Het online opleggen van de preventieve last onder dwangsom (en de praktijk) 79
5.2.1 De preventieve last onder dwangsom heeft aantrekkingskracht 79
5.2.2 Reflectie vanuit de praktijk (focusgroep) 80
5.3 Het online opleggen van de preventieve last onder dwangsom (juridische analyse) 81
5.3.1 Inleiding 81
5.3.2 De last onder dwangsom 81
5.3.3 De preventieve last onder dwangsom 84
5.3.4 De aard van de overtreding en de handhaving van de openbare orde 86
5.3.5 De overtreder 89
5.3.6 Vrijheid van meningsuiting 90
5.4 Zouden burgemeesters meer online moeten communiceren? 92
5.4.1 Dilemma’s bij communicatie 92
5.4.2 Uitkomsten expertmeeting 92
5.5 Burgemeesters geven aan voldoende bevoegdheden te hebben 94
5.5.1 Inleiding 94
5.5.2 Burgemeesters geven aan voldoende bevoegdheden te hebben 94
5.6 Conclusie 96

6 Niet bevoegd, wel verantwoordelijk 99
6.1 Inleiding 99
6.2 Conclusies 100
6.2.1 Burgemeesters hebben vooral ervaring met online aspecten van klassieke openbare orde 100
6.2.2 Burgemeesters hebben een voorkeur voor offline interventies 100
6.2.3 Burgemeesters zijn terughoudend met online communicatie als interventie 102
6.2.4 De (preventieve) last onder dwangsom is niet online toepasbaar 104
6.2.5 Burgemeesters hebben geen behoefte aan aanvullende bevoegdheden 104
6.3 Discussie 105
6.3.1 Niet altijd nieuwe bevoegdheden nodig 105
6.3.2 Uitlokken van jurisprudentie 106
6.4 Beperkingen 109
6.5 Aanbevelingen 110
6.6 Suggesties voor vervolgonderzoek 111
6.7 Slotwoord 112

Bijlage 1 Interviewprotocol verkennende interviews 115
Bijlage 2 Respondentenlijst interviews 119
Bijlage 3 Uitnodigingsbrief vragenlijst (via e-mailadressen NGB) 121
Bijlage 4 Vragenlijst 123
Bijlage 5 Opzet en respondenten focusgroep 135
Bijlage 6 Opzet en respondenten expertmeeting 137