'Vechten met het leven'

1 Ongedocumenteerde ouderen: aanleiding, vragen en methoden 13
1.1 Aanleiding van het onderzoek 13
Definities en afbakening onderzoeksgroep 17
Onderzoeksvragen 18
1.2 Methode van onderzoek, dataverzameling en analyse 19
De samenstelling van het onderzoeksteam 20
De ontwikkeling van de interviewguide en het trainen van alle onderzoekers 21
Werving via ngo’s en sleutelpersonen 22
Data en data-analyse 24
Beperkingen 25
1.3 Leeswijzer 26

2 Kenmerken onderzoeksgroep en een richtinggevende typologie 27
2.1 De onderzoeksgroep nader beschreven: kenmerken, steun en typen 27
‘Gemengde status huishoudens’ en het langdurige verblijf 30
2.2 Naar een typologie van ongedocumenteerde ouderen 34
Migratiemotief 34
Sociale netwerk 35
(Veranderende) aspiraties 37
Drie typen ongedocumenteerde ouderen 39
2.3 Drie portretten 40
De asielzoeker 40
De investeerder 42
De avonturier 43
2.4 Conclusie 45

3 De ouderen en hun persoonlijke netwerk: steun, inkomsten en werk 47
3.1 Een kwalitatieve beschrijving van het netwerk, sociale afstand en steun 48
De asielzoekers, het netwerk en steun 49
De investeerders, het netwerk en steun 52
De avonturiers, het netwerk en steun 56
3.2 Inkomsten en arbeid 59
Bestaansstrategieën van asielzoekers 59
Bestaansstrategieën van investeerders 61
Bestaansstrategieën van avonturiers 63
3.3 Over sociale distantie en erosie van steun in de sociale netwerken 65
3.4 Conclusie 69

4 De huisvesting van ongedocumenteerde ouderen 71
4.1 De huisvesting van asielzoekers 72
Inwonen bij vrienden, landgenoten en/of kennissen 73
Opvang via hulpverleningsorganisaties 74
Terug naar de asielopvang 76
Verblijf op straat 77
De invloed van het langdurige ongedocumenteerde verblijf en/ of hogere leeftijd op de wooncarrières van uitgeprocedeerde asielzoekers 77
4.2 De huisvesting van investeerders 80
Zelfstandige woonruimte huren 80
Inwonen bij een werkgever 82
De invloed van het langdurige ongedocumenteerde verblijf en/of hogere leeftijd op de wooncarrières van investeerders 83
4.3 De huisvesting van avonturiers 85
Inwonen bij het sociale netwerk 86
Verblijf in opvangvoorzieningen en LVV 88
Verblijf op ‘straat’ 89
De invloed van het langdurige ongedocumenteerde verblijf en/of hogere leeftijd op de wooncarrières van avonturiers 90
4.4 Conclusie 92

5 De contacten van ongedocumenteerde ouderen met de overheid 95
5.1 Asielzoekers in contact met de overheid 96
Legaliseringstrajecten 97
Vreemdelingentoezicht 99
Terugkeertrajecten 100
De invloed op het dagelijkse leven 101
5.2 Investeerders in contact met de overheid 102
Legaliseringstrajecten 103
Vreemdelingentoezicht en terugkeertrajecten 104
De invloed op het dagelijkse leven 105
5.3 Avonturiers in contact met de overheid 106
Legaliseringstrajecten 107
Vreemdelingentoezicht 109
Terugkeertrajecten 110
De invloed op het dagelijkse leven 111
5.4 De invloed van het ouder worden en/of langdurige ongedocumenteerde verblijf 113
5.5 Conclusie 114

6 De gezondheid van ongedocumenteerde ouderen 117
6.1 Asielzoekers over hun gezondheid 118
Fysieke klachten van de asielzoekers 118
Psychische klachten van de asielzoekers 120
Toegang tot medische zorg en voorzieningen voor asielzoekers 123
6.2 Investeerders over hun gezondheid 124
Fysieke klachten van investeerders 124
Psychische klachten van de investeerders 126
Toegang tot medische zorg en voorzieningen voor investeerders 127
6.4 Avonturiers over hun gezondheid 128
Fysieke klachten van de avonturiers 128
Psychische klachten van de avonturiers 130
Toegang tot medische zorg en voorzieningen voor avonturiers 133
6.5 Conclusie 134

7 Conclusie 137
7.1 De onderzoeksvragen beantwoord 137
De asielzoekers 138
De investeerders 139
De avonturiers 141
Een gedifferentieerd antwoord op de onderzoeksvraag 143
7.2 Discussie 145
Generieke en gedifferentieerde oplossingen voor een taai probleem 148

Literatuur 153

Bijlage A Vragenlijst 161
Bijlage B Informed consent formulier 165
Bijlage C Het onderzoeksteam 169
Bijlage D Overzicht respondenten 173