Basisboek sociaal onderzoek

Voorwoord 5
1 Sociaalwetenschappelijk onderzoek in vogelvlucht 11
1.1 De fasen van een onderzoeksproject 11
1.2 De gereedschapskist van onderzoekers 17
1.3 Praktijkgericht onderzoek 28
Oefeningen 35
Literatuurtips 36
Kernbegrippen 37

2 Probleemstellingen 39
2.1 Waarom beginnen we met een probleemstelling? 39
2.2 Een voorbeeld: onderzoek naar schoolverzuim 40
2.3 Beschrijvingsproblemen 45
2.4 Verklaringsproblemen 47
2.5 Ontwerpproblemen 52
2.6 Het begin van een onderzoeksproject: oriëntatie 54
Oefeningen 61
Literatuurtips 63
Kernbegrippen 63

3 Data en onderzoeksstrategieën 65
3.1 Inleiding 65
3.2 Een panorama van databronnen 67
3.3 Bestaande data 70
3.4 Nieuwe data 79
3.5 De relatie tussen databronnen en onderzoeksstrategieën 94
Oefeningen 96
Literatuurtips 98
Kernbegrippen 100

4 Case studies 101
4.1 Wat is een case study? 101
4.2 Probleemstellingen bij case studies 105
4.3 Het kiezen van de case(s) 110
4.4 Rijkdom aan data 112
4.5 De participerende onderzoeker 113
4.6 Soorten observaties 115
4.7 Analyse van de data 116
4.8 Samenvatting 120
Oefeningen 123
Literatuurtips 124
Kernbegrippen 124

5 Surveys: soorten, steekproeven en non-respons 125
5.1 Wat is een survey? 125
5.2 Een vergelijking van surveytypen 129
5.3 Herhaalde surveys 135
5.4 Respondenten als informanten 137
5.5 Aselecte steekproeven 138
5.6 Selecte steekproeven 147
5.7 Non-respons 150
Oefeningen 155
Literatuurtips 157
Kernbegrippen 157

6 Surveys: de vragenlijst 159
6.1 Inleiding 159
6.2 Vragen 161
6.3 Antwoordvormen 168
6.4 ‘Niet van toepassing’ en ‘geen mening’ 171
6.5 Samengestelde meetinstrumenten 172
6.6 De lay-out van een vragenlijst 181
Oefeningen 184
Literatuurtips 184
Kernbegrippen 185

7 Experimenten 187
7.1 Wat is een experiment? 187
7.2 Het uitschakelen van de effecten van andere variabelen 192
7.3 Uitbreidingen van het basisexperiment 192
7.4 Tijdreeksen 193
7.5 Efficiency 194
7.6 Alternatieven voor een experiment 196
7.7 De bestudering van langetermijneffecten 202
7.8 Evaluatieonderzoek 205
Oefeningen 208
Literatuurtips 209
Kernbegrippen 209

8 Kwaliteitscriteria 211
8.1 Het wetenschappelijk forum 211
8.2 Weerlegbare kennis 213
8.3 Kwaliteitscriteria voor onderzoek 216
8.4 Betrouwbaarheid 216
8.5 Validiteit van instrumenten 218
8.6 Validiteit van onderzoeksconclusies over causaliteit 220
8.7 Intermezzo 221
8.8 Generaliseerbaarheid 222
8.9 Bruikbaarheid (voor praktijkgericht onderzoek) 224
Oefeningen 225
Literatuurtips 227
Kernbegrippen 228

9 De logica van wetenschappelijk onderzoek 229
9.1 Modellen 229
9.2 De empirische cyclus 233
9.3 Theorieën 237
9.4 Stijlen van onderzoek 241
Oefeningen 252
Literatuurtips 253
Kernbegrippen 253

10 Causale conclusies bij het gebruik van surveydata 255
10.1 Inleiding 255
10.2 De tijdsvolgorde 256
10.3 De uitschakeling van derde variabelen 257
10.4 Andere modellen 265
Oefeningen 268
Literatuurtips 270
Kernbegrippen 270

11 Ethiek van sociaalwetenschappelijk onderzoek 271
11.1 Inleiding 271
11.2 De onderzoeker en zijn proefpersonen 272
11.3 De onderzoeker en zijn ‘missie’ tegenover de wetenschap 276
11.4 De onderzoeker en de setting waarin hij werkt 277
11.5 De onderzoeker en het publiek 281
Literatuurtips 282
Websites over ethische codes 282

Bijlage A: Cohen’s kappa 283
Bijlage B: Variantie en het ontbinden van variantie 287

Register 293
Over de auteur 297