Sociaal ondernemerschap: impact eerst

Voorwoord 11
Inleiding 13

Deel 1
Impact eerst 15
HOOFDSTUK 1
De nieuwe economie 17
1.1 Het doel van de economie 17
1.1.1 Klassiek perspectief 18
1.1.2 Bredere doelen: maatschappelijke waarde 21
1.2 Nieuw economisch denken 22
1.2.1 Nieuw economisch denken 1: Donuteconomie 22
1.2.2 Nieuw economisch denken 2: Betekeniseconomie 26
1.3 Nieuwe doelen in de praktijk 29
1.3.1 Nieuwe doelen 1: De Sustainable Development Goals (SDG’s) 29
1.3.2 Nieuwe doelen 2: Brede welvaart 31

HOOFDSTUK 2
Definities van sociaal ondernemerschap 34
2.1 Definities vanuit onderzoek 34
2.1.1 Het clusterconcept van Choi en Majumdar 35
2.1.2 De drie inhoudelijke hoofdclusters van Alegre en co-auteurs 37
2.1.3 De drie dimensies van de Europese Commissie 37
2.2 Definities in de Nederlandse praktijk 38
2.2.1 De werkdefinitie van de SER (2015) 39
2.2.2 De definitie van het kabinet (2020) 40
2.2.3 De lidmaatschapseisen van Social Enterprise NL 41
2.2.4 De toelatingseisen van de Code Sociale Ondernemingen 43
2.3 Het verschil tussen sociaal ondernemerschap en ... 44
2.3.1 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 46
2.3.2 Duurzaam ondernemen 47
2.3.3 Impact ondernemen 49
2.3.4 Ondernemen in het sociaal domein 50
2.3.5 De sociale economie 51
2.3.6 Een sociale firma 53
2.3.7 Een non-profit 53
2.3.8 Een community enterprise, wijkonderneming of bewonersbedrijf 54
2.3.9 Een B Corp 55

HOOFDSTUK 3
Impactgebieden 58
3.1 Indeling in impactgebieden 58
3.1.1 De ANBI-categorieën van maatschappelijk belang 59
3.1.2 De Sustainable Development Goals 60
3.1.3 De impactgebieden van Social Enterprise NL 61
3.2 Arbeidsparticipatie 61
Voorbeeld 1: Auticon/Specialisterren 62
Voorbeeld 2: Vanhulley 63
3.3 Sociale cohesie 65
Voorbeeld 1: Oma’s Soep 65
Voorbeeld 2: Midwest 66
3.4 Internationale ontwikkeling en fair chain 66
Voorbeeld 1: Moyee Coffee 66
Voorbeeld 2: Fairphone 67
3.5 Voedseltransitie en natuurbehoud 68
Voorbeeld 1: TommyTomato 69
Voorbeeld 2: Herenboeren 69
3.6 Energietransitie 70
Voorbeeld 1: Vandebron 71
Voorbeeld 2: Aquabattery 71
3.7 Circulaire en duurzame productie 72
Voorbeeld 1: De Fruitmotor 73
Voorbeeld 2: vanPlestik 74
3.8 Verbeteren van zorg 74
Voorbeeld 1: Beleef Dementie 75
Voorbeeld 2: everyone.org (The Social Medwork) 75
3.9 Andere impactgebieden en combinaties van doelen 75

HOOFDSTUK 4
Impact maken en meten 77
4.1 Wat is impact? 77
4.1.1 Definitie van impact voor sociale ondernemingen 77
4.2 Aan de slag met impact 80
4.2.1 Proces 1: Strategie. Beoogde impact expliciet maken en theory of change uitwerken 81
4.2.2 Proces 2: Impact maken 87
4.2.3 Proces 3: Impact meten 88
4.2.4 Proces 4: Impactrapportage 93
4.2.5 Proces 5: Leren en sturen 95

Deel 2
Sociaal ondernemen in de praktijk:
persoon, organisatie en context 97
HOOFDSTUK 5
De sociaal ondernemer 99
5.1 Wie zijn het? 99
5.1.1 Kenmerken van sociaal ondernemers 100
5.1.2 De actieve sociaal ondernemers 101
5.1.3 De mensen met sociaal ondernemende intenties 103
5.1.4 Motivatie 104
5.2 Wat moet je kunnen? 104
5.3 Hoe en waar kun je leren sociaal ondernemen? 109

HOOFDSTUK 6
De sociale onderneming 111
6.1 Waar begin je? 111
6.2 Hoe organiseer je je onderneming? 113
6.3 Stakeholders 116
6.4 Rechtsvorm 120
6.5 Nieuwe en bestaande organisaties 121

HOOFDSTUK 7
Het ecosysteem rond sociaal ondernemerschap 124
7.1 Korte geschiedenis van sociaal ondernemerschap in Nederland 125
7.2 Sociaal ondernemerschap en de overheid 129
7.2.1 De rijksoverheid 131
7.2.2 Provincies en gemeenten 134
7.2.3 Relaties met de overheid 137
7.3 Sociaal ondernemerschap en de markt 139
7.3.1 Functionele samenwerking 140
7.3.2 Strategische samenwerking 141
7.3.3 Beïnvloeding 144
7.4 Sociaal ondernemerschap en de burgermaatschappij 144
7.5 Multi-stakeholder samenwerkingen 147
7.6 Sociaal ondernemerschap in Nederland vanuit internationaal perspectief 148
7.6.1 Europa en de sociale economie 148
7.6.2 Wereldwijd 151

Deel 3
De toekomst van sociaal ondernemerschap 155
HOOFDSTUK 8
Tien kansen voor sociaal ondernemerschap 157
Kans 1: Zorg voor meer en beter onderwijs 159
Kans 2: Vind de missende ondernemers 159
Kans 3: Neem afscheid van de heropreneur en onderneem als team 160
Kans 4: Geef meer aandacht aan social intrapreneurship 160
Kans 5: Ga schalen en kies je favoriete manier(en) 161
Kans 6: Stel eigenaarschap en financiën ter discussie 162
Kans 7: Zet je in voor herkenning en erkenning 163
Kans 8: Ga aan de slag als influencer 164
Kans 9: Doe beter onderzoek en benut dit 165
Kans 10: Kijk over de grens en leer 166

BIJLAGE A
Verder lezen, kijken en luisteren 169
Inspiratie: verhalen van ondernemers en ondernemingen 169
Leren: materialen voor het onderwijs 170
Verdieping: onderzoek naar sociaal ondernemerschap 170
Verdieping: nieuw economisch denken 171
Verdieping: impact 171
Beleid: van EU tot gemeente 172
Stand van zaken: de sector en het ecosysteem 172
Internationaal 173

BIJLAGE B
Impact meten in de praktijk: standaarden, registraties en
methoden 174
Standaarden voor duurzaamheidsrapportages 174
Registraties met gekoppelde impactmeetinstrumenten 176
Integrale impactmeetmethoden 178
Impactgebied arbeidsparticipatie 181
Impactgebied internationale ontwikkeling en fair chain 187
Impactgebied circulaire en duurzame productie 189
Overige impactgebieden 191

Begrippenlijst 193
Dankwoord 200
Literatuur 202
Index 219