De Veluwe versus de uitbreiding van luchthaven Lelystad

Voorwoord v
Afkortingenlijst xi
Begrippenlijst xiii

1 Inleiding
1.1 Probleembeschrijving 1
1.2 Centrale vraag 2
1.3 Deelvragen 2
1.4 Leeswijzer 3

2 De uitbreiding van luchthaven Lelystad
2.1 Juridisch kader luchthavens 5
2.1.1 De luchtvaartwetgeving 5
2.1.2 De juridische definitie van het begrip ‘luchthaven’ 6
2.1.3 Soorten luchthavens in Nederland 6
2.2 De aanleiding voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad 7
2.3 De uitbreiding van luchthaven Lelystad 8
2.4 De benodigde besluiten 9
2.4.1 Het luchthavenbesluit 9
2.4.1.1 Luchthavenbesluit en luchthavenregeling 9
2.4.1.2 Het luchthavenbesluit ten behoeve van de uitbreiding luchthaven Lelystad 11
2.4.1.3 Het milieueffectrapport ter voorbereiding van het luchthavenbesluit 12
2.4.2 Een bestemmingsplan 16
2.4.3 Het besluit tot vaststelling van nieuwe vliegroutes 16
2.4.4 Toestemming op grond van de natuurbeschermingswetgeving 17

3 Stikstofdepositie op de Veluwe
3.1 Stikstofdepositie 19
3.2 Stikstofdepositie op de Veluwe als gevolg van de uitbreiding van luchthaven Lelystad 19

4 De natuurbeschermingswetgeving
4.1 Stikstof als gevaar voor de natuur 21
4.1.1 Gevaar voor de natuur 21
4.1.2 Stikstofoverbelasting op de Veluwe 22
4.2 De Europese en nationale natuurbeschermingswetgeving 22
4.3 De Veluwe als natura 2000 gebied 23
4.3.1 Verplichting tot aanwijzen van natura 2000 gebieden 23
4.3.2 De Veluwe als natura 2000 gebied 24
4.4 De voorafgaande toestemming 25
4.4.1 De voorafgaande toestemmingsplicht 26
4.4.1.1 De voorafgaande toestemmingsplicht op grond van de Habitatrichtlijn 26
4.4.1.2 De natuurvergunningplicht en de plantoetsplicht 26
4.4.1.3 De voorvraag, de voortoets, de passende beoordeling 27
4.4.2 De voorvraag 28
4.4.2.1 Een project 28
4.4.2.2 Een plan 29
4.4.2.3 Het beheer van een natura 2000 gebied 29
4.4.3 De voortoets 29
4.4.3.1 Significante gevolgen 30
4.4.3.2 Significante gevolgen bij stikstofdepositie op een natura 2000 gebied 31
4.4.4 De passende beoordeling 32
4.4.4.1 De passende beoordeling 32
4.4.4.2 Cumulatietoets 33
4.4.4.3 Aantasting natuurlijke kenmerken 34
4.4.4.4 Mitigerende maatregelen 36

5 Toestemming op grond van het uitgangspunt?
5.1 Standpunt van de initiatiefnemers en de Rijksoverheid 39
5.1.1 Significante gevolgen ontbreken 39
5.1.1.1 Addendum 3 bij het milieueffectrapport uit 2014 40
5.1.1.2 De aanvulling op het milieueffectrapport uit 2014 40
5.1.1.3 De actualisatie van het milieueffectrapport in 2018 41
5.1.2 Uitzondering op de natuurvergunningplicht 41
5.1.2.1 Het standpunt 42
5.1.2.2 Uitzondering op de natuurvergunningplicht 42
5.2 Toestemming voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad 44
5.2.1 Voorvraag 44
5.2.1.1 Een project 44
5.2.1.2 Een plan 45
5.2.1.3 Het beheer van een natura 2000 gebied 45
5.2.1.4 Tussenconclusie voorvraag 46
5.2.2 Voortoets 46
5.2.2.1 Significante gevolgen voor de Veluwe? 46
5.2.2.2 Tussenconclusie 47
5.2.3 Uitzondering op de natuurvergunningplicht? 47
5.2.3.1 Prejudiciële vragen en antwoorden over de uitzondering 48
5.2.3.2 De uitzondering is in strijd met artikel 6, derde lid, Hrl 49
5.2.3.3 Tussenconclusie 51
5.2.4 Passende beoordeling en aantasting natuurlijke kenmerken 51
5.2.4.1 De passende beoordeling voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad 52
5.2.4.2 Vermoedelijke uitkomst passende beoordeling uitbreiding van luchthaven Lelystad 52
5.2.5 Tussenconclusie 54

6 Toestemming op grond van het Programma Aanpak Stikstof
6.1 Aanleiding voor het Programma Aanpak Stikstof 55
6.2 Doel van het Programma Aanpak Stikstof 56
6.3 Het Programma Aanpak Stikstof toegelicht 56
6.3.1 Maatregelen 56
6.3.2 Depositie- en ontwikkelingsruimte 57
6.4 Toestemming door middel van het PAS voor de uitbreiding van luchthaven Lelystad? 59
6.4.1 In beginsel mogelijk 59
6.4.2 Geen reëele oplossing 60
6.4.2.1 Prejudiciële vragen m.b.t. het PAS (mei 2017) 60
6.4.2.2 Conclusie Advocaat-Generaal Kokott (juli 2018) 61
6.4.2.3 Uitspraak Hof van Justitie (november 2018) 61
6.5 Tussenconclusie 62

7 Toestemming op grond van de ADC-toets?
7.1 De ADC-toets 64
7.1.1 De A-toets, de D-toets, de belangenafweging en de C-toets 64
7.1.2 Strekking ADC-toets 64
7.1.3 Belang passende beoordeling voor ADC-toets 65
7.2 De A-toets 65
7.2.1 Fases binnen de A-toets 66
7.2.1.1 De eerste fase 66
7.2.1.2 De tweede fase 67
7.2.2 Beoordelingscriteria alternatievenonderzoek 67
7.2.3 Voorbeelden mogelijke alternatieven 68
7.2.4 De uitbreiding van luchthaven Lelystad en de A-toets 70
7.2.4.1 Doelstelling 71
7.2.4.2 Mogelijke alternatieven 71
7.2.5 Tussenconclusie A-toets 76
7.3 De D-toets 77
7.3.1 Groot belang, openbaar belang en dwingende reden 77
7.3.2 De zware D-toets 78
7.3.3 Voorbeelden van dwingende redenen van groot openbaar belang 79
7.3.3.1 De uitbreiding van een (lucht)haven 80
7.3.3.2 De aanleg van een (spoor)weg 80
7.3.4 De uitbreiding van luchthaven Lelystad en de D-toets 81
7.3.4.1 Aanleiding en noodzaak uitbreiding luchthaven Lelystad 81
7.3.4.2 Toetsing 82
7.3.5 Tussenconclusie D-toets 84
7.4 De belangenafweging 85
7.4.1 Voorbeelden van belangenafwegingen 85
7.4.2 De uitbreiding van luchthaven Lelystad en de belangenafweging 86
7.4.3 Tussenconclusie belangenafweging 87
7.5 De C-toets 87
7.5.1 Compenserende maatregelen 88
7.5.2 Algehele samenhang natura 2000 netwerk 88
7.5.3 Vereisten compenserende maatregelen 89
7.5.4 Kennisgeving aan de Europese Commissie 91
7.5.5 Juridische verankering compenserende maatregelen 92
7.5.6 De uitbreiding van luchthaven Lelystad en de C-toets 92
7.5.6.1 Voorbeelden 92
7.5.6.2 Mogelijke compenserende maatregelen 94
7.5.7 Tussenconclusie C-toets 96

8 Conclusie
8.1 De eerste deelvraag 97
8.2 De tweede deelvraag 97
8.3 De derde deelvraag 98
8.4 Vierde deelvraag 98
8.5 Vijfde deelvraag 99
8.6 Zesde deelvraag 99
8.7 De centrale vraag 100

Literatuurlijst 103
Jurisprudentieoverzicht 111

Bijlage 1 - Achtergrondinformatie over de Veluwe 113
Bijlage 2 - De vaststelling van de verwachte stikstofdepositie op de Veluwe 115
Bijlage 3 - Stikstofgevoelige natuurlijke habitats op de Veluwe 117
Bijlage 4 - Stikstofgevoelige leefgebieden van soorten op de Veluwe 119
Bijlage 5 - Verschillende opvattingen ten aanzien van de cumulatietoets 121