‘Zet je maskers af en zeg wie je echt bent’

Waarom een boek over hoogbegaafdheid?
Het hele verhaal zit eigenlijk al heel lang in mijn hoofd. Ik begeleid al jaren hoogbegaafde volwassenen vanuit Gifted People waarmee ik zelf ben begonnen. Ik zie steeds weer hoeveel hoogbegaafden op het gebied van werk vastlopen en begeleid hen door middel van programma’s om hun werk beter in te richten zodat ze hun gaven beter kunnen benutten. Die expertise wilde ik graag delen met een iets groter publiek.

Jij besloot op een gegeven moment om jouw kennis over hoogbegaafdheid door te geven, maar dat proces begon natuurlijk bij jezelf.
Ik kwam er heel toevallig achter dat ik hoogbegaafd ben, tenminste dat je het in die categorie moest indelen. Ik kwam namelijk iemand tegen met wie ik gesprekken voerde die ik eigenlijk nooit met iemand kon voeren. Zij heeft zelf drie hoogbegaafde kinderen en was dus al jaren bezig met dit onderwerp. Op een dag zei ze, middenin een gesprek: ‘Adrienne, weet jij dan niet dat je zelf hoogbegaafd bent?’ Ik schoot meteen in de weerstand, maar zij vertelde uitgebreid over allerlei zaken die je tegenkomt als hoogbegaafde en daar herkende ik mijzelf enorm in. Daarna volgde een zoektocht naar mijzelf en daarmee ontdekte ik ook mijn missie.

Waarom was het bij jou niet eerder vastgesteld?
Omdat er bepaalde associaties worden gemaakt met hoogbegaafdheid die niet kloppen. Zo denken mensen misschien dat we allemaal superintelligent zijn, dat we hele hoge cijfers halen en overal succes hebben. Maar ik kon bijvoorbeeld mijn draai niet goed vinden, snapte vaak andere mensen niet. Ik was heel erg aan het zoeken naar waarom ik anders ben dan andere mensen en zij lichtte dat heel mooi uit waarna ik dacht: ‘het ligt dus helemaal niet aan mij’.

Wat was het kernprobleem waar jij tegenaan liep op werk?
Verveling, ik was na een paar maanden bij een werkgever echt verveeld en kon mezelf met moeite naar werk slepen. Ook dacht ik vaak: waarom zien mensen niet wat ik zie? Ik dacht altijd: dat is gewoon onwil bij anderen totdat ik snapte wat er aan de hand was.

Wanneer merkte je dat je ook andere mensen hiermee wilde helpen?
Ik heb anderen helpen altijd leuk gevonden en met dezelfde dame die mij op het goede spoor zette, zetten we in 2014 iets op om hoogbegaafde jongeren te helpen. Tijdens het werken met jongeren herkende ik steeds meer van mezelf. Ik begon in mijn hoofd ook een methode te ontwikkelen voor hoogbegaafde volwassenen om hen te helpen bij het beter begrijpen van zichzelf en wat bij hen past qua leven en werk. Vanuit daar ben ik Gifted People begonnen waarin ik mij puur richt op volwassenen. Ik wilde eerst heel goed begrijpen wat het betekent om hoogbegaafd te zijn in verschillende levensfases en dat heeft mij gescherpt in de expertise van hoogbegaafd zijn die ik nu heb.

Het mooie aan jouw boek is dat het geschreven is op basis van jouw eigen ervaring, de literatuur en het dagelijks werken met hoogbegaafden.
Dat helpt en van oorspong ben ik een schrijver dus dat helpt ook. Toen ik eenmaal begon, had ik het gevoel dat ik eindelijk alles had verzameld in mijn hoofd aan kennis om het boek te schrijven. Ik wilde niet alleen over de theorie schrijven, maar ook vanuit het gevoel hoe het is om dit mee te maken

Is het als basis als hoogbegaafde op werk altijd belangrijk om eerst vast te stellen dat je hoogbegaafd bent?
Zeker, en het lastige is dat er veel misvattingen zijn over hoogbegaafdheid waardoor niet iedereen eraan denkt. Het gevaar is dat je dan gaat denken aan een stoornis: is er iets mis met mij? Terwijl ik veel liever heb dat mensen denken: wat maakt mij anders en welke werkomgeving past er dan bij mij? Als je hoogbegaafdheid officieel wil vaststellen, moet je een IQ-test doen en boven de 130 uitkomen, maar daar kleeft wel het bezwaar aan dat als je op 129 uitkomt er dan iets anders aan de hand zou moeten zijn. Je kan overal labels opplakken, maar het is toch veel leuker om te zeggen: wat maakt mij uniek en welke bijdrage kan ik dan leveren aan de wereld? Ik zeg: ga niet geforceerd terug naar wat jij denkt dat normaal is.

Ik kan me voorstellen dat je tijdens die zoektocht tegen heel veel problemen aanloopt. Wat is het lastigste om mee om te gaan?
Dat verschilt wel, maar er zijn bijvoorbeeld mensen die heel veel in conflict komen op werk. Zij zien veel dingen die niet kloppen en kunnen heel heftig reageren. Maar er zijn ook mensen die zich geforceerd gaan aanpassen, die zich gaan vormen naar de omgeving en zij kunnen nog wel eens in een burn-out terechtkomen omdat ze zichzelf wegstoppen. Zaken zoals verveling, gebrek aan aansluiting kom je wel veel tegen. Een groot probleem is bijvoorbeeld dat collega’s veel praten over koetjes en kalfjes terwijl hoogbegaafden daar niet zo in meekunnen. Daar zijn trouwens wel oplossingen voor hoor; als je bijvoorbeeld - naast jouw werk - zorgt voor een omgeving waarin je met gelijkgestemden kan praten, dan kan je die gesprekken over het weer wat beter aan. Je kunt heel stellig vasthouden aan het voeren van inhoudelijke gesprekken met iedereen, maar de vraag is of het jou op de lange termijn helpt om dan de koetjes en kalfjes te mijden.

Is het optimaliseren van die werkomgeving iets wat je met een leidinggevende kan bespreken?
Ik zou het in ieder geval proberen, maar begin altijd met zelfonderzoek en ga dan kijken hoe jij je omgeving daarbij kan laten aansluiten. Als jij een beetje vertelt waarom je doet wat je doet dan gaan mensen dat beter snappen op jouw werk. Dat geldt ook voor een leidinggevende.

Vinden niet-hoogbegaafden het nog wel lastig om te snappen wat het is om hoogbegaafd te zijn?
Ja, daarom adviseer ik ook om niet zo op dat begrip te focussen, maar om te bekijken wat jij nodig hebt en dat te benoemen. Je moet mensen echt meenemen in wat het voor jou betekent.

Helpt het dat je hen daarin begeleidt?
Bij de een gaat het sneller dan bij een ander, maar ik merk vooral dat mensen het fijn vinden dat ze niet de enige andersdenkenden zijn. Ik begeleid bij het zelfonderzoek en daarnaast is er een community waarin mensen er met elkaar over praten. Dat laatste voelt echt als thuiskomen…vanuit die geruststelling gaan mensen stappen zetten. Als jij bent opgegroeid met weinig kennis over hoogbegaafdheid, dan heb je vaak meebewogen met wat de omgeving verwacht en dan ben je vaak afgedwaald van de persoon die jij echt bent. Je moet dus eerst al die maskers afzetten en zeggen: wie ben ik echt en wat verwacht ik van mijn omgeving?.

Ben je veel maskers tegengekomen?
,Bij anderen of mij mijzelf?

Bij allebei.
Je ziet dat veel mensen denken: er komt een dag dat ze mij doorhebben dat ik hier eigenlijk niet tussen pas. Je gaat zoveel maskers opzetten om je aan te passen aan een omgeving om te zijn wie je niet bent om mee te doen. Het is heel bevrijdend als je die maskers afzet en gaat denken: misschien gaan er mensen weg die niet bij me passen, er komen andere mensen terug die wel passen bij wie ik echt ben. Voor mij was de analyse dat ik hoogbegaafd ben ook het teken om te zeggen: dan kan ik weer mijzelf zijn. Het was voor mij een knop om te zeggen: ik ben gewoon normaal en kan laten zien wie ik ben. Wat mij helaas nog wel opvalt, is dat er nog steeds veel hoogbegaafde jongeren zijn die zich vanaf hele jonge leeftijd al gaan aanpassen.

Waardoor je jezelf omlaag duwt.
Heel veel hoogbegaafde kinderen krijgen te horen; je bent te druk, te emotioneel, te intens, te gevoelig en dan krijg je dus de boodschap om jezelf niet te laten zien. Wat ik heel positief vind is dat er tegenwoordig ook bij jonge kinderen meer begrip is voor hoogbegaafdheid en dat er ook naar gehandeld wordt. Dat oordelen zit helaas nog heel erg in onze samenleving. Als je al een beetje van het normale afwijkt, dan is er al snel iets mis met je. Ik zou graag zien dat we veel meer gaan zien hoe waardevol het is dat we allemaal anders zijn. We kunnen namelijk juist omdat we anders zijn met onze eigen gaven en kwaliteiten een unieke bijdrage leveren aan de wereld.