De tien plagen van de staat

Het boek 'De tien plagen van de staat' bevat een achttal analyses over wat er problematisch is aan de overheid van nu. Analyses afkomstig van mensen met een achtergrond op het gebied van openbaar bestuur. Ik moet eerlijk bekennen dat het lezen van dit boek voor mij meer te vergelijken was met het kauwen op een taai stuk vlees dan met het smullen van een sappige biefstuk. Het boek is een soort van clubsandwich met aan de uiteinden een goed leesbare inleiding en pakkende afsluiting van de schrijver maar met daartussen veel laagjes vaak taaie kost. Taaie kost vanwege het academische taalgebruik, de vele verwijzingen en de uitputtende beschrijvingen van gebeurtenissen, meningen en theorieën. De pareltjes in het boek zijn voor mij de verhalen van Margo Trappendrift over 'Veranderdrift' en van Sandra van Tiel over het 'Lege-nest-syndroom'. Het betoog van Trappendrift roept op een goed onderbouwde wijze begrip op voor onze ambtenaren die klantvriendelijk zijn gemaakt, kostenbewustzijn is bijgebracht, zijn gefuseerd, opgesplitst, hebben moeten leren werken met KPI's, hebben moeten leren transparant en marktconform te werken en ga zo maar door. Een boeiende monoloog! Sandra van Tiel vergelijkt de overheid die taken afstoot naar anderen met ouders van wie de kinderen het huis uitgaan. Voor ouders is dit een grote overgang. Ze moeten een ander soort relatie met hun kinderen opbouwen en ze krijgen tijd over om ook andere dingen te gaan doen en nieuwe relaties op te gaan bouwen. Dit geldt ook voor de overheid die taken afstoot. Een dergelijke overheid zal zich ook anders moeten gaan gedragen en de meeste overheden denken hier vóór het afstoten niet echt over na. Met alle gevolgen van dien. De titel van het boek verwijst naar verhalen in de Bijbel over het joodse volk dat in Egypte als slaven door de farao wordt uitgebuit. Mozes krijgt van God de opdracht de farao te overtuigen dat hij het joodse volk vrij moet laten. Hij mag deze overtuiging kracht bij zetten door een tiental vreselijke plagen die hij over de farao mag uitstorten. De diverse verhalen in het boek komen inderdaad over als plagen voor de burgers. Maar is het nu de overheid die overtuigd moet worden dat hij zijn feitelijke verantwoordelijkheid weer moet nemen, of is het de burger die wordt aangezet tot de keuze voor een ander bestuurder? De farao was hardleers, maar liet het joodse volk uiteindelijk toch gaan (waar hij overigens al snel weer spijt van kreeg en toen hij het probeerde terug te halen, kreeg hij ook daar weer spijt van). Ankersmit en Klinkers zien het in ieder geval als ons aller taak om te zorgen dat burger, publiek en privaat weer uit elkaar worden getrokken en een ieder dat gaat doen wat hij moet doen. Is 'De tien plagen van de staat' een aanrader? Voor hen die zoals mij op zoek zijn naar smakelijke verhalen over falende overheden zeker niet. Voor de minder sensatiebelustigen onder ons, die verhalen uit de praktijk graag onderbouwd zien door degelijk bronnenonderzoek en goed onderbouwde theorieën, is het boek van Frank Ankersmit en Leo Klinkers echter vast en zeker de moeite van het lezen waard.