De kracht van spijt - Aanrader

Spijt hebben we denk ik allemaal wel eens, van dingen die je gezegd hebt, beslissingen die je genomen hebt, vriendschappen die je hebt verwaarloosd en ga zo maar door. Toch wordt spijt vaak niet bij de primaire emoties zoals boosheid, teleurstelling en opluchting meegenomen. Daarmee is het een ondergeschoven kindje. Terwijl juist spijt wellicht kan leiden tot betere beslissingen in de toekomst. Vandaar: De kracht van spijt - Hoe terugblikken je vooruithelpt.

Onderzoek

Daniel H. Pink, de auteur van De kracht van spijt, heeft meerdere boeken geschreven over werk, technologie en business. De laatste jaren heeft hij onderzoek gedaan naar spijt, eerst in Amerika (American Regret Project) en daarna wereldwijd (World Regret Survey). De resultaten heeft hij verwerkt in het boek, dat daarmee mooie (herkenbare) praktijkvoorbeelden van spijt bevat. 

In ere herstellen

De auteur vindt dat spijt het ondergeschoven kindje is onder de emoties. Het doel van het boek is dan ook om spijt in ere te herstellen als onmisbare emotie en te laten zien hoe je de vele voordelen ervan kunt gebruiken om betere beslissingen te nemen, optimaal te presteren en je leven zinvoller te maken. Deel 1 van het boek gaat over het in ere herstellen van spijt. Vervolgens wordt in deel 2 spijt verder geanalyseerd (‘blootgelegd’ volgens de auteur) en het laatste deel gaat over het herzien van spijt. 

Anti-spijtlobby

In het eerste hoofdstuk gaat de schrijver gelijk los op wat hij de anti-spijtlobby noemt. Volgens hem is het bullshit (letterlijke term) om geen spijt te hebben. Hij haalt daar voorbeelden aan zoals Edith Piaf (zangeres van ‘Non, je ne regrette rien’ maar vroegtijdig gestorven na een zwaar leven met verslavingen, ongelukken en meerdere huwelijken). Maar spijt is een moeilijk te definiëren iets, het is geen ding, maar een gevoel. Maar hebben dieren ook spijt bijvoorbeeld? We denken het niet, want het proces van spijt is mogelijk door ons dubbele vermogen om door te tijd te reizen én gebeurtenissen te herschrijven. Spijt is de ultieme ‘had-ik-maar’, waarbij we onszelf nu een slecht gevoel bezorgen, maar tegelijk helpt het ons om het in de toekomst anders en beter te doen. 

4 categorieën van spijt

Spijt kenmerkt zich door vele vormen. Pink is dit met zijn team verder gaan onderzoeken en is in de dieptestructuur van spijt gedoken. Daaruit blijkt dat er eigenlijk maar 4 categorieën van spijt zijn:

- Basisspijt: ons onvermogen om verantwoordelijk, consciëntieus of voorzichtig te zijn. Dit betreft met name spijt van beslissingen die we in het verleden genomen hebben waarbij we onvoldoende/niet vooruitgekeken of gepland hebben.

- Risicospijt: spijt van de risico’s die we niet genomen hebben, de kansen die we niet hebben gegrepen. Met name de passiviteit is dan iets waar we spijt van hebben. Centrale vraag hierbij is ’wat als?’

- Morele spijt: je slecht gedragen (met name ten opzichte van je eigen normen) of het geloof in onze eigen goedheid in gevaar brengen. Hoewel de kleinste van de vier categorieën, is morele spijt vaak wel een hardnekkige en gevarieerde emotie. Een actie die (je eigen) morele grenzen overschrijdt op het gebied van schade toebrengen, bedriegen, niet-loyaal zijn, gezag of heiligschennis kan je de rest van je leven achtervolgen. Morele spijt is voor een deel cultureel bepaald, in tegenstelling tot de andere categorieën, die zijn universeel.

- Verbindingsspijt: relaties die verstoord of verbroken worden. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat andere mensen ons leven zin geven. Verstoorde/verbroken relaties raken daarmee direct de zingeving van je leven. Dit is wel een categorie waar je deels gelijk wat aan kan doen. Je hebt gesloten-deur spijt waar we niets aan kunnen doen (bijvoorbeeld omdat de persoon overleden is). Open-deurspijt kunnen we wel iets aan doen, maar dat vergt inspanning.

Oplossingen voor spijt

Maar wat nu als je spijt hebt, wat kun je er aan doen? De eerste optie is natuurlijk het eenvoudigst: ongedaan maken wat de spijt veroorzaakt. Bijvoorbeeld verwaarloosde vriendschappen herstellen. De tweede is wat lastiger: er een ‘tenminste’ van maken. Dat betekent dat je er anders over gaat denken, het kan van spijt opluchting maken.
In het laatste deel presenteert de auteur een stappenplan hoe je spijt kunt gebruiken om de toekomst beter te maken:

1. Je blootgeven: herbeleven en loslaten. Dat betekent dat je je spijt uitspreekt, waarmee je je last verlicht en mogelijk kunt loslaten. 

2. Zelfcompassie: normaliseren en neutraliseren. Door negatieve ervaringen te normaliseren (in perspectief te plaatsen) neutraliseren we ze. Zelfcompassie moedigt ons juist aan om negatieve emoties niet te onderdrukken, maar ze ook niet te overdrijven. Door met zelfcompassie je spijt te benaderen bent je eerder geneigd om je gedrag te veranderen. 

3. Afstand nemen: analyse en strategie. Dit gaat met name door in de derde persoon over jezelf te praten. Daarmee neem je afstand, zodat je een analyse kunt maken en een strategie kunt bepalen. 

Anticiperen op spijt

Het voorgaande gaat heel erg in op terugkijken. Maar kun je nu ook anticiperen op spijt? Daarover gaat het laatste hoofdstuk in het boek. Door na te denken over de toekomst en te voorspellen waar we spijt van gaan krijgen, kunnen we ons gedrag aanpassen om die spijt te voorkomen. Verwachte spijt helpt je vooral bij risicospijt: iets dat je hebt nagelaten te doen. Probleem hierbij is dat we als mensen slecht zijn in het voorspellen van intensiteit en duur van onze emoties, waardoor spijt nogal eens overschat kan worden. Overschatte verwachte spijt kan dan juist weer leiden tot verkeerde beslissingen. Dit is ook vooral een probleem voor zogenaamde ‘optimizers’, die het maximale uit alles willen hebben. Zij hebben spijt voor, tijdens en na elke beslissing. 

Het advies van de auteur is om spijt niet te minimaliseren, maar juist te optimaliseren. Door verwachte spijt te combineren met de 4 categorieën van spijt kun je spijt optimaliseren. Verplaats je daarbij naar een punt in de toekomst en stel jezelf de vraag welke keuze het beste is. Dit spijtoptimaliseringskader had wat mij betreft meer uitgewerkt mogen worden in het boek.

Actie

Spijt is een belangrijke emotie. Spijt maakt ons menselijk en spijt maakt ons beter. Het boek bevat teksten uit de enquête met aansprekende voorbeelden waar mensen spijt over hebben, daaruit blijkt dat spijt een wereldwijd ervaren emotie is. Het is een verfrissend boek dat je aan het denken zet. Ik vind dat de auteur een punt heeft met zijn typering van spijt als ondergeschoven kindje van de emoties. Door hier meer over na te denken kun je ofwel acties uit het verleden herstellen (zoals verwaarloosde vriendschappen) of betere beslissingen nemen. De kracht van spijt is echt een aanrader om eens te lezen, en vervolgens actie te ondernemen!