Dat de wereld in snel tempo verandert is duidelijk. Ook dat de impact van deze veranderingen een grote invloed hebben op onze maatschappij. Denk aan de discussies over globalisering, Europa, immigratie, klimaatverandering, energietransitie, stijgende zorgkosten, nieuwe technologieën en de toenemende kloof tussen rijk en arm. In Veenbrand analyseert Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), messcherp de problemen in de samenleving. Of zoals de auteur het schrijft in de ondertitel van het boek: ‘smeulende kwesties in de welvarende samenleving’. Want zo vragen velen zich af, wie profiteert van welvaart en vooruitgang? Welke gevolgen heeft sociale ongelijkheid? Zorgt de duurzaamheidstransitie voor nieuwe sociale scheidslijnen en hoe krijgen burgers meer invloed op politici en bestuurders?
De auteur beantwoordt deze en vele andere prangende vragen aan de hand van vier grote kwesties (1) brede welvaart, (2) een leven lang ontwikkelen, (3) nieuwe sociale ongelijkheid en (4) democratische rechtstaat. Ieder thema bestaat uit verschillende columns die tussen 2014 en 2018 zijn verschenen in het Financiële Dagblad. Al lezende passeren allerlei politieke ontwikkelingen en praktijkvoorbeelden de revue. We lezen waarom de scheidslijnen tussen groepen burgers steeds groter worden. Tussen rijk en arm, autochtoon en nieuwe Nederlander, hoog en laag opgeleid, meekomers en achterblijvers. Ook is er een toenemende kloof tussen zogenoemde cans en cannots. De mensen die wel en niet kunnen meekomen in deze snel veranderende en complexer wordende wereld. De auteur gaat daarbij ook in op de opvallende paradox die we in het boek een paar keer tegenkomen: met mij persoonlijk gaat het goed (we zijn zo’n beetje het meest gelukkige land ter wereld) maar met ons, het land, gaat het slecht. Rara, hoe kan dat?
De auteur weet waarover hij praat. Ieder betoog wordt onderbouwd door scherpe observaties en onderzoeken van zijn eigen planbureau. Wat mij betreft een verademing. Iemand die kijkt wat er aan de hand is en wat gezien de situatie logische vervolgstappen zijn. Eén van die stappen is het schetsen van een nieuw bindend vergezicht. Een visie op een nieuw economisch en samenlevingsmodel. Laat de politiek dat na dan kan de veenbrand wel eens een uitslaande brand worden. De auteur concludeert dan ook dat de politiek veel te veel weg kijkt en te weinig vooruit. De auteur heeft volgens mij weinig op met visieloze regeringsleiders, politieke lichtgewichten en polariserende roeptoeters. Die vaak maar wat zeggen, met alle winden meewaaien en vooral bezig zijn met uitruilen van voordeeltjes, persoonlijk gewin en partijbelang op korte termijn. Want zo schrijft de auteur, de samenleving schreeuwt om visie, om houvast naar de toekomst en dat gaat verder dan de discussie (en vaak valse belofte) over een paar euro koopkracht erbij. Een van de vele andere stappen waarvoor de auteur pleit is het verplicht stellen van geschiedenislessen en maatschappijleer. Want de kleine en grote verhalen moeten doorgegeven worden, niet alleen voor sociaal houvast, maar ook om de actuele waarde van andere vormen van democratie, zoals referenda, te kunnen wegen. De auteur sluit het boek af met een slotpleidooi waarin hij zijn aanzet geeft tot een visie voor de toekomst. Met een oproep om vanuit een integraal perspectief op deze grote thema’s in te gaan. Met een toekomstvisie die politici, burgers en bedrijven verbindt. En met een hoopvolle rol voor Millennials, waarvan een groot deel genuanceerd denkt over solidariteit en andere thema’s.
Veenbrand is een interessant boek voor iedereen die geïnteresseerd is in politiek en maatschappelijke vraagstukken. Het geeft een treffend beeld van de smeulende kwesties in de samenleving en wat ‘we’ daar als samenleving aan kunnen. Een oplettende politicus kan hier zo zijn tienpuntenplan uit samenstellen. Doordat Veenbrand een bundeling van columns is, zit er links en rechts wel wat herhaling in, maar in dit geval is ‘de kracht van herhaling’ zeker niet misplaatst. De opdracht is volgens de auteur duidelijk: de nieuwe politiek moet op zoek naar een nieuwe polder die zich committeert aan het gezamenlijk oppakken van de vier besproken grote kwesties, omringd door een sociale rechtsstaat die op rechtvaardigheid stuurt en door de politiek én samenleving wordt gekoesterd. Zie jij het al gebeuren?
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
