De ideale ambtenaar - 'Helpt ambtenaren met het vinden van passende rol'

Gelukkig kom ik bij mijn trainingen vooral hard werkende, gemotiveerde en sprankelende ambtenaren tegen. Met een grote passie voor het maatschappelijk belang. Dat belang kun je op verschillende manieren dienen, dat is de kern van De ideale ambtenaar van Ronald Derks en Bas van Leeuwen.

De ideale ambtenaar bestaat niet. Hoe je je werk als ambtenaar het best kunt aanpakken, is afhankelijk van de opdracht, de context én de tijdgeest. Derks en Van Leeuwen laten dat laatste zien aan de hand van drie bestuurskundige invalshoeken op het werk van de ambtenaar: de bureaucratische, de ondernemende en de verbindende. Van oudsher is het werk bij de overheid bureaucratisch: regelgeving en procedures zijn leidend. In de jaren 80 van de vorige eeuw kwam het bedrijfsmatige werken op en werden ambtenaren geacht ook ondernemend te zijn. Er moesten resultaten gehaald worden en liefst zo efficiënt mogelijk. In de huidige tijdgeest wordt de verbindende ambtenaar veel gevraagd, iemand die van ‘buiten naar binnen' werkt in plaats van achter de tekentafel.

Nu is het beslist niet zo dat met de wens voor verbindende ambtenaren de bureaucratische en de ondernemende rolopvattingen uit de gratie zijn. De bureaucratie bestaat nog: er zijn regels en procedures waar de overheid zich aan moet houden. Betrouwbaarheid en transparantie zijn nog steeds belangrijke waarden. Zeker juristen zullen dit beamen. En ook het ondernemerschap is niet verdwenen. In een vacaturetekst voor een teamleider Openbare Ruimte in mijn eigen gemeente kwam wel tien keer het woord ‘klantgericht' voor, daar werd dus een echte ondernemer gevraagd! En een handhavingsdienst - behoorlijk bureaucratisch van aard - deed zelfs een klanttevredenheidsonderzoek! De rolopvattingen bestaan dus naast elkaar.

Dat laat al zien dat van een ambtenaar verschillende en soms ook tegenstrijdige aanpakken gevraagd wordt. Met de komst van de nieuwe Omgevingswet in 2021 wordt dat best spannend. De nadruk in deze wet ligt op verbinding: in samenwerking met belanghebbenden tot oplossingen komen voor ruimtelijke vragen. Maar ja, er zijn natuurlijk ook bouwvoorschriften en bestemmingsplannen! Dat kan niet anders dan een spanningsveld opleveren op tussen de bureaucratische en de verbindende aanpak.

De ideale ambtenaar helpt ambtenaren met het vinden van de passende rol. Met aandacht voor wat bij de persoon zelf past. Naast een theoretisch deel bevat het boek ook hoofdstukken voor doe-het-zelf-coaching, waarin de lezer de rolopvattingen en haar/zijn visie hierop kan onderzoeken. Een hoofdstuk is gewijd aan de vertaling van de theorie uit  De ideale ambtenaar naar concrete functieprofielen als de adviseur, de projectmanager en de wijkregisseur. Ook de leidinggevenden komen aan bod, met tips in meer algemene bijdragen van managementadviseur Jeroen Busscher. En om het inspiratiegehalte nog wat meer op te voeren, komen ook ambtenaren zelf aan het woord over hun werk: ik ben ambtenaar, yeah!