Beroepsvaardigheden en interventietechnieken van de mediator

Inhoudsopgave

Woord vooraf / 9

1 Inleiding / 11
1.1 Wat is mediation? / 11
1.1.1 Verschillende beroepsachtergronden van mediators / 11
1.1.2 Verschillende definities van mediation / 12
1.2 Autonomie, zelfbeschikking en vrijwilligheid / 14
1.3 Neutraliteit, onpartijdigheid en vertrouwelijkheid / 16
1.3.1 Neutraliteit als uitvloeisel van de autonomie / 16
1.3.2 Onpartijdigheid / 18
1.3.3 Vertrouwelijkheid en geheimhouding / 19
1.4 Verschil tussen mediation en andere vormen van conflictinterventie / 20
1.4.1 Methoden waarbij de beslissingsbevoegdheid ligt bij de derde partij / 20
1.4.2 Methoden waarbij de beslissingsbevoegdheid ligt bij de conflicterende partijen / 23
1.5 Drie typen van mediation: de resultaatgerichte, probleemoplossende en communicatie gerichte benadering / 25
1.5.1 De resultaatgerichte of evaluatieve benadering / 28
1.5.2 De probleemoplossende of faciliterende benadering / 29
1.5.3 De communicatiegerichte of interactionele benadering / 30
1.6 De fasering van het mediationproces of de mediationtaken / 32
1.7 Mogelijkheden en beperkingen van mediation / 35
1.7.1 Conflictniveau / 35
1.7.2 Motivatie; betrokkenheid bij en geloof in mediation / 37
1.7.3 Competentie van de partijen / 39
1.7.4 Machtsverdeling tussen de deelnemers / 39
1.8 De persoon van de mediator / 40
1.8.1 Eigenschappen van de mediator / 41
1.8.2 Tegenoverdracht / 41
1.8.3 Waardeopvattingen / 43
1.8.4 De noodzaak van zelfreflectie, supervisie en intervisie / 44
1.9 Interventies door een mediator / 45
1.9.1 Interveniëren als complexe sociale vaardigheid / 46
1.9.2 Onderscheid tussen inhoud en proces / 50
1.9.3 Drie niveaus van interventies / 53
1.9.4 De taken en de competenties van de mediator / 54

2 Gesprekstechnieken van demediator / 57
2.1 Open en actief luisteren; het toepassen van stiltes en aanmoedigingen / 57
2.2 Spiegelen / 60
2.3 Parafraseren van de inhoud / 61
2.4 Gevoelsreflectie / 64
2.5 Samenvatten / 69
2.6 Positief heretiketteren / 72
2.6.1 Wat is (positief) heretiketteren? / 73
2.6.2 Verschillende vormen van (positief) heretiketteren / 76
2.6.3 Verwante begrippen: neutraliseren, normaliseren, gemeenschappelijk maken / 78
2.6.4 Risico’s van (positief) heretiketteren / 80
2.7 Vraagtechnieken voor een mediator / 81
2.7.1 Open en gesloten vragen / 83
2.7.2 Vragen omwille van de informatiebehoefte van demediator / 86
2.7.3 Vragen om veranderingen te bewerkstelligen bij de deelnemers / 86
2.8 Het uitoefenen van druk en het geven van inhoudelijke suggesties / 91
2.8.1 Verschil in directiviteit tussen mediationbenaderingen / 91
2.8.2 Paradoxale interventies / 92
2.8.3 Technieken om het doen van concessies te bewerkstelligen / 97
2.8.4 Kosten-en-risicotactiek / 98
2.8.5 Het doen van inhoudelijke suggesties / 99
2.8.6 Het reageren op een direct verzoek om advies of opinie / 102
2.8.7 De risico’s van het uitoefenen van druk en het geven van advies / 104

3 Wat voorafgaat aan de eigenlijkemediation / 109
3.1 Zijn de condities voor mediation aanwezig? / 109
3.1.1 Aandachtspunten ten aanzien van de mediator zelf / 109
3.1.2 Aandachtspunten ten aanzien van het conflict en de context / 109
3.1.3 Aandachtspunten ten aanzien van de deelnemende partijen / 110
3.2 Het opbouwen van een werkrelatie met de deelnemers / 114
3.3 Het eerste contact / 117
3.4 De eerste mediationsessie / 118
3.4.1 Locatie en tafelschikking / 118
3.4.2 De introductie door de mediator / 120
3.4.3 Het psychologisch contract / 124

4 Verbeteren van de kwaliteit van de communicatie / 127
4.1 Communicatie als aangrijpingspunt voor interventies / 127
4.1.1 Verbale en non-verbale communicatie;metacommunicatie / 127
4.1.2 Betekenissen van communicatie; relationele betekenis / 129
4.1.3 Man-vrouwverschillen bij communicatie / 133
4.1.4 Communicatie als een ‘turn-taking game’ (interrumperen) / 134
4.1.5 Conflict als crisis in de communicatie / 135
4.2 Reguleren van het mediationproces: procedures en communicatieregels / 137
4.2.1 Structurering van het probleemoplossend proces door middel van procedures / 137
4.2.2 Toepassen van communicatieregels / 138
4.3 Bevorderen van (directe) communicatie / 140
4.3.1 Driedelige ik-boodschap / 141
4.3.2 Het stimuleren van een open en direct taalgebruik / 142
4.3.3 Actief (laten) luisteren: kweken van empathie en onderling begrip / 144
4.4 Onderkennen van en interveniëren in vastgelopen communicatiepatronen / 145
4.5 Hanteren van emoties / 149
4.5.1 De emoties aandacht geven en benoemen / 152
4.5.2 De emoties gebruiken als belangrijke signalen / 153
4.5.3 Persoonlijke emotieregulatie bevorderen / 154
4.5.4 De betekenisverlening van de emoties veranderen / 155
4.5.5 De emoties op een constructieve manier aan elkaar laten uiten / 157
4.6 Het voeren van afzonderlijke gesprekken (caucusstrategie) / 158
4.6.1 De functie van het voeren van afzonderlijke gesprekken / 159
4.6.2 Strategische overwegingen bij de beslissing tot een caucusgesprek / 161
4.7 Een sfeer van veiligheid scheppen / 165

5 Assisteren bij het behandelen van de conflictkwesties / 167
5.1 De conflictkwesties verhelderen en vaststellen / 168
5.1.1 Wie begint? / 168
5.1.2 Hoe breed of hoe smal? / 169
5.1.3 Elementen van het conflictverhaal / 172
5.2 Het definiëren van de onderliggende belangen / 174
5.2.1 Het inventariseren van de onderliggende belangen / 174
5.2.2 Ordening en prioriteitstelling van de belangen / 177
5.2.3 Formuleren van het probleem (‘framing’) / 178
5.3 Zoeken naar oplossingen / 180
5.3.1 Brainstormen / 180
5.3.2 Gericht naar oplossingen zoeken / 182
5.3.3 Beoordelen op bruikbaarheid en kiezen van een oplossing / 183
5.4 Komen tot een overeenkomst en vastleggen van de afspraken / 185

Literatuur / 187

Mogelijke Bijlage I tafelschikkingen bijmediation / 199

Bijlage II Websites op het gebied van mediation / 201
II.1 Beroepsverenigingen voor mediators / 201
II.1.1 Beroepsverenigingen in Nederland / 201
II.1.2 Internationale beroepsverenigingen / 202
II.2 Tijdschriften / 203
II.2.1 Nederlandstalige tijdschriften / 203
II.2.2 Engelstalige tijdschriften / 203

Bijlage III Beoordelingsinstrument voor het vaststellen van competenties / 205
III.1 De beoordelingsprocedure / 205
III.2 Het beoordelingsinstrument / 208

Trefwoordenregister / 221