Inzicht in de OR Praktijkboek - editie 2024

Voorwoord 5
Inhoud 7
Afkortingen 17

Deel 1 De OR aan de slag 19

1 De bedoeling van medezeggenschap 21
1.1 Achtergrond en doel van medezeggenschap 21
1.1.1 Betrekken van het personeel bij de onderneming 21
1.1.2 Goed functioneren van de onderneming 22
1.1.3 Basisbegrippen: ondernemer, onderneming, OR, PVT 22
1.2 Het OR-reglement 24
1.2.1 Instellen van de eerste OR: voorlopig reglement 24
1.2.2 Wijzigen van het OR-reglement 24
1.2.3 Inhoud reglement 25
1.2.4 Wijziging van de zittingsperiode 26
1.2.5 OR-reglement geldt niet voor de overlegvergadering 26
1.3 Positie van de OR, visie 26
1.3.1 Ondergeschikt én onafhankelijk 26
1.3.2 Visie en beleidsplan 27
1.4 Professionele ontwikkeling 29
1.4.1 Vaardigheden ontwikkelen 29
1.4.2 Professionaliteit 30
1.4.3 Competenties 30

2 De OR aan het werk 33
2.1 Functies en taken binnen de OR, commissies 33
2.1.1 Voorzitter en secretaris, Dagelijks bestuur 33
2.1.2 In rechte vertegenwoordigen van de OR 34
2.1.3 Ambtelijk secretaris 35
2.1.4 Commissies 35
2.2 Vergaderen en besluiten 37
2.2.1 Vergaderregels en voorbereiding 37
2.2.2 Besluiten en digitaal vergaderen 38
2.2.3 Schorsing of uitsluiting van een OR-lid 39
2.3 De OR en de achterban 40
2.3.1 De OR heeft één achterban 41
2.3.2 Zonder last of ruggenspraak 41
2.3.3 Verplichtingen van de OR en de achterban 41
2.3.4 Achterbancommunicatie 42
2.4 Faciliteiten: tijd, geld en voorzieningen 45
2.4.1 De kosten van een OR 45
2.4.2 OR-tijd 45
2.4.3 Parttimers en OR-tijd 46
2.4.4 Scholing: tijd en kosten 47
2.4.5 Kosten van een deskundige 47
2.4.6 Faciliteitenregeling, OR-budget 47

3 OR-verkiezingen 49
3.1 Verkiezingen 49
3.1.1 Voorlopig reglement 49
3.1.2 Afspiegeling van het personeelsbestand: kiesgroepen 49
3.1.3 Integraal kiessysteem of kiesgroepensysteem 50
3.1.4 Kiesgroepen en vacatures 50
3.2 Algehele OR-verkiezingen 51
3.2.1 Verkiezingsprocedure en verkiezingscommissie 51
3.2.2 Actief en passief kiesrecht, kiesrecht flexwerkers 52
3.2.3 Kandidaatstelling 54
3.2.4 Stemmen: personen- of lijstenstelsel 56
3.2.5 Bekendmaken van de verkiezingsuitslag 58
3.3 Bezwaarmogelijkheden 59
3.3.1 Bezwaar: wie en hoe 59
3.3.2 Beslissen op een bezwaar 60
3.4 Installatie van OR-leden en werkoverdracht 60
3.4.1 Installatiebijeenkomst niet verplicht 60
3.4.2 Basisinformatie en faciliteiten 61
3.4.3 Overdracht 61
3.5 Tussentijdse vacatures 62
3.5.1 Afwezigheid door ziekte 62
3.5.2 Quorum 62
3.5.3 Vervulling van een tussentijdse vacature 63
3.5.4 Verkorten van termijnen of procedures 63
3.6 Uitstel van OR-verkiezingen 64
3.6.1 Uitstel is zittingstermijn verlengen 64
3.6.2 Een zorgvuldig en transparant proces 65
3.6.3 Bezwaar tegen uitstel 66
3.6.4 Alternatieven voor uitstel 66

Deel 2 Bevoegdheden van de OR 67

4 Organiseren van het overleg 69
4.1 Het overleg tussen ondernemer en OR 69
4.1.1 Deelnemers aan het overleg 69
4.1.2 Onderwerpen voor het overleg 70
4.1.3 Regels en afspraken voor het overleg; de rol van het OR-reglement 71
4.1.4 Overleggen, besluiten en schorsen 71
4.1.5 Het verslag van de overlegvergadering 72
4.2 Het initiatiefrecht van de OR 73
4.2.1 Wat houdt het initiatiefrecht in? 73
4.2.2 Mondeling of schriftelijk initiatief 73
4.2.3 Inhoud en opbouw van een initiatiefvoorstel 74
4.3 Bespreking van de algemene gang van zaken in de onderneming 75
4.3.1 Wat is de ‘bespreking van de algemene gang van zaken’? 75
4.3.2 Besluiten in voorbereiding en de rol van de OR 77
4.3.3 Deelnemers en verschijnplicht 77
4.4 Geheimhouding en vertrouwelijkheid 78
4.4.1 Actieve en passieve geheimhoudingsplicht 78
4.4.2 Geheimhouding tussen OR- en COR-leden? 80
4.4.3 Geheimhouding mag de OR niet belemmeren 80
4.5 Spreekrecht OR in de AVA van een NV 82
4.5.1 Doel en reikwijdte van het spreekrecht 82
4.5.2 Gebruik van het spreekrecht 83

5 Organiseren van informatie 85
5.1 Informatie en overleg 85
5.1.1 Passief informatierecht 85
5.1.2 Actief informatierecht 86
5.2 Basisinformatie 88
5.2.1 Waarom basisinformatie 88
5.2.2 Informatie in internationaal verband 88
5.2.3 Informatie langs andere wegen: KvK en Woo 89
5.3 Bedrijfseconomische informatie 89
5.3.1 Financiële informatie 89
5.3.2 Algemene gegevens, artikel 25, investeringen 90
5.3.3 Meerjarenplan en begroting van inkomsten of uitgaven 91
5.3.4 Jaarrekening en bestuursverslag 91
5.4 Sociaal-organisatorische informatie 92
5.4.1 Sociaal beleid 93
5.4.2 Aard en doel van de informatie 93
5.4.3 Sociaal jaarverslag 94
5.4.4 Adviesopdracht aan een deskundige van buiten de onderneming 94
5.4.5 Informatie over een uitvoeringsovereenkomst Pensioen 94
5.5 Informatie over beloningsverhoudingen 95
5.5.1 Welk inzicht moet de informatie geven 96
5.5.2 Arbeidsvoorwaardelijke regelingen, afspraken en vergoedingen 96
5.5.3 Verplicht agendapunt voor de overlegvergadering 97
5.5.4 Alternatieve informatiebron: jaarverslag of jaarrekening 97
5.5.5 Uitzondering op de informatieplicht rond beloningsverhoudingen 98
5.5.6 Topinkomens en governance codes 98

6 Adviesrecht 99
6.1 De betekenis van het adviesrecht 99
6.1.1 Adviesplichtig besluit: artikel 25 WOR 99
6.1.2 Artikel-24-overleg en adviesrecht 100
6.1.3 Verschillen adviesrecht en instemmingsrecht 100
6.2 De adviesprocedure 101
6.2.1 De ondernemer stelt de OR in de gelegenheid 101
6.2.2 Toetsingskader OR 101
6.2.3 Het verloop van de procedure 102
6.2.4 Adviestermijn 105
6.2.5 Pilot, tijdelijk besluit of experiment 105
6.2.6 Een goed advies is een inhoudelijk advies 106
6.2.7 Opschortingstermijn en beroep 107
6.2.8 Als geen advies is gevraagd 108
6.2.9 Adviesrecht OR en de rol van de vakbond 108
6.2.10 Concernverhoudingen, buitenlandclausule 109
6.3 Adviesplichtige onderwerpen 109
6.3.1 Welke voorgenomen besluiten vallen onder het adviesrecht? 110
6.3.2 Het criterium ‘belangrijk’ 110
6.3.3 Besluit onder andere noemer, samengestelde besluiten 111
6.3.4 Artikel 25 lid 1a: Zeggenschapsveranderingen eigen onderneming 112
6.3.5 Artikel 25 lid 1b: Duurzame samenwerking, deelnemingen, oprichten, verkrijgen of afstoten van zeggenschap over een andere onderneming 114
6.3.6 Artikel 25 lid 1c: Beëindiging van werkzaamheden van de eigen onderneming of een belangrijk onderdeel daarvan 116
6.3.7 Artikel 25 lid 1d: Een belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van de werkzaamheden 117
6.3.8 Artikel 25 lid 1e: Een belangrijke wijziging in de organisatie van de onderneming, of een belangrijke wijziging in de verdeling van de bevoegdheden 118
6.3.9 Artikel 25 lid 1f: Een wijziging van de vestigingsplaats van de onderneming (art. 25 lid 1f) 118
6.3.10 Artikel 25 lid 1g: Het groepsgewijze werven of inlenen van arbeidskrachten ten behoeve van bepaalde werkzaamheden 119
6.3.11 Artikel 25 lid 1h: Het doen van een belangrijke investering 120
6.3.12 Artikel 25 lid 1i: Het aantrekken van een belangrijk krediet voor de eigen onderneming 120
6.3.13 Artikel 25 lid 1j: Het verstrekken van een belangrijk krediet aan een andere onderneming, het stellen van zekerheid voor belangrijke schulden van een andere ondernemer 121
6.3.14 Artikel 25 lid 1k: Het invoeren of wijzigen van een technologische voorziening 121
6.3.15 Artikel 25 lid 1l: Het treffen van een belangrijke maatregel voor milieuzorg 121
6.3.16 Artikel 25 lid 1m: Het vaststellen van een regeling over het zelf dragen van het WIA-risico 122
6.3.17 Artikel 25 lid 1n: Verstrekken, formuleren adviesopdracht extern deskundige/ bureau 122
6.4 Adviesrecht en arbeidsrechtelijke gevolgen 123
6.4.1 Te verwachten personele gevolgen 123
6.4.2 Arbeidsrechtelijke en niet-arbeidsrechtelijke gevolgen 124
6.4.3 Collectief ontslag 124
6.4.4 Overgang van onderneming 125
6.4.5 Vervallen of wijzigen van de functie 125
6.4.6 Wijzigen van de standplaats 126
6.4.7 Wijzigen van de overeengekomen werktijden, vergoedingen 126
6.4.8 Sociaal plan 127

7 Adviesrecht bij benoeming en ontslag bestuurder (art. 30) 129
7.1 Twee soorten adviesrecht: artikel 25 en artikel 30 WOR 129
7.2 Advies OR bij benoeming of ontslag bestuurder (art. 30) 130
7.2.1 Wat houdt het adviesrecht over benoeming of ontslag van de bestuurder in? 131
7.2.2 Wie is bestuurder, is dat iedere directeur? 131
7.2.3 De bevoegdheid tot benoemen en ontslaan 132
7.2.4 Rol OR in de sollicitatieprocedure 132
7.2.5 Wat als de OR een andere kandidaat adviseert? 133
7.2.6 Goed ondernemingsbestuur 133
7.3 Rechten OR bij benoeming lid RvC of RvT 134
7.3.1 Geen bevoegdheid op basis van de WOR 134
7.3.2 De grote Coöperatie, de Onderlinge Waarborgmaatschappij (OWM) 134
7.3.3 De NV of BV onder de Structuurwet 134
7.3.4 Rechten OR op basis van verschillende cao’s 135
7.4 Rechten OR bij benoeming bestuursleden werknemersinstellingen (art. 29) 136

8 Instemmingsrecht 137
8.1 De betekenis van het instemmingsrecht 137
8.1.1 Reikwijdte van het instemmingsrecht 137
8.1.2 Artikel-24-overleg en instemmingsrecht 137
8.2 De instemmingsprocedure 138
8.2.1 ‘Regelingen’ en afgebakende onderwerpen 138
8.2.2 Toetsingskader OR 138
8.2.3 Het verloop van de procedure 139
8.2.4 Instemming onder voorwaarden? 141
8.2.5 Experiment of tijdelijk besluit 141
8.2.6 Instemmingsrecht en cao 141
8.2.7 Instemmingsrecht en individuele arbeidsovereenkomst 142
8.3 Instemmingsplichtige onderwerpen 142
8.3.1 Welke besluiten vallen onder het instemmingsrecht? 142
8.3.2 Inperking en uitbreiding instemmingsrecht 144
8.3.3 Andere terminologie, toch instemmingsrecht? 144
8.3.4 Artikel 27 lid 1 en lid 7: Regelingen op grond van een pensioenovereenkomst 144
8.3.5 Artikel 27 lid 1a: Winstdelingsregeling en Spaarregeling 146
8.3.6 Artikel 27 lid 1b: Arbeids- en rusttijdenregeling 147
8.3.7 Artikel 27 lid 1b: Vakantieregeling 147
8.3.8 Artikel 27 lid 1c: Beloningssysteem 148
8.3.9 Artikel 27 lid 1c: Functiewaarderingssysteem 149
8.3.10 Artikel 27 lid 1d: Ziekteverzuimbeleid en re-integratiebeleid 149
8.3.11 Artikel 27 lid 1d: Arbeidsomstandigheden 150
8.3.12 Artikel 27 lid 1e: Aanstellingsbeleid 152
8.3.13 Artikel 27 lid 1e: Ontslagbeleid 153
8.3.14 Artikel 27 lid 1e: Bevorderingsbeleid 154
8.3.15 Artikel 27 lid 1f: Personeelsopleiding 154
8.3.16 Artikel 27 lid 1g: Personeelsbeoordeling 155
8.3.17 Artikel 27 lid 1h: Bedrijfsmaatschappelijk werk 155
8.3.18 Artikel 27 lid 1i: Werkoverleg 156
8.3.19 Artikel 27 lid 1j: Klachtenafhandeling 156
8.3.20 Artikel 27 lid 1k: Verwerken en beschermen van persoonsgegevens 156
8.3.21 Artikel 27 lid 1l: Personeelsvolgsystemen 158
8.3.22 Artikel 27 lid 1m: Klokkenluidersregeling 158
8.4 Instemmingsrecht en arbeidsrechtelijke gevolgen 159
8.4.1 Te verwachten personele gevolgen 159
8.4.2 Instemmingsrecht en primaire arbeidsvoorwaarden 159
8.4.3 Als er geen cao van toepassing is 160
8.4.4 Aanvullende bevoegdheden in sommige cao’s 162
8.4.5 Medewerker soms wel en soms niet gebonden aan instemming OR 162
8.5 Instemmingsrecht en eenzijdig wijzigingsbeding 162
8.5.1 OR en instemming voor eenzijdig wijzigen 162
8.5.2 Eenzijdig wijzigen met of zonder de OR 163

9 Zorgtaken van de OR 165
9.1 Zorgtaken van de OR 165
9.2 Onderwerpen en procedure zorgtaken van de OR 166
9.1.1 Reikwijdte van de zorgtaak, onderwerpen 166
9.2.2 Inhoud geven aan de zorgtaken 168
9.2.3 Vervolgstappen 168

10 De ondernemingsovereenkomst 171
10.1 Bevoegdhedenuitbreiding bij ondernemingsovereenkomst 171
10.2 Het tot stand komen van de ondernemingsovereenkomst 171
10.2.1 Uitbreiding bevoegdheden, geen beperking 171
10.2.2 Ondernemingsovereenkomst niet verplicht 172
10.2.3 Vereisten voor de ondernemingsovereenkomst 173
10.2.4 Bepaalde of onbepaalde tijd 173
10.3 Mogelijke onderwerpen voor de ondernemingsovereenkomst 174
10.3.1 Uitbreiding van bevoegdheden of van onderwerpen 175
10.3.2 Concretisering van WOR-bepalingen of andere wettelijke regels 176
10.3.3 Vastleggen van een specifieke medezeggenschapsstructuur 176

Deel 3 Geschillen, beroep, bescherming tegen benadeling 177

11 Rechtsbescherming 179
11.1 Waarom rechtsbescherming 179
11.2 Bescherming tegen benadeling 180
11.2.1 Wanneer is er sprake van benadeling? 180
11.2.2 Wie komen voor bescherming in aanmerking? 181
11.2.3 Wat te doen bij benadeling? 181
11.2.4 Afspraken vooraf over tijd en loopbaan 182
11.3 Ontslagbescherming personen met een arbeidsovereenkomst 183
11.3.1 Voor wie geldt het opzegverbod? 183
11.3.2 Uitzonderingen op het opzegverbod 184
11.3.3 De kantonrechter of het UWV toetst 184
11.3.4 Toch ontslag … en dan 185
11.4 Ontslagbescherming van personen met een publiekrechtelijke aanstelling 186

12 Rechtsmiddelen 189
12.1 Rechtsmiddelen: een overzicht 189
12.1.1 Algemene geschillenregeling (art. 36) 189
12.1.2 Geschillenregeling instemmingsrecht (art. 27) 190
12.1.3 Geschillenregeling adviesrecht (art. 26) 190
12.1.4 Geschillenregeling Personeelsvergadering en PVT 190
12.1.5 Opschorten van het overleg en opzeggen van vertrouwen 191
12.1.6 Verzoek aan de OK om een enquête in te stellen 191
12.2 De algemene geschillenprocedure 191
12.2.1 Achtergrond van de algemene geschillenregeling 192
12.2.2 In welke situaties is de algemene geschillenregeling van toepassing? 192
12.2.3 Verloop van de procedure 194
12.2.4 De kosten van procederen 195
12.2.5 Vormvereisten 196
12.2.6 De uitspraak van de kantonrechter 197
12.3 Nietigverklaring, vervangende toestemming bij instemmingsrecht 197
12.3.1 Nietigheid inroepen 197
12.3.2 Vervangende toestemming 199
12.4 Beroep bij adviesrecht 199
12.4.1 In welke gevallen kan de OR beroep instellen? 200
12.4.2 De procedure bij de OK 201
12.4.3 Toetsing door de OK 203

Deel 4 Medezeggenschapsstructuur, bijzondere vormen 205

13 Medezeggenschapsstructuur 207
13.1 Bepalen van de medezeggenschapsstructuur 207
13.1.1 Voorbeelden van medezeggenschapsvormen: OR, COR, GOR, gemeenschappelijke OR, PVT 208
13.1.2 Nieuwe vormen van medezeggenschap 210
13.1.3 Criteria voor een passende structuur 210
13.2 Als de OR-plicht vervalt 213
13.2.1 Geen wijziging tijdens de zittingsperiode 213
13.2.2 Vrijwillig voortzetten, omzetten in een PVT, opheffen 214
13.3 De Onderdeelcommissie 215
13.3.1 Wanneer een Onderdeelcommissie 215
13.3.2 Instellingsbesluit en samenstelling 216
13.3.3 Bevoegdheden OC en OR 217
13.4 De COR en de GOR 218
13.4.1 Wanneer stel je een COR of GOR in 218
13.4.2 Instellen en samenstellen 218
13.4.3 De bevoegdheden van de COR of GOR 219
13.4.4 De positie van het COR-lid ten opzichte van de eigen OR 220
13.5 De tijdelijke of bijzondere ondernemingsraad 220

14 De personeelsvertegenwoordiging 223
14.1 De PVT is geen kleine OR 223
14.1.1 OR en PVT vergeleken 223
14.2 Het instellen van een PVT 224
14.2.1 Wanneer is instelling van een PVT verplicht? 224
14.2.2 Hoe wordt een PVT ingesteld? 224
14.2.3 Reglement 225
14.3 Werkwijze en faciliteiten van de PVT 226
14.3.1 Voorzitter en secretaris 226
14.3.2 Het overleg tussen ondernemer en PVT 227
14.3.3 Faciliteiten en kosten 228
14.3.4 Uitsluiting, bescherming tegen benadeling, ontslagbescherming 229
14.4 De bevoegdheden van de PVT 230
14.4.1 Beperkter bevoegdheden dan de OR 231
14.4.2 Het overlegrecht 232
14.4.3 Het informatierecht 232
14.4.4 Het adviesrecht 232
14.4.5 Het instemmingsrecht 233
14.5 Van PVT naar OR 235
14.5.1 In welke situaties moet de PVT in een OR worden omgezet? 235
14.5.2 Hoe vindt de omzetting van de PVT in OR plaats? 235

15 Medezeggenschap bij de overheid 237
15.1 Achtergrond en reikwijdte 237
15.2 De overheid als ‘onderneming’: overeenkomsten en verschillen 237
15.2.1 Wie is de ondernemer, wie is de bestuurder – en wie niet 238
15.2.2 Een passende medezeggenschapsstructuur 239
15.2.3 Samenstelling van de OR in overheidsorganisaties 239
15.2.4 OR-lidmaatschap en bescherming tegen benadeling 240
15.2.5 De zeggenschap van de WOR-bestuurder 240
15.3 Het politiek primaat en de invloed van de OR 241
15.3.1 Wat betekent het primaat van de politiek? 241
15.3.2 De rol van de OR in belangenafweging en besluitvorming 242
15.3.3 De OR adviseert het beslissingsbevoegde orgaan 242
15.3.4 Invloed OR in de praktijk 244
15.4 Bevoegdheden van de overheids-OR 245
15.4.1 OR en lokaal overleg (LO) 245
15.4.2 Adviesrecht OR en sociaal plan/statuut 246
15.4.3 Informatie-, advies- en instemmingsrecht in de praktijk 246
15.5 De Bijzondere Ondernemingsraad (BOR) 248
15.6 De ambtelijke rechtspositie en het arbeidsrecht 248
15.6.1 Van Ambtenarenwet 1929 naar Ambtenarenwet 2017 248
15.6.2 Van eenzijdige aanstelling naar tweezijdige arbeidsovereenkomst 248
15.6.3 Wettelijke basis GO vervallen; overlegafspraken in cao’s 249

16 De Europese Ondernemingsraad 251
16.1 Wetgeving en de EOR 251
16.1.1 Op welke wetgeving is de EOR gebaseerd? 251
16.1.2 Vestigingsland en nationale wetgeving 252
16.1.3 Wanneer recht op een EOR 253
16.2 Oprichting van de EOR 254
16.2.1 Hoe richt je een EOR op? 254
16.2.2 Kiezen van het Nederlandse BOG- of EOR-lid 255
16.2.3 Inhoud van de EOR-overeenkomst 256
16.2.4 Afwijkende vormen 257
16.3 De betekenis van informatie en raadpleging 257
16.4 De betekenis van ‘transnationaal’ 259
16.5 Informatie en raadpleging in ‘buitengewone omstandigheden’ 260
16.6 De EOR en de Nederlandse medezeggenschap 263
16.7 De EOR in de praktijk 263

Deel 5 OR en andere wetgeving 265

17 Overige onderwerpen 267
17.1 OR in andere wetgeving 267
17.2 OR, arbeidsverhoudingen en arbeidsrecht 267
17.2.1 Adviesrecht en arbeidsrechtelijke gevolgen 268
17.2.2 Ontslagroutes: UWV en kantonrechter 269
17.2.3 Bedrijfseconomisch ontslag 270
17.2.4 Ontslagvolgorde: het afspiegelingsbeginsel 271
17.2.5 De transitievergoeding 271
17.2.6 Ontslagroutes en beroep bij ontslag 273
17.2.7 De ketenregeling 273
17.3 OR, PVT en pensioen 275
17.3.1 Soorten pensioenuitvoerders 275
17.3.2 Het instemmingsrecht is verruimd 275
17.3.3 Pensioenovereenkomst en uitvoeringsovereenkomst 276
17.3.4 Wanneer geen instemmingsrecht 277
17.3.5 Code rechtstreeks verzekerde regelingen 277
17.3.6 PVT en pensioen in kleine ondernemingen 277
17.3.7 Pensioenakkoord 278
17.4 OR en arbeidsomstandigheden 281
17.4.1 De samenhang tussen de WOR en arbeidsomstandigheden 281
17.4.2 De arbowetgeving en de OR 282
17.4.3 De ‘arbeidshygiënische strategie’ 283
17.4.4 De verplichtingen voor de werkgever op grond van de arbowetgeving 283
17.5 OR en arbeid en zorg 290
17.6 OR, instructierecht en sanctiebeleid 290
17.7 OR en arbeidstijden 291
17.8 OR en Wet Homologatie Onderhands Akkoord 291
17.8.1 Doel van de WHOA 291
17.8.2 Initiatiefnemers, verloop van de procedure 292
17.8.3 Het akkoord: wie en wat 292
17.8.4 Stemming en homologatie 293
17.8.5 De rol van de OR of PVT 293

Register 295