Jeugdrecht en jeugdhulp

Voorwoord / 13

1 Introductie in het jeugdrecht / 15
1.1 Historische ontwikkeling van het jeugdrecht / 15
1.2 Terminologie en reikwijdte van dit boek / 24
1.3 Bronnen en vindplaatsen van Jeugdrecht / 25
1.4 Internationale kinderrechten / 29
1.4.1 Het IVRK / 29
1.4.2 EVRM / 35
1.5 Opbouw van het boek / 37

2 De minderjarige: naam, nationaliteit, afstamming en adoptie / 39
2.1 De minderjarige, zijn geboorte en art. 1:2 BW / 39
2.2 De naam / 43
2.2.1 De verkrijging van geslachtsnaam en voornaam / 43
2.2.2 Wijziging geslachtsnaam / 48
2.2.3 Wijziging voornaam / 50
2.3 De woonplaats / 50
2.4 Nationaliteit / 51
2.4.1 Nederlandse nationaliteit door geboorte, erkenning en gerechtelijke vaststelling van vaderschap of adoptie / 53
2.4.2 Nederlandse nationaliteit door keuze (optie) / 56
2.4.3 Nederlandse nationaliteit door naturalisatie / 58
2.4.4 Verlies van de Nederlandse nationaliteit / 59
2.5 Juridisch ouderschap: over vaders en moeders van het kind / 59
2.5.1 Inleiding / 59
2.5.2 De moeder van een kind / 61
2.5.3 De (juridische) vader van een kind / 70
2.5.4 De ontkenning van het door het huwelijk ontstane ouderschap / 70
2.5.5 De erkenning van een kind / 74
2.5.6 De vernietiging van een erkenning (art. 1:205 en 205a BW) / 79
2.5.7 De gerechtelijke vaststelling van het ouderschap / 81
2.5.8 Het beroep op c.q. de betwisting van een bepaalde afstamming / 86
2.5.9 Het bewaren en verstrekken van donorgegevens / 87
2.6 Adoptie / 90
2.6.1 Ontwikkelingen / 90
2.6.2 De voorbereiding van een adoptie / 92
2.6.3 Voorwaarden voor adoptie / 96
2.6.4 De partneradoptie / 99
2.6.5 De gevolgen van adoptie, tijdstip van inwerkingtreding; de herroeping / 100

3 Het gezag over minderjarigen / 103
3.1 Inleiding / 103
3.2 Algemene bepalingen / 105
3.2.1 Begripsbepalingen / 105
3.2.2 Onbevoegdheid tot gezag/feitelijke onmogelijkheid / 105
3.2.3 De inhoud van het gezag / 107
3.2.4 Conflict tussen de minderjarige en de gezagsdrager/informele rechtsingang / 114
3.3 Ouderlijk gezag / 118
3.3.1 Gezamenlijk ouderlijk gezag / 118
3.3.2 Gezamenlijk gezag van een ouder en een ander (art. 1:253sa en art. 253t BW) / 124
3.3.3 Gezag door één ouder anders dan na scheiding / 131
3.3.4 Enkele bijzondere onderwerpen / 133
3.4 De voogdij / 136
3.4.1 Algemeen / 136
3.4.2 De gecertificeerde instelling als voogd / 137
3.4.3 In testament of gezagsregister aangewezen voogd / 138
3.4.4 Gezamenlijke voogdij / 139
3.4.5 Begin, ontslag en einde van de voogdij / 141

4 De minderjarige en de scheiding van zijn ouders / 143
4.1 Inleiding / 143
4.2 De procedure tot ontbinding huwelijk of geregistreerd partnerschap / 146
4.2.1 Inleiding / 146
4.2.2 De voorlopige voorzieningen / 149
4.2.3 De nevenvoorzieningen / 153
4.3 Gezamenlijk gezag na (echt)scheiding / 155
4.3.1 Inleiding / 155
4.3.2 Gezamenlijk ouderlijk gezag en ouderschapsplan / 157
4.3.3 Co-ouderschap / 158
4.4 Geschillen in de uitoefening van gezag / 159
4.4.1 Inleiding / 159
4.4.2 Geschillen over verhuizing / 160
4.4.3 Overige geschillen / 163
4.5 Omzetting van gezamenlijk gezag in eenhoofdig gezag / 164
4.6 Contact (omgang- en zorgregelingen) / 167
4.6.1 Inleiding / 167
4.6.2 Ontzeggingsgronden / 170
4.6.3 Wijzigingsmogelijkheden / 173
4.6.4 Omgang tussen een kind en een niet-ouder / 175
4.6.5 Contact in geval van gezamenlijk gezag / 177
4.6.6 Sancties bij en effectuering van omgangs- en zorgregelingen / 177
4.7 Informatie en consultatie / 180
4.7.1 Inleiding / 180
4.7.2 Informatieverstrekking en raadpleging tussen ouders / 181
4.7.3 Informatieverstrekking door derden / 183

5 Procesrecht en rechtspositie van de minderjarige / 185
5.1 Inleiding / 185
5.2 Procesrecht in zaken betreffende minderjarigen / 187
5.2.1 Inleidende opmerkingen / 187
5.2.2 Procedures in zaken betreffende minderjarigen / 190
5.3 Rechtspositie minderjarigen / 199
5.3.1 De rechtspositie van de minderjarige en internationale standaarden / 199
5.3.2 Procespositie minderjarigen / 201
5.3.3 Informele rechtsingang / 203
5.3.4 Bijzondere curator / 204
5.4 De handelingsbekwaamheid van de minderjarige / 206
5.4.1 Inleiding / 206
5.4.2 De onbekwame minderjarige / 209
5.5 De handlichting / 210
5.6 Meerderjarigverklaring / 212
5.7 Enkele bijzondere onderwerpen / 213
5.7.1 Het aangaan van een huwelijk/de partnerschapsregistratie / 213
5.7.2 Het aangaan van een arbeidsovereenkomst / 214
5.7.3 De geneeskundige behandelingsovereenkomst / 215
5.7.4 Orgaandonatie door minderjarigen / 221
5.7.5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek met minderjarigen / 222
5.7.6 Levensbeëindiging bij minderjarigen / 223

6 De maatregelen van kinderbescherming / 227
6.1 Algemene inleiding / 227
6.2 Iets over de historie / 232
6.2.1 Enkele uitgangspunten / 235
6.2.2 Verhouding overheid-particulier initiatief / 241
6.3 De organisatie van de kinderbescherming / 243
6.3.1 Algemene opmerkingen / 243
6.3.2 De gecertificeerde instelling / 244
6.3.3 De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) / 247
6.3.4 Veilig Thuis / 260
6.3.5 Het optreden van anderen / 266
6.4 De voorlopige voogdij / 267
6.4.1 De duur van de maatregel/hoger beroep / 267
6.4.2 De schorsing en de voorlopige voogdij / 271
6.4.3 Voorlopige voogdij op grond van art. 1:241 BW / 272
6.4.4 Enkele bijzondere gevallen / 273
6.4.5 Tijdelijke voogdij / 274
6.5 De ondertoezichtstelling (OTS) / 275
6.5.1 Inleiding / 275
6.5.2 De gronden voor een OTS / 281
6.5.3 De verzoekers en het procesrecht / 291
6.5.4 De voorlopige OTS / 294
6.5.5 De duur van de OTS/verlenging c.q. beëindiging daarvan / 297
6.5.6 De gevolgen van een OTS / 298
6.5.7 De gecertificeerde instelling: taken en bevoegdheden / 299
6.6 De uithuisplaatsing / 309
6.6.1 De uithuisplaatsing algemeen / 309
6.6.2 Perspectiefbesluit / 328
6.6.3 Pleegzorg / 330
6.6.4 De uithuisplaatsing in een accommodatie voor gesloten jeugdhulp / 341
6.6.5 Vervanging gecertificeerde instelling/bijzondere procedureregels / 363
6.7 Beëindiging van het gezag en herstel / 364
6.7.1 Inleiding / 364
6.7.2 De gronden voor een gezagsbeëindiging / 367
6.7.3 De verzoekers van een gezagsbeëindiging / 372
6.7.4 De gevolgen van een gezagsbeëindiging / 373
6.7.5 Herstel in het gezag / 377

7 De kosten van verzorging en opvoeding / 379
7.1 Inleiding / 379
7.2 De onderhoudsverplichting jegens minderjarige (stief)kinderen / 381
7.3 De onderhoudsverplichting jegens meerderjarige (stief)kinderen van 18 t/m 20 jaar / 388
7.4 De kinderalimentatie / 392
7.4.1 Algemeen / 392
7.4.2 Kinderalimentatie en scheiding / 392
7.4.3 De inning van de kinderalimentatie / 397
7.5 Kinderalimentatie: alimentatienormen of forfaitair? / 400

8 De ontwikkeling van het jeugdstraf(proces)recht in vogelvlucht / 403
8.1 Inleiding / 403
8.2 Grondslagen van het Nederlandse jeugdstrafrecht / 403
8.3 Wetshistorische ontwikkeling van het jeugdstrafrecht / 405
8.3.1 De periode tot 1901 / 405
8.3.2 De Strafrechtelijke Kinderwet van 1901 / 407
8.3.3 Wetswijzingen sinds 1901 / 408
8.3.4 Wetswijzigingen na 1995 / 412
8.4 Ontwikkelingen in de aard en omvang, aanpak en afdoening van jeugdcriminaliteit / 418
8.4.1 Aard en omvang van de jeugdcriminaliteit / 418
8.4.2 Beleid inzake de aanpak van jeugdcriminaliteit / 423
8.4.3 Beleid inzake de afdoening van jeugdstrafzaken / 429
8.5 Internationale kinderrechten en het jeugdstrafrecht / 431
8.5.1 Het IVRK en het jeugdstrafrecht / 432
8.5.2 Europese kinderrechten en het jeugdstrafrecht / 435
8.5.3 Naleving van internationale en Europese kinderrechten in de praktijk / 437

9 Het jeugdstrafprocesrecht / 441
9.1 Inleiding / 441
9.2 De minderjarige jonger dan 12 jaar / 441
9.2.1 Algemeen / 441
9.2.2 De ondergrens van 12 jaar nader beschouwd / 444
9.3 De berechting door de kantonrechter / 446
9.4 Het toepasselijke strafprocesrecht / 448
9.5 De rol van politie en OM: bejegening, afdoening en vervolging / 449
9.5.1 Algemene opmerkingen / 449
9.5.2 Bejegening, afdoening en verbalisering door de politie / 450
9.5.3 Het optreden van het OM/het vervolgingsbeleid / 459
9.6 Dwangmiddelen / 465
9.6.1 Algemeen / 465
9.6.2 Ophouden voor onderzoek en het politieverhoor / 466
9.6.3 De inverzekeringstelling / 470
9.6.4 De voorlopige hechtenis / 472
9.7 Het onderzoek door de rechter-commissaris en het persoonlijkheidsonderzoek / 482
9.8 De behandeling ter zitting / 484
9.8.1 De dagvaarding/betekening / 485
9.8.2 Berechting binnen een redelijke termijn (art. 6 EVRM) / 486
9.8.3 Welke rechter? / 488
9.8.4 Behandeling met gesloten deuren / 490
9.8.5 De verdachte: verschijningsplicht en bevoegdheden ter zitting / 493
9.8.6 De raadsman en zijn bevoegdheden / 496
9.8.7 De ouders, voogd of vertrouwenspersoon / 497
9.8.8 De overige (mogelijke) deelnemers/de uitspraak / 499
9.9 Hoger beroep en cassatie / 501

10 Het jeugdsanctierecht / 503
10.1 Inleiding / 503
10.2 Leeftijdsgrenzen in het jeugdsanctierecht / 503
10.2.1 Leeftijdsgrenzen in het Wetboek van Strafrecht / 503
10.2.2 De uitzondering voor 16- en 17-jarigen (art. 77b Sr) / 505
10.2.3 De uitzondering voor 18- t/m 22-jarigen (art. 77c Sr) / 508
10.3 De sancties; enkele algemene opmerkingen / 512
10.4 De hoofdstraffen / 516
10.4.1 De jeugddetentie / 516
10.4.2 De geldboete (art. 77l Sr) / 522
10.4.3 De taakstraf / 524
10.5 De bijkomende straffen / 532
10.6 De maatregelen / 533
10.6.1 Algemeen / 533
10.6.2 De maatregel van plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ) / 534
10.6.3 De gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) / 547
10.6.4 De overige maatregelen / 554
10.7 Voorwaardelijke straffen en maatregelen / 560
10.8 De rechtspositie van jeugdigen in justitiële jeugdinrichtingen / 564
10.9 Enkele bijzondere onderwerpen / 568
10.9.1 Verjaring recht tenuitvoerlegging jeugdsancties / 568
10.9.2 Justitiële en strafvorderlijke gegevens en de Verklaring Omtrent het Gedrag / 569
10.9.3 Wet DNA-onderzoek bij veroordeelden / 573
10.9.4 Gratie / 576

11 Jeugdwet / 577
11.1 Inleiding Jeugdwet / 577
11.2 De voorloper van de Jeugdwet: de Wet op de jeugdzorg / 579
11.3 Doelstelling Jeugdwet / 581
11.4 Jeugdhulp / 584
11.5 Specialistische jeugdhulp / 586
11.6 Woonplaats / 588
11.7 Jeugdhulpplicht / 589
11.8 Toegang tot jeugdhulp / 594
11.9 Jeugdhulp voor wie? / 600
11.10 Veilig Thuis / 603
11.11 Kinderbeschermingsmaatregelen / 604
11.11.1 Inleiding / 604
11.11.2 Drangkader / 605
11.11.3 Start kinderbeschermingsmaatregel / 607
11.11.4 Uithuisplaatsing / 608
11.11.5 Waarheidsvinding en Nidos / 609
11.12 Jeugdreclassering / 610
11.13 Certificering / 611
11.14 Professionalisering / 614
11.15 Kwaliteitseisen / 618
11.16 Klachtrecht en medezeggenschap / 623
11.16.1 Inleiding / 623
11.16.2 Een effectieve en laagdrempelige klachtenbehandeling / 623
11.16.3 Waarborgen voor een zorgvuldige klachtenbehandeling / 624
11.16.4 Melding in het geval van ernstige situaties / 626
11.16.5 Medezeggenschap en cliëntenraad / 627
11.17 Gesloten jeugdhulp / 627
11.17.1 Inleiding / 627
11.17.2 Vrijheidsbeperkende maatregelen / 628
11.18 Pleegzorg / 628
11.18.1 Inleiding / 628
11.18.2 Versterking rechtspositie pleegouders / 629
11.18.3 Pleegcontract / 630
11.18.4 Vergoeding / 632
11.18.5 Inlichtingen / 632
11.19 Financiële aspecten van jeugdhulp / 633
11.19.1 Persoonsgebonden budget / 633
11.19.2 Financiële verantwoording / 635
11.20 Toezicht / 635
11.21 Rechtsbescherming / 638
11.22 Gegevensverwerking / 641
11.22.1 Verwijsindex risicojongeren en gezinsfunctionaliteit / 643
11.22.2 Gebruik BSN / 646
11.23 Toestemming, dossier en privacy / 646
11.24 Zorgen over de implementatie van de Jeugdwet / 651