Claire Hofman
Het systeem van sanctionering van fiscale fraude
Paperback Nederlands 2021 1e druk 9789013164794Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Samenvatting
Deze titel biedt een integraal overzicht van het systeem van sanctionering van fiscale fraude. Het duale systeem van fiscale rechtshandhaving, de manier waarop het begrip fiscale fraude zich vertaalt naar delicten en de mogelijke sancties worden alle drie ruimschoots belicht. Het huidige systeem wordt bovendien kritisch beschouwd en beoordeeld.
In hoeverre is het Nederlandse systeem van sanctionering van fiscale fraude nog juridisch houdbaar? Doet het systeem recht aan voorzienbaarheid voor de justitiabele en zijn de sancties onderling adequaat op elkaar afgestemd, zodat dubbele bestraffing ten aanzien van eenzelfde feit voorkomen wordt? Het systeem van sanctionering van fiscale fraude geeft een uitgebreid antwoord aan de hand van een drieluik. Als eerste wordt stilgestaan bij het fiscale rechtshandhavingsbestel in Nederland.
In hoeverre kan een belastingplichtige voorzien welke route gekozen zal worden, in geval hij zich schuldig maakt aan een delict dat onder de noemer van fiscale fraude valt? Als tweede wordt belicht wat het concept van fiscale fraude inhoudt en als derde is onderzocht in hoeverre de sancties en sanctioneringsmoglijkheden inzake fiscale fraude op elkaar zijn afgestemd. Tot slot is een poging gedaan een nieuw fiscaal sanctiesysteem te ontwerpen, dat beter zou kunnen voldoen aan de eisen van voorzienbaarheid én waarbinnen ongeoorloofde samenloop van sancties voorkomen wordt.
Geen andere titel heeft zich recent en in een meer volle en geïntegreerde omvang verdiept in het huidige systeem van de repressieve fiscale rechtshandhaving met een focus op de voorzienbaarheid en onderlinge afstemming van sancties ten aanzien van fiscale fraude.
Deze publicatie sluit aan bij de ontwikkelingen van: het ingewikkelder worden van regelgeving verharding van het sanctieklimaat als een verhoogde intolerantie voor (fiscale) fraude het op een integrale(re) wijze benaderen van rechtshandhaving Het systeem van sanctionering van fiscale fraude is van grote waarde voor fiscaal advocaten, belastingadviseurs, medewerkers van de Belastingdienst en FIOD, het Ministerie van Financiën en Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Ook geïnteresseerden in bijzonder strafrecht, bijzonder bestuursrecht en duale rechtshandhavingssystemen zullen de titel waarderen.
Specificaties
ISBN13:9789013164794
Taal:Nederlands
Bindwijze:paperback
Aantal pagina's:712
Uitgever:Wolters Kluwer
Druk:1
Verschijningsdatum:2-7-2021
Hoofdrubriek:Juridisch
ISSN:
Serie:Fiscale monografieën
Lezersrecensies
Wees de eerste die een lezersrecensie schrijft!
Inhoudsopgave
Voorwoord / V
Afkortingenlijst / XVII
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Het object en het doel van het onderzoek / 1
1.2 Aanleiding voor het onderzoek / 2
1.2.1 Inleiding / 2
1.2.2 Juridisch: diversificatie / 2
1.2.3 Praktisch: rechtshandhavingstekort / 4
1.2.4 Politiek-maatschappelijk: verharding / 6
1.2.5 Tussenststand / 10
1.3 Inleiding tot de onderzoeksvraag / 11
1.3.1 Verklaring voor de aanname in de onderzoeksvraag / 11
1.3.1.1 Introductie van de juridische uitgangspunten / 11
1.3.1.2 Uitgangspunt één: Er kleven al langere tijd bezwaren aan de inrichting en werking van de forumkeuze binnen het duale fiscale rechtshandhavingsbestel / 11
1.3.1.3 Uitgangspunt twee: Er is vooral recent onduidelijkheid ontstaan
over het begrip fiscale fraude / 12
1.3.1.4 Uitgangspunt drie: Er is in de loop van tijd een veelheid aan sanctiemodaliteiten ten aanzien van fiscale fraude ontstaan / 15
1.3.1.5 Aanname: Druk op de houdbaarheid van het bestaande systeem van sanctionering van fiscale fraude / 17
1.3.2 Verklaring voor de selectie van de toetsmaatstaven / 18
1.4 Relevantie van het onderzoek / 20
1.5 Verduidelijking van begrippen en beperkingen binnen dit onderzoek / 23
1.5.1 Inleiding / 23
1.5.2 Verduidelijking: belangrijke termen binnen dit onderzoek / 23
1.5.2.1 Verschillende benamingen voor rechtsgebieden / 23
1.5.2.2 Fiscaal frauduleuze gedraging en fiscaal fraudeur / 23
1.5.2.3 Ongeoorloofde samenloop / 24
1.5.2.4 Sancties en sanctionering / 25
1.5.3 Beperking: aanname van de legitimiteit van bestraffing / 26
1.5.4 Beperking: alleen repressieve fiscale rechtshandhaving / 26
1.5.5 Beperking: niet alle toepasselijke delicten uit de AWR/het Wetboek van Strafrecht worden betrokken / 27
1.5.6 Beperking: geen aandacht voor deelnemingsvormen en vormen van voorbereiding / 29
1.5.6.1 Fraude door verschillende personen / 29
1.5.6.2 De rol van de (belasting)adviseur / 30
1.5.6.3 Poging en voorbereiding / 32
1.5.7 Beperking: geen aandacht voor douane & toeslagen / 32
1.6 Opbouw van het onderzoek / 32
1.6.1 Drieluik / 32
1.6.2 Deel één. Voorzienbaarheid van forumkeuze binnen de fiscale rechtshandhaving (hoofdstuk twee en drie) / 33
1.6.3 Deel twee. Onderscheid van gedragingen en delicten die vallen onder de noemer van fiscale fraude (hoofdstuk vier en vijf) / 34
1.6.4 Deel drie. Onderlinge afstemming van sanctioneringsmogelijkheden (hoofdstuk zes en zeven) / 35
1.6.5 Aanbevelingen (hoofdstuk acht) / 35
1.7 Onderzoeksmethode / 36
DEEL I: VOORZIENBAARHEID VAN FORUMKEUZE BINNEN DE FISCALE RECHTSHANDHAVING
HOOFDSTUK 2
De eigen aard van de fiscale rechtshandhaving / 39
2.1 Inleiding / 39
2.2 Fiscale rechtshandhaving als deelgebied binnen het (formele) belastingrecht / 40
2.2.1 Inleiding / 40
2.2.2 Het doel van belastingheffing / 41
2.2.3 Materiële belastingschuld / 42
2.2.4 Formele belastingschuld en invordering / 44
2.2.5 Interpretatiemethoden, bijzondere rechtvindingsmethoden en straffen / 46
2.2.6 Bij fiscale beboeting en bestraffing betrokken autoriteiten en regels / 49
2.2.6.1 Bij fiscale beboeting betrokken autoriteiten en regels / 49
2.2.6.2 Bij fiscale bestraffing betrokken autoriteiten en regels / 53
2.2.7 Tussenstand / 57
2.3 De positionering van het formele belastingrecht en de fiscale rechtshandhaving / 58
2.4 Enkele aspecten van de ontwikkeling van de fiscale rechtshandhaving uitgelicht / 62
2.4.1 Fiscale rechtshandhaving als terra incognita / 62
2.4.1.1 Aanpassing van het commune strafrecht: het nieuwe Wetboek van Strafrecht van 1886 / 62
2.4.1.2 Het rapport van de Commissie Van den Dries uit 1936 / 63
2.4.2 Vereenvoudiging van de regels inzake fiscale rechtshandhaving / 66
2.4.2.1 Het rapport van de Commissie Van den Berge uit 1954 / 66
2.4.2.2 De AWR uit 1959 / 68
2.4.3 Het punitieve karakter van de fiscale rechtshandhaving / 72
2.4.3.1 De karakterisering van de bestuurlijke boete door het EHRM in het arrest Öztürk/Duitsland uit 1984 / 72
2.4.3.2 De Hoge Raad volgt het EHRM met zijn arrest uit 1985 / 73
2.4.3.3 De wetgever volgt het EHRM en de Hoge Raad met wetsvoorstel
21 058 in 1989 / 75
2.4.4 De totstandkoming van het huidige systeem van fiscale sancties / 76
2.4.4.1 Het rapport van de Commissie van Slooten uit 1992 / 76
2.4.4.2 Wetsvoorstel 23 470 uit 1993 / 79
2.4.5 De opkomst van het bestuursstrafrecht / 81
2.4.5.1 Toenemend fraudebestrijdingsdenken / 81
2.4.5.2 Verruiming van de punitieve armslag van het bestuur / 83
2.4.5.3 Het rapport van de Commissie Kortmann uit 1994 / 84
2.4.5.4 Het rapport van de Commissie Korthals-Altes uit 1995 / 85
2.4.5.5 De bestuurlijke boete wint steeds meer terrein / 86
2.4.5.6 De introductie van de strafbeschikking in 2008 / 88
2.4.5.7 De Vierde Tranche Awb geeft de bestuurlijke boete in 2009 vaste grond / 89
2.4.6 Inwisselbaarheid van het fiscale punitieve bestuursrecht en het fiscale strafrecht / 90
2.4.6.1 Enkele verschillen als gevolg van de keuze voor bestuursrecht of strafrecht / 90
2.4.6.2 Enkele verschillen als gevolg van de keuze voor fiscaal punitief bestuursrecht of fiscaal strafrecht / 95
2.4.7 Tussenstand / 99
2.5 Het eigene van de fiscale rechtshandhaving / 100
2.5.1 Inleiding / 100
2.5.2 Bijzonderheid één: fiscale opportuniteit / 101
2.5.3 Bijzonderheid twee: de relatie van de fiscus met de dader / 103
2.5.4 Bijzonderheid drie: de gemeenschap als slachtoffer / 105
2.5.5 Bijzonderheid vier: kenmerken van fiscaal frauduleus gedrag in de vorm van massaliteit, inherente recidive en complexiteit / 107
2.5.6 Tussenstand / 110
2.6 Conclusie / 110
HOOFDSTUK 3
Voorzienbaarheid van forumkeuze binnen de duale fiscale rechtshandhaving / 113
3.1 Inleiding / 113
3.2 Toetskader met het oog op een voorzienbare forumkeuze binnen het duale systeem van fiscale rechtshandhaving / 115
3.2.1 Inleiding / 115
3.2.2 Lex certa / 116
3.2.3 De beginselen van een behoorlijke procesorde / 122
3.2.4 Tussenstand / 125
3.3 De juridische houdbaarheid van de forumkeuze binnen het duale systeem van fiscale rechtshandhaving getoetst
3.3.1 Inleiding / 126
3.3.2 Het keuzemodel ten aanzien van de inzet van bestuursrecht of strafrecht in fiscale zaken in het licht van voorzienbaarheid / 126
3.3.2.1 Art. 80 AWR en het AAFD-Protocol / 126
3.3.2.2 Art. 80 AWR en het AAFD-Protocol beoordeeld op basis van art. 7 EVRM / 135
3.3.2.3 Het AAFD-Protocol beoordeeld op basis van de beginselen van behoorlijke procesorde / 140
3.3.3 Andere keuzemodellen in het licht van voorzienbaarheid / 143
3.3.3.1 Het onderscheidend criterium in het bestuursstrafrecht / 143
3.3.3.2 Het handhavingsconvenant tussen de AFM en DNB / 150
3.3.4 Tussenstand / 151
3.4 Conclusie / 153
DEEL II: HET ONDERSCHEIDEN VAN GEDRAGINGEN EN DELICTEN DIE VALLEN ONDER DE NOEMER VAN FISCALE FRAUDE
HOOFDSTUK 4
Fiscale fraude / 159
4.1 Inleiding / 159
4.2 De kernelementen van fiscale fraude als uitgangspunt voor dit onderzoek / 161
4.2.1 Inleiding / 161
4.2.2 Kenmerken van het fraudebegrip / 161
4.2.3 Fiscale fraude als verzamelterm / 165
4.2.4 Tussenstand / 167
4.3 De formele invulling van het begrip: een overzicht van de feitelijke gedragingen die onder fiscale fraude vallen
4.3.1 Inleiding / 168
4.3.2 Schending van de aangifteverplichting / 168
4.3.2.1 De aangifte / 168
4.3.2.2 De rol van de aangifte / 172
4.3.2.3 De aangifte niet doen / 174
4.3.2.4 De aangifte onvolledig of onjuist doen / 177
4.3.2.5 De aangifte niet binnen de gestelde termijn doen / 184
4.3.2.6 Een valse aangifte / 186
4.3.2.7 Verbergen of verhullen van een uit misdrijf afkomstig goed / 188
4.3.3 Schending van de betaalverplichting / 195
4.3.3.1 Belasting niet of niet volledig betalen / 195
4.3.3.2 Belasting niet binnen de gestelde termijn betalen / 198
4.3.4 Schending van de informatieverplichting / 198
4.3.4.1 De informatieverplichtingen / 198
4.3.4.2 De informatiebeschikking / 207
4.3.5 Schending van de administratieverplichting / 213
4.3.6 Het systeem van delicten in de AWR / 217
4.3.7 De formulering van delicten in de AWR / 220
4.3.8 Tussenstand / 225
4.4 De rol van de intentie bij fiscale fraudedelicten / 227
4.4.1 Inleiding / 227
4.4.2 Subjectieve bestanddelen in fiscale fraudedelicten / 228
4.4.3 De inhoudelijke betekenis van de subjectieve bestanddelen / 229
4.4.3.1 Van opzet naar schuld / 229
4.4.3.2 In fiscalibus boos opzet / 238
4.4.3.3 De strekkingseis als bestanddeel / 242
4.4.4 Tussenstand / 244
4.5 De moeilijkheden ten aanzien van de materiële invulling van het begrip fiscale fraude: een grijs gebied
4.5.1 Inleiding / 246
4.5.2 Pleitbaar standpunt / 247
4.5.3 Interpretatie / 255
4.5.4 Bijzondere rechtsmiddelen / 260
4.5.5 Tussenstand / 268
4.6 Conclusie / 269
HOOFDSTUK 5
De typering van fiscaal frauduleus gedrag / 273
5.1 Inleiding / 273
5.2 Toetskader met het oog op het voorkomen van cumulatie ten aanzien van hetzelfde feit als gevolg van de typering van fiscaal frauduleus gedrag / 274
5.2.1 Inleiding / 274
5.2.2 Eendaadse samenloop / 277
5.2.3 Voortgezette handeling / 281
5.2.4 Meerdaadse samenloop / 284
5.2.5 Het evenredigheidsbeginsel / 286
5.2.6 Ne bis in idem / 292
5.2.6.1 Art. 68 lid 1 WvSr / 292
5.2.6.2 Art. 5:43 Awb / 297
5.2.6.3 Art. 4 lid 1 van het 7de protocol EVRM / 300
5.2.6.4 Art. 50 EU-Handvest / 307
5.2.7 Specialis generalis / 311
5.2.7.1 Art. 55 lid 2 WvSr / 311
5.2.7.2 Art. 69 lid 4 AWR / 312
5.2.8 Tussenstand / 314
5.3 De juridische houdbaarheid van de typering van fiscaal frauduleus gedrag getoetst
5.3.1 Inleiding / 319
5.3.2 Niet doen van aangifte is niet verzoeken om een uitnodiging? / 320
5.3.3 Niet doen van aangifte is te laat doen van aangifte? / 324
5.3.4 Niet doen van aangifte is onjuist doen van aangifte? / 326
5.3.5 Geen aangifte doen is geen informatie verstrekken? / 328
5.3.6 Niet/onjuist doen van aangifte en niet/te weinig betalen in het kader van aangiftebelastingen / 331
5.3.7 Beoordeling afhankelijk van het verwijtbaarheidselement / 335
5.3.8 Samenloop met commuun strafrechtelijke delicten / 338
5.3.9 Dezelfde portemonnee / 350
5.3.10 Waarbij moet in de tijd worden aangesloten? / 360
5.3.11 Wel of geen deelbare aangifte/aanslag? / 363
5.3.12 Tussenstand / 367
5.4 Conclusie / 369
DEEL III: DE ONDERLINGE AFSTEMMING VAN SANCTIONERINGSMOGELIJKHEDEN
HOOFDSTUK 6
De sanctioneringsmogelijkheden ten aanzien van fiscale fraude / 377
6.1 Inleiding / 377
6.2 De toepassing van vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende straffen in fiscalefraudezaken / 378
6.2.1 Inleiding / 378
6.2.2 Gevangenisstraf / 379
6.2.3 Hechtenis / 383
6.2.4 Taakstraf / 385
6.2.5 Tussenstand / 388
6.3 De toepassing van vermogenssancties in fiscale fraudezaken / 388
6.3.1 Inleiding / 388
6.3.2 Geldboete / 389
6.3.3 Verbeurdverklaring / 393
6.3.4 Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel / 396
6.3.5 Dwangsom / 405
6.3.6 Uitsluiting van criminele kostenaftrek / 409
6.3.7 Schadevergoeding aan de fiscus als benadeelde partij / 414
6.3.8 Tussenstand / 417
6.4 Naming en shaming in fiscale fraudezaken / 419
6.4.1 Inleiding / 419
6.4.2 Ontzetting van bepaalde rechten / 420
6.4.3 Openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak / 423
6.4.4 Publicatie van vergrijpboeten aan deelnemers / 427
6.4.5 Aantekening in de justitiële documentatie / 431
6.4.6 Tussenstand / 435
6.5 De toepassing van de strafbeschikking(en) in fiscale fraudezaken / 436
6.5.1 Inleiding / 436
6.5.2 De stafrechtelijke strafbeschikking / 437
6.5.3 De fiscale strafbeschikking / 444
6.5.4 De toepassing van de strafbeschikking(en) in fiscale fraudezaken / 447
6.5.5 Tussenstand / 449
6.6 Conclusie / 450
HOOFDSTUK 7
Onderlinge afstemming van mogelijkheden tot sanctionering / 455
7.1 Inleiding / 455
7.2 Toetskader met het oog op de beoordeling van de houdbaarheid van de onderlinge afstemming van sanctioneringsmogelijkheden inzake fiscale fraude / 457
7.2.1 Inleiding / 457
7.2.2 De kwalificatie van afzonderlijke sancties / 459
7.2.2.1 De kwalificatie van een sanctie als penalty als bedoeld in art. 7 EVRM / 459
7.2.2.2 De nationale kwalificatie als straf / 460
7.2.2.3 De kwalificatie van de oplegging van een sanctie als criminal charge / 467
7.2.2.4 Wat is nu het toetskader? / 471
7.2.2.5 Enkele kanttekeningen bij het toetskader / 473
7.2.3 Regulering van cumulatie van bestraffende procedures / 480
7.2.3.1 Verwevenheid van bestraffende procedures / 480
7.2.3.2 Una via / 487
7.2.3.3 Het alcoholslotprogramma-arrest van de Hoge Raad / 493
7.2.4 Tussenstand / 495
7.3 De juridische houdbaarheid van de onderlinge afstemming van de mogelijkheden tot sanctionering getoetst
7.3.1 Inleiding / 498
7.3.2 De kwalificatie van sancties beoordeeld / 499
7.3.2.1 De oplegging van fiscale bestuurlijke (verzuim)boeten als criminal charge? / 499
7.3.2.2 De procedure ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel als criminal charge? / 503
7.3.2.3 De last onder dwangsom als criminal charge? / 507
7.3.2.4 Naming & shaming als criminal charge? / 516
7.3.3 Op elkaar lijkende manieren van sanctionering / 519
7.3.4 De mogelijkheid van de cumulatie van bestraffende procedures beoordeeld / 531
7.4 Conclusie / 534
HOOFDSTUK 8
Overkoepelende beschouwingen en aanbevelingen / 539
8.1 Inleiding / 539
8.2 Conclusies en aanbevelingen bij deel I: Forumkeuze binnen de fiscale duale rechtshandhaving / 541
8.2.1 Bevindingen / 541
8.2.2 Beschouwingen / 543
8.2.3 Aanbevelingen / 546
8.2.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot het onderscheidend criterium voor de inzet van punitief bestuursrecht of strafrecht in fiscale zaken / 546
8.2.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot het opheffen van de verschillen tussen het (fiscale) bestuursrecht en het (fiscale) strafrecht / 552
8.2.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel één / 556
8.3 Conclusies en aanbevelingen bij deel II: De typering van fiscaal frauduleus gedrag / 557
8.3.1 Bevindingen / 557
8.3.2 Beschouwingen / 559
8.3.3 Aanbevelingen / 561
8.3.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot het onderscheid van gedragingen in de fiscale fraudesfeer / 561
8.3.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de samenloop van fiscaal
strafrechtelijke en commuun strafrechtelijke delicten / 567
8.3.3.3 Aanbevelingen met betrekking tot de formulering van gedragingen die fiscale fraude constitueren / 570
8.3.3.4 Aanbevelingen met betrekking tot de materiële manifestering van fiscale fraude en de formele vertaling ervan naar delicten / 573
8.3.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel twee / 575
8.4 Conclusies en aanbevelingen bij deel III: Onderlinge afstemming van mogelijkheden tot sanctionering / 579
8.4.1 Bevindingen / 579
8.4.2 Beschouwingen / 581
8.4.3 Aanbevelingen / 583
8.4.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot de kwalificatie van sancties / 583
8.4.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de vergelijking van nagenoeg identieke sancties en sanctioneringsmogelijkheden / 590
8.4.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de regulering van de cumulatie van bestraffende procedures / 594
8.4.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel drie / 597
HOOFDSTUK 9
Conclusie
Samenvatting / 611
Summary / 629
Literatuuroverzicht / 645
Overzicht kamerstukken / 669
Jurisprudentieoverzicht / 671
Trefwoordenregister / 683
Portfolio / 689
Curriculum vitae / 691
Afkortingenlijst / XVII
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Het object en het doel van het onderzoek / 1
1.2 Aanleiding voor het onderzoek / 2
1.2.1 Inleiding / 2
1.2.2 Juridisch: diversificatie / 2
1.2.3 Praktisch: rechtshandhavingstekort / 4
1.2.4 Politiek-maatschappelijk: verharding / 6
1.2.5 Tussenststand / 10
1.3 Inleiding tot de onderzoeksvraag / 11
1.3.1 Verklaring voor de aanname in de onderzoeksvraag / 11
1.3.1.1 Introductie van de juridische uitgangspunten / 11
1.3.1.2 Uitgangspunt één: Er kleven al langere tijd bezwaren aan de inrichting en werking van de forumkeuze binnen het duale fiscale rechtshandhavingsbestel / 11
1.3.1.3 Uitgangspunt twee: Er is vooral recent onduidelijkheid ontstaan
over het begrip fiscale fraude / 12
1.3.1.4 Uitgangspunt drie: Er is in de loop van tijd een veelheid aan sanctiemodaliteiten ten aanzien van fiscale fraude ontstaan / 15
1.3.1.5 Aanname: Druk op de houdbaarheid van het bestaande systeem van sanctionering van fiscale fraude / 17
1.3.2 Verklaring voor de selectie van de toetsmaatstaven / 18
1.4 Relevantie van het onderzoek / 20
1.5 Verduidelijking van begrippen en beperkingen binnen dit onderzoek / 23
1.5.1 Inleiding / 23
1.5.2 Verduidelijking: belangrijke termen binnen dit onderzoek / 23
1.5.2.1 Verschillende benamingen voor rechtsgebieden / 23
1.5.2.2 Fiscaal frauduleuze gedraging en fiscaal fraudeur / 23
1.5.2.3 Ongeoorloofde samenloop / 24
1.5.2.4 Sancties en sanctionering / 25
1.5.3 Beperking: aanname van de legitimiteit van bestraffing / 26
1.5.4 Beperking: alleen repressieve fiscale rechtshandhaving / 26
1.5.5 Beperking: niet alle toepasselijke delicten uit de AWR/het Wetboek van Strafrecht worden betrokken / 27
1.5.6 Beperking: geen aandacht voor deelnemingsvormen en vormen van voorbereiding / 29
1.5.6.1 Fraude door verschillende personen / 29
1.5.6.2 De rol van de (belasting)adviseur / 30
1.5.6.3 Poging en voorbereiding / 32
1.5.7 Beperking: geen aandacht voor douane & toeslagen / 32
1.6 Opbouw van het onderzoek / 32
1.6.1 Drieluik / 32
1.6.2 Deel één. Voorzienbaarheid van forumkeuze binnen de fiscale rechtshandhaving (hoofdstuk twee en drie) / 33
1.6.3 Deel twee. Onderscheid van gedragingen en delicten die vallen onder de noemer van fiscale fraude (hoofdstuk vier en vijf) / 34
1.6.4 Deel drie. Onderlinge afstemming van sanctioneringsmogelijkheden (hoofdstuk zes en zeven) / 35
1.6.5 Aanbevelingen (hoofdstuk acht) / 35
1.7 Onderzoeksmethode / 36
DEEL I: VOORZIENBAARHEID VAN FORUMKEUZE BINNEN DE FISCALE RECHTSHANDHAVING
HOOFDSTUK 2
De eigen aard van de fiscale rechtshandhaving / 39
2.1 Inleiding / 39
2.2 Fiscale rechtshandhaving als deelgebied binnen het (formele) belastingrecht / 40
2.2.1 Inleiding / 40
2.2.2 Het doel van belastingheffing / 41
2.2.3 Materiële belastingschuld / 42
2.2.4 Formele belastingschuld en invordering / 44
2.2.5 Interpretatiemethoden, bijzondere rechtvindingsmethoden en straffen / 46
2.2.6 Bij fiscale beboeting en bestraffing betrokken autoriteiten en regels / 49
2.2.6.1 Bij fiscale beboeting betrokken autoriteiten en regels / 49
2.2.6.2 Bij fiscale bestraffing betrokken autoriteiten en regels / 53
2.2.7 Tussenstand / 57
2.3 De positionering van het formele belastingrecht en de fiscale rechtshandhaving / 58
2.4 Enkele aspecten van de ontwikkeling van de fiscale rechtshandhaving uitgelicht / 62
2.4.1 Fiscale rechtshandhaving als terra incognita / 62
2.4.1.1 Aanpassing van het commune strafrecht: het nieuwe Wetboek van Strafrecht van 1886 / 62
2.4.1.2 Het rapport van de Commissie Van den Dries uit 1936 / 63
2.4.2 Vereenvoudiging van de regels inzake fiscale rechtshandhaving / 66
2.4.2.1 Het rapport van de Commissie Van den Berge uit 1954 / 66
2.4.2.2 De AWR uit 1959 / 68
2.4.3 Het punitieve karakter van de fiscale rechtshandhaving / 72
2.4.3.1 De karakterisering van de bestuurlijke boete door het EHRM in het arrest Öztürk/Duitsland uit 1984 / 72
2.4.3.2 De Hoge Raad volgt het EHRM met zijn arrest uit 1985 / 73
2.4.3.3 De wetgever volgt het EHRM en de Hoge Raad met wetsvoorstel
21 058 in 1989 / 75
2.4.4 De totstandkoming van het huidige systeem van fiscale sancties / 76
2.4.4.1 Het rapport van de Commissie van Slooten uit 1992 / 76
2.4.4.2 Wetsvoorstel 23 470 uit 1993 / 79
2.4.5 De opkomst van het bestuursstrafrecht / 81
2.4.5.1 Toenemend fraudebestrijdingsdenken / 81
2.4.5.2 Verruiming van de punitieve armslag van het bestuur / 83
2.4.5.3 Het rapport van de Commissie Kortmann uit 1994 / 84
2.4.5.4 Het rapport van de Commissie Korthals-Altes uit 1995 / 85
2.4.5.5 De bestuurlijke boete wint steeds meer terrein / 86
2.4.5.6 De introductie van de strafbeschikking in 2008 / 88
2.4.5.7 De Vierde Tranche Awb geeft de bestuurlijke boete in 2009 vaste grond / 89
2.4.6 Inwisselbaarheid van het fiscale punitieve bestuursrecht en het fiscale strafrecht / 90
2.4.6.1 Enkele verschillen als gevolg van de keuze voor bestuursrecht of strafrecht / 90
2.4.6.2 Enkele verschillen als gevolg van de keuze voor fiscaal punitief bestuursrecht of fiscaal strafrecht / 95
2.4.7 Tussenstand / 99
2.5 Het eigene van de fiscale rechtshandhaving / 100
2.5.1 Inleiding / 100
2.5.2 Bijzonderheid één: fiscale opportuniteit / 101
2.5.3 Bijzonderheid twee: de relatie van de fiscus met de dader / 103
2.5.4 Bijzonderheid drie: de gemeenschap als slachtoffer / 105
2.5.5 Bijzonderheid vier: kenmerken van fiscaal frauduleus gedrag in de vorm van massaliteit, inherente recidive en complexiteit / 107
2.5.6 Tussenstand / 110
2.6 Conclusie / 110
HOOFDSTUK 3
Voorzienbaarheid van forumkeuze binnen de duale fiscale rechtshandhaving / 113
3.1 Inleiding / 113
3.2 Toetskader met het oog op een voorzienbare forumkeuze binnen het duale systeem van fiscale rechtshandhaving / 115
3.2.1 Inleiding / 115
3.2.2 Lex certa / 116
3.2.3 De beginselen van een behoorlijke procesorde / 122
3.2.4 Tussenstand / 125
3.3 De juridische houdbaarheid van de forumkeuze binnen het duale systeem van fiscale rechtshandhaving getoetst
3.3.1 Inleiding / 126
3.3.2 Het keuzemodel ten aanzien van de inzet van bestuursrecht of strafrecht in fiscale zaken in het licht van voorzienbaarheid / 126
3.3.2.1 Art. 80 AWR en het AAFD-Protocol / 126
3.3.2.2 Art. 80 AWR en het AAFD-Protocol beoordeeld op basis van art. 7 EVRM / 135
3.3.2.3 Het AAFD-Protocol beoordeeld op basis van de beginselen van behoorlijke procesorde / 140
3.3.3 Andere keuzemodellen in het licht van voorzienbaarheid / 143
3.3.3.1 Het onderscheidend criterium in het bestuursstrafrecht / 143
3.3.3.2 Het handhavingsconvenant tussen de AFM en DNB / 150
3.3.4 Tussenstand / 151
3.4 Conclusie / 153
DEEL II: HET ONDERSCHEIDEN VAN GEDRAGINGEN EN DELICTEN DIE VALLEN ONDER DE NOEMER VAN FISCALE FRAUDE
HOOFDSTUK 4
Fiscale fraude / 159
4.1 Inleiding / 159
4.2 De kernelementen van fiscale fraude als uitgangspunt voor dit onderzoek / 161
4.2.1 Inleiding / 161
4.2.2 Kenmerken van het fraudebegrip / 161
4.2.3 Fiscale fraude als verzamelterm / 165
4.2.4 Tussenstand / 167
4.3 De formele invulling van het begrip: een overzicht van de feitelijke gedragingen die onder fiscale fraude vallen
4.3.1 Inleiding / 168
4.3.2 Schending van de aangifteverplichting / 168
4.3.2.1 De aangifte / 168
4.3.2.2 De rol van de aangifte / 172
4.3.2.3 De aangifte niet doen / 174
4.3.2.4 De aangifte onvolledig of onjuist doen / 177
4.3.2.5 De aangifte niet binnen de gestelde termijn doen / 184
4.3.2.6 Een valse aangifte / 186
4.3.2.7 Verbergen of verhullen van een uit misdrijf afkomstig goed / 188
4.3.3 Schending van de betaalverplichting / 195
4.3.3.1 Belasting niet of niet volledig betalen / 195
4.3.3.2 Belasting niet binnen de gestelde termijn betalen / 198
4.3.4 Schending van de informatieverplichting / 198
4.3.4.1 De informatieverplichtingen / 198
4.3.4.2 De informatiebeschikking / 207
4.3.5 Schending van de administratieverplichting / 213
4.3.6 Het systeem van delicten in de AWR / 217
4.3.7 De formulering van delicten in de AWR / 220
4.3.8 Tussenstand / 225
4.4 De rol van de intentie bij fiscale fraudedelicten / 227
4.4.1 Inleiding / 227
4.4.2 Subjectieve bestanddelen in fiscale fraudedelicten / 228
4.4.3 De inhoudelijke betekenis van de subjectieve bestanddelen / 229
4.4.3.1 Van opzet naar schuld / 229
4.4.3.2 In fiscalibus boos opzet / 238
4.4.3.3 De strekkingseis als bestanddeel / 242
4.4.4 Tussenstand / 244
4.5 De moeilijkheden ten aanzien van de materiële invulling van het begrip fiscale fraude: een grijs gebied
4.5.1 Inleiding / 246
4.5.2 Pleitbaar standpunt / 247
4.5.3 Interpretatie / 255
4.5.4 Bijzondere rechtsmiddelen / 260
4.5.5 Tussenstand / 268
4.6 Conclusie / 269
HOOFDSTUK 5
De typering van fiscaal frauduleus gedrag / 273
5.1 Inleiding / 273
5.2 Toetskader met het oog op het voorkomen van cumulatie ten aanzien van hetzelfde feit als gevolg van de typering van fiscaal frauduleus gedrag / 274
5.2.1 Inleiding / 274
5.2.2 Eendaadse samenloop / 277
5.2.3 Voortgezette handeling / 281
5.2.4 Meerdaadse samenloop / 284
5.2.5 Het evenredigheidsbeginsel / 286
5.2.6 Ne bis in idem / 292
5.2.6.1 Art. 68 lid 1 WvSr / 292
5.2.6.2 Art. 5:43 Awb / 297
5.2.6.3 Art. 4 lid 1 van het 7de protocol EVRM / 300
5.2.6.4 Art. 50 EU-Handvest / 307
5.2.7 Specialis generalis / 311
5.2.7.1 Art. 55 lid 2 WvSr / 311
5.2.7.2 Art. 69 lid 4 AWR / 312
5.2.8 Tussenstand / 314
5.3 De juridische houdbaarheid van de typering van fiscaal frauduleus gedrag getoetst
5.3.1 Inleiding / 319
5.3.2 Niet doen van aangifte is niet verzoeken om een uitnodiging? / 320
5.3.3 Niet doen van aangifte is te laat doen van aangifte? / 324
5.3.4 Niet doen van aangifte is onjuist doen van aangifte? / 326
5.3.5 Geen aangifte doen is geen informatie verstrekken? / 328
5.3.6 Niet/onjuist doen van aangifte en niet/te weinig betalen in het kader van aangiftebelastingen / 331
5.3.7 Beoordeling afhankelijk van het verwijtbaarheidselement / 335
5.3.8 Samenloop met commuun strafrechtelijke delicten / 338
5.3.9 Dezelfde portemonnee / 350
5.3.10 Waarbij moet in de tijd worden aangesloten? / 360
5.3.11 Wel of geen deelbare aangifte/aanslag? / 363
5.3.12 Tussenstand / 367
5.4 Conclusie / 369
DEEL III: DE ONDERLINGE AFSTEMMING VAN SANCTIONERINGSMOGELIJKHEDEN
HOOFDSTUK 6
De sanctioneringsmogelijkheden ten aanzien van fiscale fraude / 377
6.1 Inleiding / 377
6.2 De toepassing van vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende straffen in fiscalefraudezaken / 378
6.2.1 Inleiding / 378
6.2.2 Gevangenisstraf / 379
6.2.3 Hechtenis / 383
6.2.4 Taakstraf / 385
6.2.5 Tussenstand / 388
6.3 De toepassing van vermogenssancties in fiscale fraudezaken / 388
6.3.1 Inleiding / 388
6.3.2 Geldboete / 389
6.3.3 Verbeurdverklaring / 393
6.3.4 Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel / 396
6.3.5 Dwangsom / 405
6.3.6 Uitsluiting van criminele kostenaftrek / 409
6.3.7 Schadevergoeding aan de fiscus als benadeelde partij / 414
6.3.8 Tussenstand / 417
6.4 Naming en shaming in fiscale fraudezaken / 419
6.4.1 Inleiding / 419
6.4.2 Ontzetting van bepaalde rechten / 420
6.4.3 Openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak / 423
6.4.4 Publicatie van vergrijpboeten aan deelnemers / 427
6.4.5 Aantekening in de justitiële documentatie / 431
6.4.6 Tussenstand / 435
6.5 De toepassing van de strafbeschikking(en) in fiscale fraudezaken / 436
6.5.1 Inleiding / 436
6.5.2 De stafrechtelijke strafbeschikking / 437
6.5.3 De fiscale strafbeschikking / 444
6.5.4 De toepassing van de strafbeschikking(en) in fiscale fraudezaken / 447
6.5.5 Tussenstand / 449
6.6 Conclusie / 450
HOOFDSTUK 7
Onderlinge afstemming van mogelijkheden tot sanctionering / 455
7.1 Inleiding / 455
7.2 Toetskader met het oog op de beoordeling van de houdbaarheid van de onderlinge afstemming van sanctioneringsmogelijkheden inzake fiscale fraude / 457
7.2.1 Inleiding / 457
7.2.2 De kwalificatie van afzonderlijke sancties / 459
7.2.2.1 De kwalificatie van een sanctie als penalty als bedoeld in art. 7 EVRM / 459
7.2.2.2 De nationale kwalificatie als straf / 460
7.2.2.3 De kwalificatie van de oplegging van een sanctie als criminal charge / 467
7.2.2.4 Wat is nu het toetskader? / 471
7.2.2.5 Enkele kanttekeningen bij het toetskader / 473
7.2.3 Regulering van cumulatie van bestraffende procedures / 480
7.2.3.1 Verwevenheid van bestraffende procedures / 480
7.2.3.2 Una via / 487
7.2.3.3 Het alcoholslotprogramma-arrest van de Hoge Raad / 493
7.2.4 Tussenstand / 495
7.3 De juridische houdbaarheid van de onderlinge afstemming van de mogelijkheden tot sanctionering getoetst
7.3.1 Inleiding / 498
7.3.2 De kwalificatie van sancties beoordeeld / 499
7.3.2.1 De oplegging van fiscale bestuurlijke (verzuim)boeten als criminal charge? / 499
7.3.2.2 De procedure ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel als criminal charge? / 503
7.3.2.3 De last onder dwangsom als criminal charge? / 507
7.3.2.4 Naming & shaming als criminal charge? / 516
7.3.3 Op elkaar lijkende manieren van sanctionering / 519
7.3.4 De mogelijkheid van de cumulatie van bestraffende procedures beoordeeld / 531
7.4 Conclusie / 534
HOOFDSTUK 8
Overkoepelende beschouwingen en aanbevelingen / 539
8.1 Inleiding / 539
8.2 Conclusies en aanbevelingen bij deel I: Forumkeuze binnen de fiscale duale rechtshandhaving / 541
8.2.1 Bevindingen / 541
8.2.2 Beschouwingen / 543
8.2.3 Aanbevelingen / 546
8.2.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot het onderscheidend criterium voor de inzet van punitief bestuursrecht of strafrecht in fiscale zaken / 546
8.2.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot het opheffen van de verschillen tussen het (fiscale) bestuursrecht en het (fiscale) strafrecht / 552
8.2.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel één / 556
8.3 Conclusies en aanbevelingen bij deel II: De typering van fiscaal frauduleus gedrag / 557
8.3.1 Bevindingen / 557
8.3.2 Beschouwingen / 559
8.3.3 Aanbevelingen / 561
8.3.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot het onderscheid van gedragingen in de fiscale fraudesfeer / 561
8.3.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de samenloop van fiscaal
strafrechtelijke en commuun strafrechtelijke delicten / 567
8.3.3.3 Aanbevelingen met betrekking tot de formulering van gedragingen die fiscale fraude constitueren / 570
8.3.3.4 Aanbevelingen met betrekking tot de materiële manifestering van fiscale fraude en de formele vertaling ervan naar delicten / 573
8.3.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel twee / 575
8.4 Conclusies en aanbevelingen bij deel III: Onderlinge afstemming van mogelijkheden tot sanctionering / 579
8.4.1 Bevindingen / 579
8.4.2 Beschouwingen / 581
8.4.3 Aanbevelingen / 583
8.4.3.1 Aanbevelingen met betrekking tot de kwalificatie van sancties / 583
8.4.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de vergelijking van nagenoeg identieke sancties en sanctioneringsmogelijkheden / 590
8.4.3.2 Aanbevelingen met betrekking tot de regulering van de cumulatie van bestraffende procedures / 594
8.4.4 Een aanzet tot een houdbaar systeem, deel drie / 597
HOOFDSTUK 9
Conclusie
Samenvatting / 611
Summary / 629
Literatuuroverzicht / 645
Overzicht kamerstukken / 669
Jurisprudentieoverzicht / 671
Trefwoordenregister / 683
Portfolio / 689
Curriculum vitae / 691
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
