Mediation

Inleiding 14
1 Wat is mediation? 21
1.1 Definitie 23
1.2 Ontstaan van mediation 25
1.3 Mediation in Nederland 26
1.3.1 Conflict is meer dan een juridisch geschil 26
1.3.2 Nadelen van een juridische procedure 27
1.3.3 Maatschappelijke ontwikkelingen 27
1.3.4 Verplichte mediation? 28
1.4 Mediation in het kort 29
1.4.1 Meer dan bemiddeling 29
1.4.2 Procesverloop 30
1.4.3 Deelnemers en betrokkenen 31
1.5 Kenmerken van mediation 31
1.6 Mediation in de schaduw van het recht 39
1.7 Juridische aspecten van mediation 40
1.7.1 Juridisch kader 40
1.7.2 Juridische onderwerpen 41
1.7.3 Wetsvoorstel Mediation 42
Vragen 44

2 Mediation en conflict 45
2.1 Wat is een conflict? 47
2.1.1 Definities van een conflict 47
2.1.2 Soorten conflicten 48
2.2 De escalatieladder van Glasl 50
2.3 Conflictanalyse 53
2.4 Voor- en nadelen van een conflict 57
2.5 Voorbeelden van conflicten en mediation in verschillende rechtsgebieden 58
2.5.1 Personen- en familierecht 58
2.5.2 Mediation in het arbeidsrecht 62
2.5.3 Mediation in het bedrijfsleven 63
2.5.4 Mediation in het bestuursrecht 64
2.5.5 Mediation in het onderwijs 65
2.5.6 Mediation in tuchtrecht-, aansprakelijkheids- en verzekeringskwesties 66
2.5.7 Mediation in strafzaken 67
2.5.8 Beleidsbemiddeling 68
Vragen 69

3 Mediation in de praktijk 70
3.1 Waarom wordt mediation steeds vaker ingezet? 72
3.1.1 Een conflict is meer dan een juridisch geschil 72
3.1.2 Voordelen van mediation 73
3.1.3 Maatschappelijke ontwikkelingen 73
3.2 Situaties, vormen en toepassingen van mediation 74
3.2.1 Situaties waarin mediation wordt toegepast 74
3.2.3 Vormen van mediation 76
3.2.3 Toepassingen van mediation 79
3.3 De slagingskans van mediation 81
3.3.1 Doel van de mediation 82
3.3.2 Aard van het conflict 82
3.3.3 Escalatiegraad van het conflict 83
3.3.4 Inzet en houding van de deelnemers 85
3.3.5 Mediator 87
3.4 Mediation en andere vormen van conflictoplossing 88
3.4.1 Mediation en ADR 88
3.4.2 Mediation en een gerechtelijke procedure 89
3.4.3 Combinatie van mediation en derde-beslisser 90
3.5 Een mediator inschakelen 90
Vragen 92

4 De mediator 93
4.1 Wat is een mediator? 94
4.2 Het beroep van mediator in Nederland 95
4.3 Mediatorsfederatie Nederland 96
4.3.1 Taken van de MfN 96
4.3.2 MfN-register 96
4.3.3 Gedragsregels en reglementen 97
4.4 Basisbeginselen voor de mediator 97
4.4.1 Neutraliteit/onpartijdigheid 98
4.4.2 Onafhankelijkheid 99
4.4.3 Vertrouwelijkheid 100
4.4.4 Besluitvaardigheid 100
4.4.5 Deskundigheid 101
4.5 De taken van de mediator 101
4.5.1 De rol van de mediator in het mediationproces 101
4.6 De persoon van de mediator 106
4.7 Beroepshouding 107
4.8 Mediationstijlen 108
4.8.1 Samenvatting mediationstijlen 113
Vragen 114

5 Mediationvaardigheden 115
5.1 Algemene vaardigheden 117
5.1.1 Procesbegeleiding 117
5.1.2 Technische vaardigheden 117
5.1.3 Zakelijk inzicht, analytisch vermogen 118
5.2 Het belang van communicatie in mediation 118
5.2.1 Communicatie tussen mediator en partijen 119
5.2.2 Communicatie tussen partijen 120
5.3 Conflictstijlen 123
5.4 Gesprekstechnieken 126
5.4.1 Luisteren 126
5.4.2 Enkele gesprekstechnieken 128
5.4.3 Vragen stellen 130
5.5 Interventies toepassen in verschillende situaties 135
5.5.1 Emoties in de mediation 136
5.5.2 Impasses 140
5.5.3 Machtsverschillen in mediation 143
5.6 Onderhandelen 145
5.6.1 Onderhandelingsstijlen 146
5.6.2 Vormen van onderhandelen 147
5.6.3 Onderhandelingstactieken 149
5.6.4 De vuistregels van het Harvard-onderhandelingsmodel 150
Vragen 153

6 Het mediationproces 154
6.1 Deelnemers 155
6.1.1 Partijen 155
6.1.2 Mediator(s) 156
6.1.3 Adviseur/deskundige 158
6.1.4 Partijbegeleider 159
6.1.5 Vertegenwoordiging 159
6.1.6 Overige betrokkenen 160
6.2 De fasen van het mediationproces 161
6.2.1 Voorbereidingsfase 161
6.2.2 Openingsfase 165
6.2.3 Exploratiefase 167
6.2.4 Onderhandelen 170
6.2.5 Afrondingsfase: informed consent, besluiten nemen en vastleggen van de afspraken 171
6.2.6 Eindfase: ondertekenen van de vaststellingsovereenkomst en einde van de mediation 173
6.2.7 De mediation is (gedeeltelijk) niet geslaagd 174
6.3 Juridische aspecten van mediation 175
6.3.1 Inspanningsverplichting 175
6.3.2 Vrijwilligheid en vrijblijvendheid 176
6.3.3 Geheimhouding en vertrouwelijkheid 177
6.3.4 Verschoningsrecht 181
6.4 Tussentijdse verslagen 183
6.4.1 Functie 183
6.4.2 Vorm 184
6.4.3 Inhoud 184
6.4.4 Vertrouwelijkheid 184
6.4.5 Bindend? 185
6.4.6 Na afloop van de mediation 185
Vragen 186

7 De mediationovereenkomst 187
7.1 Wat is een mediationovereenkomst? 188
7.1.1 Partijen bij de mediationovereenkomst 188
7.1.2 Functies van de mediationovereenkomst 189
7.2 Onderwerpen in de mediationovereenkomst 191
7.3 Vorm van de mediationovereenkomst 195
7.4 Verplichtingen voor de mediator 196
Vragen 198

8 Vaststellingsovereenkomst 199
8.1 Wettelijke definitie 200
8.2 Onderwerpen 202
8.3 Opsteller van de vaststellingsovereenkomst 206
8.4 Ondertekening 207
8.5 Afwijken van dwingend recht 207
8.6 Executoriale titel 208
8.7 Overheid als partij bij de vaststellingsovereenkomst 210
Vragen 212

Bijlagen
Modellen en reglementen 214
1. Model Mediationovereenkomst 216
2. MfN-Mediationreglement en toelichting 221
3. Gedragsregels voor de MfN-registermediator 231
4. Voorbeeld Geheimhoudingsverklaring voor advocaat
betrokken in mediation 238
5. Voorbeeld Geheimhoudingsverklaring voor derden
betrokken in mediation 239
6. Model Mediationclausule voor bedrijven 241

Bijlagen, voorbeelden en checklists 242
1. Checklist voor de start van de mediation 243
2. Checklist conflictdiagnose 245
3. Checklist tafelschikking 247
4. Checklist verwijzen naar mediation 248
5. Zelftest ‘Is mediation geschikt’ 249
6. Zelftest Conflictstijl 251
7. Checklist openingsstatement van de mediator 252
8. Voorbeeld opbouw gespreksverslag 253
9. Websites op het gebied van mediation 254
10. Vakverenigingen in mediation 255
11. Overheidsinformatie over mediation 257
12. Informatie over mediation in het strafrecht 258
13. Informatie over buurtbemiddeling 259
14. In-je-rugzak-zinnen 260

Belangrijke wetsartikelen 262
• Europese Mediationrichtlijn 262
• Artikel 7:400 BW (Overeenkomst van opdracht) 262
• Artikel 7:900 BW (Vaststellingsovereenkomst) 263
• Artikel 96 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 263
• Artikel 165 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Verschoningsrecht) 263

Literatuurlijst 265
Register 267
Over de auteur 271