Ondernemingsraad en robotisering

Ondernemingsraad en robotisering I
Colofon IV

Voorwoord 13

1. Industriële revoluties 15
1.1 Inleiding 15
1.2 De historische ontwikkeling van de economie 15
1.3 Het eerste machinetijdperk 18
1.4 De eerste industriële revolutie: mechanisering 19
1.5 De tweede industriële revolutie: automatisering 20
1.5.1 Taylorisme 20
1.5.2 Fordisme 20
1.6 Het tweede machinetijdperk 22
1.7 De derde industriële revolutie: de computer 23
1.7.1 De eerste computer 24
1.7.2 Van mini- naar microcomputer 25
1.8 De vierde industriële revolutie: opkomst van robots 26
1.8.1 Kern vierde industriële revolutie 27
1.8.2 De essentie van de vierde industriële revolutie 29

2. Wat is robotisering? 31
2.1 Inleiding 31
2.2 Asimov 32
2.2.1 Definitie van een robot 33
2.3 Robotarmen in de automotive 34
2.4 Robots die meer bewegen 37
2.4.1 De boomgaard robot 38
2.4.2 De AntBot 38
2.4.3 De Cheeta 38
2.4.4 De metselrobot Hadrian 38
2.4.5 Robots voor binnen 39
2.5 Robots met ogen 40
2.5.1 Roomba 41
2.5.2 Intellibot 41
2.5.3 Robear 41
2.5.4 De Zwembadrobot 41
2.6 Robots met meer zintuigen 41
2.6.1 Zorgrobot Zora 41
2.6.2 Lea 41
2.6.3 De monitorrobot 42
2.6.4 Paro 42
2.6.5 Ginger: de robot-ober 42
2.6.6 Pleo 43
2.6.7 Robin 43
2.6.8 Chuck 43
2.6.9 Robot T Sort 43
2.7 Robots die ook denken 43
2.7.1 Robot Rose 45
2.7.2 Zeno 45
2.7.3 Affetto 45
2.7.4 Frog 46
2.7.5 Romm-E 46
2.7.6 Jibo 46
2.7.7 Robot Spencer 47
2.7.8 De robot Pepper en Cozmo 47
2.7.9 Google home 47
2.8 Service robots 48
2.8.1 Amigo Service Robot 48
2.8.2 Amy robot 48
2.8.3 Human Support Robot 49
2.8.4 Care-O-bot4 50
2.8.5 Cruzr 50
2.8.6 Sanbot Elf 50
2.8.7 Een robot die serveert 50
2.8.8 Website robots.nu 51
2.9 De cobot 51
2.9.1 Toepassingen van cobots 53
2.9.2 De huisartsrobot 53
2.9.3 Robot ROSS 54
2.10 Robotlove 54
2.10.1 Robotopia? 56

3. Digitalisering en andere technologieën 57
3.1 Inleiding 57
3.2 Wat is digitalisering? 57
3.2.1 Digitalisering van bedrijfsprocessen 59
3.3 Digitale transformatie 61
3.3.1 Slaag- en faalfactoren 62
3.3.2 Cultuurverandering 63
3.4 Risico’s bij digitale transformatie 63
3.5 Big Data 64
3.5.1 Big Data en cloud computing 65
3.5.2 Banken en Big Data 65
3.5.3 Internet of Things 66
3.6 Kunstmatige intelligentie 69
3.6.1 Hoe werkt machine learning? 70
3.6.2 Blockchaintechnologie 71
3.7 Werken met drones 72
3.7.1 Soorten drones 74
3.7.2 Professionele drones 74
3.7.3 Toepassingen drones 74
3.7.4 Hobby drones 75
3.8 Digitalisering en privacy 76
3.8.1 AVG 77
3.8.2 Privacy-risico’s bij robotisering en digitalisering 79
3.8.3 De sollicitatie-robot 79
3.9 Vragen over privacy 80
3.9.1 Tot slot 81

4. Robotisering: bedreigingen en kansen 83
4.1 Inleiding 83
4.2 Het Luddisme 84
4.3 Bedreigingen 86
4.4 Structurele, technologische werkloosheid 87
4.4.1 Baanpolarisatie 90
4.5 Oplossingen 91
4.5.1 Blijven leren 91
4.5.2 Vaardigheden 92
4.5.3 De Wet van Moore 93
4.5.4 De rijstkorrel 93
4.5.5 Steeds snellere en krachtige computers 94
4.6 Robottax en herverdeling van werk 94
4.6.1 Herverdeling van werk 94
4.7 Kansen 96
4.7.1 Kwaliteit van de arbeid 96
4.7.2 De vijf gebieden van werk – kansen en bedreigingen 97
4.7.3 Welzijn in het werk 98
4.8 Een andere visie op arbeid 99
4.9 Aanpak bij robotisering 100
4.9.1 Robotisering buiten de deur houden 100
4.9.2 Volledig omarmen? 100
4.9.3 Experimenteren 100
4.9.4 Opleiden en voorlichten 101
4.9.5 Technologie-bedrijfsanalyse 101

5. Naar nieuwe organisaties 103
5.1 Inleiding 103
5.2 Koekfabriek schaft twintig robots aan 103
5.3 Robotiseren is functies veranderen 105
5.3.1 Wat is een functie? 105
5.3.2 Robots veranderen functies 106
5.4 De WEBA-methodiek (Welzijn Bij de Arbeid) 107
5.4.1 De Arbowet 107
5.4.2 Van veiligheidsbeleid naar arbobeleid 108
5.4.3 Welzijn in de Arbowet 109
5.4.4 WEBA analyseert het werk 109
5.4.5 WEBA van belang bij robotisering 110
5.4.6 Praktijkonderzoek 111
5.5 De sociotechniek van De Sitter 111
5.6 Sociale innovatie 113
5.7 Het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie 114
5.7.1 Wat wilde het NCSI? 114
5.7.2 De 3-M-methode 114
5.8 Robots het belangrijkste werk en de mens restarbeid? 116

6. Betere arbeidsomstandigheden door robotisering 121
6.1 Inleiding 121
6.2 Machinerichtlijn en veiligheid 122
6.2.1 Wetgeving en regels 122
6.2.2 Regels voor producenten en leveranciers van machines 122
6.2.3 Regels voor gebruikers van machines 123
6.3 Robotisering en veilige arbeidsomstandigheden 124
6.3.1 Veiligheid van robots op een vaste plek 125
6.3.2 Veiligheid machines met machine learning 126
6.4 Gezonder werken met robots 128
6.5 Het werk verlichten of intensivering van arbeid? 129
6.6 Robotstress 132
6.7 Duurzame inzetbaarheid en robotisering/digitalisering 132
6.8 Een nieuwe RI&E en Plan van aanpak 136
6.8.1 Wat kan de ondernemingsraad met de arboregelgeving? 138

7. Wetenschap en politiek over robotisering 139
7.1 Inleiding 139
7.2 Het Rathenau instituut 139
7.3 Het Rathenau-rapport over werkgelegenheid 140
7.3.1 De onderzoeksvraag 140
7.3.2 Aanpak en doelstelling van het project 140
7.3.3 Korte inhoud van het rapport 141
7.4 De verkenning van de SER 143
7.4.1 De hoofdpunten van de SER-Verkenning 145
7.5 Werkgeversorganisaties en robotisering 146
7.5.1 Het VNO-NCW over robotisering 146
7.5.2 De AWVN over robotisering 147
7.5.3 LTO Nederland over robotisering 147
7.5.4 MKB Nederland over robotisering 147
7.6 Werknemersorganisaties en robotisering 148
7.6.1 De FNV en robotisering 148
7.6.2 De CNV en robotisering 149
7.6.3 De VCP en robotisering 149
7.7 De overheid en robotisering 150
7.7.1 Adviesaanvraag aan de SER 150
7.7.2 De commissie Borstlap 150
7.7.3 De Commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid 150
7.8 De wetenschap over robotisering 150
7.8.1 Universiteit Tilburg en Erasmus Rotterdam 151
7.8.2 De Universiteit van Amsterdam 151
7.8.3 De Burcht 152
7.8.4 De Vrije Universiteit Amsterdam 152
7.8.5 Universiteit Utrecht 152
7.8.6 De Universiteit van Twente 152
7.8.7 Rijksuniversiteit Groningen 152
7.8.8 Radboud Universiteit Nijmegen 153
7.8.9 Professor Frank Pot 153
7.9 Politieke partijen en robotisering 153
7.9.1 50PLUS 153
7.9.2 CDA 154
7.9.3 ChristenUnie 154
7.9.4 D66 154
7.9.5 Forum voor Democratie 154
7.9.6 GroenLinks 154
7.9.7 PvdA 155
7.9.8 PVV 155
7.9.9 SP 155

8. Medezeggenschap en robotisering 157
8.1 Inleiding 157
8.2 De Wor en robotisering 157
8.2.1 Het informatierecht 158
8.2.2 Het scholingsrecht 158
8.2.3 OR-commissie 160
8.2.4 Het adviesrecht 160
8.2.5 Het instemmingsrecht 160
8.2.6 Het initiatiefrecht 161
8.2.7 Het controle- en zorgrecht van de ondernemingsraad 161
8.2.8 De cao 162
8.3 Wat betekent robotisering voor het OR-werk? 162
8.3.1 De techniek 162
8.3.2 Organisatiekunde 162
8.3.3 Probleem-analyse 163
8.3.4 Wensen management 163
8.3.5 Wensen werknemers 163
8.3.6 Opleidingen 164
8.3.7 Evaluatie 164
8.3.8 OR-scholing 164
8.4 Pro-actief rond robotisering 164
8.4.1 Het besluitvormingsproces 166
8.5 Het artikel-24 overleg en technologische vernieuwing 167
8.5.1 Wat staat er in artikel 24? 168
8.5.2 Stappenplan voor het artikel 24 overleg rond robotisering 169
8.6 Visie op robotisering 169
8.6.1 Sociale innovatie 170
8.6.2 Nieuwe bedrijven en MVO 170
8.6.3 Robot-SWOT-analyse 170
8.7 Strategisch beleid 172
8.8 Snuffelen in de techwereld 174
8.8.1. Snuffelen aan technologische innovatie 174
8.8.2 Snuffelen aan de sociale kanten 174
8.8.3 Snuffelen aan de robotsamenleving en roboteconomie 175

9. Aan de slag met robotisering 177
9.1 Inleiding 177
9.2 Een gefingeerde adviesaanvraag over robotisering 177
9.3 De vragen van de ondernemingsraad 180
9.3.1 Opzet adviesaanvraag 181
9.3.2 Nut en noodzaak 181
9.3.3 Informatie 181
9.3.4 Mening OR 181
9.3.5 Vragen voor deze casus 181
9.4 Criteria goed robotiseren 182
9.5 Functie-analyse en robotisering 182
9.6 Een checklist over robotisering 184
9.7 Stappenplan aan de slag met technologisering 185
9.8 Voorbeeld-enquête naar de achterban 187
9.9 Vragen voor een hei-sessie over robotisering 189
9.10. Een technologie-overeenkomst 190

Geraadpleegde literatuur 195
Geraadpleegde websites en artikelen op het internet 199
Over de auteurs 205