Omwille van fatsoen
De staat van menswaardige zorg
Paperback Nederlands 2021 1e druk 9789462362222Samenvatting
In Omwille van fatsoen onderzoekt Van der Zwaard de risico’s van ‘institutionele vernedering’ in de Nederlandse verzorgingsstaat. Verwonderd door het gemak waarmee politiek en beleid opvattingen over een menswaardig bestaan institutionaliseren, stelt zij dat de Nederlandse verzorgingsstaat in zijn streven om menselijke waardigheid voor iedereen te garanderen juist diezelfde waardigheid onder druk zet. Over deze stelling gaat Van der Zwaard met zowel klassieke als eigentijdse denkers in gesprek, daarbij geïnspireerd door filosoof Avishai Margalit en zijn verhaal over de fatsoenlijke samenleving.
Van der Zwaard schetst in haar onderzoek een kritisch samenspel van mens, werk en taak in de Nederlandse verzorgingsstaat. Op grond daarvan analyseert zij de decentralisaties van 2015 en de opvattingen over menswaardig bestaan die daarin een rol spelen.
“Het idee is dat je mensen leert zelfredzamer te worden. Daar ben ik mee opgehouden.”
In de gemeente Utrecht observeert Van der Zwaard ontmoetingen tussen buurtteammedewerkers en inwoners. Daar krijgt de verzorgingsstaat gezicht en wordt duidelijk wat nodig is om mensen in hun waarde te laten. Buurtteammedewerkers nemen de ruimte om zich een beeld te vormen van de mensen die zij ontmoeten en ondersteunen. Dat lukt soms dankzij, maar vaker ondanks de opvattingen over menswaardig bestaan die zij van politiek en beleid meekrijgen.
Dit onderzoek biedt actuele en relevante inzichten voor allen die betrokken zijn bij het streven naar menswaardige zorg.
Trefwoorden
verzorgingsstaat menselijke waardigheid decentralisaties institutionele vernedering beleid buurtteams zelfredzaamheid etnografie filosofie bureaucratie discretionaire ruimte sociaal domein overheid participatie normativiteit maatschappij maatwerk frontlijnwerkers beleidskritiek samenwerken rechtsstaat zorg bestuurskunde lokale overheid fatsoenlijke samenleving beleidsimplementatie paternalisme publieke dienstverlening normaliseren verstatelijking
Trefwoorden
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
2 De fatsoenlijke samenleving 13
2.1 Een verhaal over fatsoen en vernedering 14
2.2 Institutionele vernedering als concept 19
2.3 Institutionele vernedering en de verzorgingsstaat 26
2.4 Betekenisvolle begrippen voor dit onderzoek 30
2.5 Conclusie 33
3 De normativiteit van instituties in de verzorgingsstaat 35
3.1 De spanning tussen bureaucratie en liefdadigheid in historisch perspectief 36
3.2 Theoretische verkenning van de normativiteit van verzorgingsstaatinstituties 45
3.3 Fatsoen en vernedering in een verzorgingsstaat: een kritische conclusie 52
4 Het samenspel van mens, werk en taak in de Nederlandse verzorgingsstaat 55
4.1 Institutionele vernedering in de eigentijdse Nederlandse verzorgingsstaat 56
4.2 De normativiteit van de verzorgingsstaatinstituties: mens, werk, taak 64
4.3 Het institutiebegrip in het samenspel van mens, werk en taak 67
4.4 Conclusie 69
5 De decentralisaties van 2015: een casusonderzoek 71
5.1 De drie decentralisaties van 2015 als casus 71
5.2 Aanpak en analyse 76
5.3 Reflectie op etnografisch veldwerk 82
5.4 Conclusie 87
6 Het landelijke verhaal van de decentralisaties 89
6.1 De mens die zichzelf redt, actief meedoet en niet medicaliseert 89
6.2 Het werk dichtbij en op maat 94
6.3 De taak van bepalen en betalen 98
6.4 Mens, werk en taak in de decentralisaties: samenspel en conclusie 103
7 Het Utrechtse verhaal van de decentralisaties 107
7.1 De mens die op eigen kracht meedoet naar vermogen 107
7.2 Het werk: samen doen wat nodig is 112
7.3 De taak: opdrachtgeverschap en co-creatie 117
7.4 Mens, werk en taak in het Utrechtse verhaal: samenspel en conclusie 120
8 Mensbeelden bij een buurtteam in Utrecht 123
8.1 Vooraf: observeren ‘op locatie’ bij het buurteam 123
8.2 Mensbeelden in ontmoetingen bij het buurtteam 126
8.3 Het mensbeeld van de decentralisaties in de praktijk 141
8.4 Reflectie en conclusie: zonder mensbeeld geen hulpverlening 147
9 Werkwijzen bij een buurtteam in Utrecht 151
9.1 Werkwijzen in ontmoetingen bij het buurtteam 151
9.2 De werkwijze van de decentralisaties in de praktijk 174
9.3 Reflectie en conclusie: het werk is nooit af 180
10 Taakopvattingen bij een buurtteam in Utrecht 183
10.1 Taakopvattingen in ontmoetingen bij het buurtteam 183
10.2 De taakopvatting van de decentralisaties in de praktijk 192
10.3 Reflectie en conclusie: zeggenschap over verschil 195
11 Slotbeschouwing 199
11.1 Fatsoen en vernedering: niet alleen een utopie, maar ook werkelijkheid 199
11.2 Het samenspel van mens, werk en taak: van buurtteam tot beleidskritiek 202
11.3 De (lokale) staat van menswaardige zorg 206
11.4 Omwille van fatsoen 208
Literatuur 213
Samenvatting 219
Summary in English 221
Methodologie: bijlagen 223
Bijlage 1: Documenten discoursanalyse en beleidsanalyse 223
Bijlage 2: Werkafspraken met het buurtteam 227
Bijlage 3: Field notes maken en analyseren 229
Bijlage 4: Interviewvragen ronde 1 en 2 233
Dank 241
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan
