Tien jaar in het Torentje

1 Introductie: een premier beoordelen 9
1.1 Een oordeel over premier Lubbers 9
1.2 Een oordeel over premier Kok 13
1.3 Een oordeel over premier Balkenende 14
1.4 Wat Mark Rutte voor een premier is 15
1.5 Onderwerp van dit boek 29
1.6 Uitgangspunt: een premier is eerste onder gelijken 30
1.7 Vraagstelling 32
1.8 Informatiebronnen 35

2 Een premier voor alle seizoenen 37
2.1 De wortels van Mark Rutte 37
2.2 Studeren, werken 38
2.3 Oefenruimte 39
2.4 De partijleider en premier 41
2.5 Vertrouwen in de premier 45
2.6 Man van ideeën of maatregelen 46
2.7 Opvatting: de overheid is geen geluksmachine 51
2.8 Bevinding 54

3 Schets van tien jaar premierschap in vogelvlucht 57
3.1 Verkiezingswinst en drie kabinetten als gevolg 57
3.2 Tevredenheid van kiezers 61
3.3 Verdeelde natie 63
3.4 Gouden jaren 64
3.5 Particularisme en universalisme 65
3.6 Dominantie van universalisme 67
3.7 Kabinetten en transities 68
3.8 Minister-president Mark Rutte past in de tijdgeest 69
3.9 De sociale vlinder en de trapeze 72
3.10 Het Catshuis 72
3.11 Enkele conclusies 72

4 Sterke en zwakke kanten van de premier 75
4.1 Concurrenten verbleken 75
4.2 Mark Rutte in gedaanten 76
4.3 Ongeschreven regels van ambachtelijkheid 80
4.4 Zwakheden 85
4.5 Achilleshiel 87
4.6 Conclusie en bezinning 88

5 De minister-president als bestuurder 91
5.1 Premier als eerste onder gelijken 91
5.2 Premierschap werd belangrijker 94

6 Enkele typen premiers: wat Mark Rutte wel of niet is 97
6.1 Typen premiers onderscheiden 97
6.2 De premier als visionaire leider 97
6.3 De premier als staatsman 99
6.4 De premier als procesmanager 100
6.5 De partijpolitiek gedreven premier 101
6.6 Welk type premier Mark Rutte is 102
6.7 Enkele conclusies 106

7 De premier verliest bewindslieden 109
7.1 Goed bestuur 109
7.2 Opstappen: gedwongen of vrijwillig 112
7.3 Vergelijking van kabinetten 115
7.4 Mansveld en de Fyra, een klassieke opstapoperatie 119
7.5 Het vertrek van Harbers is staatsrechtelijk verdedigbaar 119
7.6 De premier verdedigt Van der Steur 120
7.7 Het uitblijvende vertrek en de onderschatting 122
7.8 Bevindingen 124
7.9 Screening van kandidaat-bewindslieden vóór benoeming 125

8 De relatie tussen premier en koning 131
8.1 Even terug in de tijd 131
8.2 Mark Rutte en het Koninklijk Huis 133
8.3 Bevindingen 138

9 De taal van de premier 139
9.1 Politiek vocabulaire 139
9.2 Taallenigheid 141
9.3 Binnenhofse taal 143
9.4 De taal van Mark Rutte 145
6 Tien jaar in het Torentje
9.5 Stijl: de premier als hekkenzetter 146
9.6 Stijl: de premier als knuffelaar 146
9.7 Stijl: de premier biedt comfort 147
9.8 Stijl: de premier als kosmopoliet 148
9.9 Stijl: de premier ontwijkt 148
9.10 Stijl: de premier en de coronacrisis 149
9.11 Interviews met de premier 149
9.12 Waarderen met spot 151
9.13 Enkele conclusies 151

10 Nadere analyse van de kwaliteiten van de premier 153
10.1 De premier heeft oog voor de stijl van leiderschap die past 153
10.2 De premier is een overlever 154
10.3 Bij de premier gaat zelden wat mis? 157
10.4 Het oordeel van de kiezers over de premier is positief 159
10.5 De premier heeft oog voor marketing 160
10.6 De premier is genoeg in gesprek met burgers 160
10.7 De premier smeedt een team 163
10.8 De premier verstaat zijn vak 164
10.9 De premier denkt zo nodig ‘out of the box’ 165
10.10 De premier kan verkiezingen winnen 165
10.11 De premier staat boven de partijen 168
10.12 De premier zorgt voor een verkiezingsprogramma 169
10.13 De premier heeft benul van de betekenis van beeldvorming 171
10.14 De premier weet dat kiezers ook op gevoel stemmen 173
10.15 De premier is aanvoerder van een team 173
10.16 De premier verstaat de waardigheid van het ambt 174
10.17 De premier is overtuigend in het debat 175
10.18 De premier geniet gezag in Europa 177
10.19 De premier levert met het kabinet beleidsprestaties 181
10.20 De premier heeft wel of niet oog voor management van het onbekende 183
10.21 De premier bevordert dat ministers hun werk kunnen doen 184
10.22 De premier past in de tijd en begrijpt de tijdgeest 186
10.23 De premier kan zijn beperkingen beheersen 189
10.24 De premier kan compromissen bedenken 192
10.25 De premier verstaat de paradox van het premierschap 193
10.26 De premier laat zich niet ergens intrekken 194
10.27 De premier neemt voldoende de regie 196
10.28 De premier is een goede crisismanager 196

11 Enkele conclusies 201
11.1 Vanzelfsprekend premier 201
11.2 Het brede beeld in een notendop 203
11.3 Heel sterk: compromissen sluiten en meerderheidsvorming 206
11.4 Sterke(re) punten op een rij 207
11.5 Zwakke(re) punten? 211
11.6 Geschikte premier 215

12 Reflectie 219
12.1 Vraag 1: Worden verkiezingsbeloften waargemaakt? 219
12.2 Vraag 2: Zijn kiezers tevreden of ontevreden over het kabinet- Rutte III? 220
12.3 Vraag 3: Leidde de premier liberale kabinetten of niet? 224
12.4 Vraag 4: Wat deed het premierschap met de premier en heeft Mark Rutte het premierschap veranderd? 229
12.5 Vraag 5: Kent het premierschap kwetsbaarheden? 230
12.6 Vraag 6: Kan Mark Rutte zomaar weg of is het premierschap verslavend? 232

13 Samenvatting 233

Verantwoording 241
Literatuur 245
Overzicht van tabellen en figuren 253
Over de auteur 255