Tot ik me in het fenomeen ‘moeten’ ging verdiepen, heb ik altijd gedacht dat ‘moeten’ te maken had met een gebrek aan keuzemogelijkheden: ik moet wel, ik heb geen (andere) keuze. Inmiddels ben ik door mijn ontdekkingsreis tot een heel andere conclusie gekomen. Moeten bestaat eigenlijk helemaal niet. Het is een grote illusie!
Neem verantwoordelijkheid
Als ik vertel over mijn boek ‘De groeten met moeten’, krijg ik reacties als: ‘Jij vindt dus dat iedereen overal maar lak aan moet hebben’ of ‘Het zal een mooi zooitje worden als iedereen maar doet wat hij wil’ en ‘Dat klinkt lekker egoïstisch’. Die laatste twee vind ik erg geestig. Waarom mogen we elkaar wél met ‘moeten’ voor ons wederzijds karretje spannen en is het niet toegestaan als je je eigen kar wilt trekken? Het gaat om het nemen van verantwoordelijkheid. Als je een moetenvrij leven wilt leiden, betekent het natuurlijk niet dat je overal lak aan hebt. Ik wil juist concrete inzichten en handvatten aanreiken die bijdragen aan het nemen van volledige verantwoordelijkheid voor je keuzes. Zeggen dat je iets van iemand anders moet, dat je geen keuze(s) hebt, staat hier haaks op.
Opkweken of conditioneren?
Gaandeweg mijn onderzoek kwam ik erachter dat moeten niets te maken heeft met schaarse, maar juist met de overvloed aan keuzemogelijkheden. We hebben altijd een keuze maar we kunnen helaas niet overal tegelijk voor kiezen. In plaats dat we ons bekwamen in het maken van een bewuste keuze die belangrijk voor ons is, gaat de meeste energie verloren aan het afvragen of we wel de juiste keuze maken in de ogen van anderen. Wat is het beste om te doen? Wat moet ik nu?
Door onze opvoeding zijn we geïnfecteerd met het moetenvirus. Het woordenboek geeft als betekenis van het woord ‘opvoeden’ zowel conditioneren als opkweken. Hoe was jouw opvoeding in dit opzicht? Ben je opgekweekt, kreeg je hulp bij het ontwikkelen van je wilskracht of ben je vooral geconditioneerd? Hoe stel je je op naar je eigen kinderen, collega’s of vrienden?
Mentale weeffout
Vergeleken met ouders, worden kinderen meestal niet gezien als gelijkwaardig. Zonde, omdat de waarden van een kind gelijkwaardig zijn aan die van ouders. Als een kind lekker aan het zingen is en geniet van zelfexpressie dan is dit even waardevol als de behoefte van de ouder aan rust. Besef dat een kind niet minderwaardig is maar: minder vaardig.
Op de werkvloer is een directeur niet van grotere waarde dan een medewerker op de werkvloer. De functie(waardering) verschilt natuurlijk wel, er zit echter geen hiërarchie in de waarde die iemand van belang vindt. Als het om waarden gaat, zijn we volkomen gelijkwaardig aan elkaar.
Financiële stabiliteit is bijvoorbeeld niet belangrijker dan gemak. Net zomin als waardering belangrijker is dan contact. Waarden staan op zichzelf en hebben hetzelfde gewicht. Zonder dit inzicht is het onmogelijk afscheid te nemen van moeten en te stoppen met anderen jouw moeten op te leggen. Definitief stoppen met moeten betekent niet alleen dat je jezelf van het moetenvirus geneest, maar ook dat je stopt anderen ermee te besmetten. Als je anderen moeten op blijft leggen, leer je ze in feite goedkeuring te vragen voor hun keuzes. Moeten en mogen gaan namelijk hand-in-hand. Verantwoordelijkheid komt hier echter niet tussen.
Wilspier
Laten we in plaats van elkaar te ontmoedigen door elkaar te besmetten met het moetenvirus juist helpen het lef te ontwikkelen om onze wilspier te trainen. Realiseer je dat moeten niet bestaat. Moeten staat symbool voor iets dat je, veelal onbewust, wilt vermijden. Hier zit dus ook wilskracht in. Willen zelf gaat over wat je graag wilt creëren. Als je dus zegt iets te moeten, is er eigenlijk een willen-battle in jou gaande.
We kunnen bibliotheken vol schrijven over zaken als verantwoordelijkheid en persoonlijk leiderschap. Wanneer we echter geen afscheid durven te nemen van het fenomeen moeten, zal er in de praktijk erg weinig van terecht komen. Als je jezelf vertelt dat je op tijd op je werk moet zijn, vraag je dan eens af waarom je dit wilt. Probeer je zo gedoe te voorkomen? Dan wil je dus op tijd op je werk zijn omdat je graag harmonie wilt. Je laat daarom de keuze om uit te slapen (rust) even aan je voorbij gaan. Ga staan voor je keuze…. Of maak een andere! Je kunt het, als je maar wilt.
Rick van Asperen, inspirator en coach, schreef De groeten met moeten. Hoe je gelukkig wordt door te kiezen voor ongehoorzaamheid.
