strong>Wie veel gesprekken voert en daarover wil reflecteren, kan met dit kleine behulpzame boekje zeer goed uit de voeten. Uitstekend geschreven en voorzien van duidelijke voorbeelden. De schrijver is psychoanalyticus dus de lezer wordt ook getrakteerd op de psychologische kanten van het gesprek. Alle elementen van het gesprek worden in samenhang toegelicht.
‘Kleine psychologie van het gesprek’ ben ik gaan lezen eind 2017, vele jaren nadat de auteur de 1e druk in 1988 opleverde. Afgezien van soms wat verouderd taalgebruik (van de weersomstuit, ten langen leste) is de inhoud totaal niet verouderd. Wat ik in dit boek waardeer, is de eigen visie van de auteur op het gesprek. Natuurlijk heeft hij ook zijn bronnen maar die neemt hij niet klakkeloos over, soms zelfs een kleine opmerking erbij dat hij het net anders ziet. Als lezer voelt dat goed, iemand met verstand van zaken maar wel met een eigen mening.
Over alle onderwerpen binnen dit boek is al zoveel geschreven dat het knap is dat Stroeken de aandacht van het begin tot eind weet vast te houden. Dat komt omdat hij niet volledigheid nastreeft of zichzelf oeverloos herhaalt. Wel weet hij de essenties van het geheel goed weer te geven en die soms te larderen met fraaie zinnetjes. Neem bijvoorbeeld de zin: ‘Het is een weldaad als er naar je geluisterd wordt, je voelt je daarna beter. Iemand die naar u luistert, verwelkomt u in zijn huis – figuurlijk gezien; u bent even zijn gast’. De stijl van schrijven, gecombineerd met een eigen visie op ‘het gesprek’ maken dit boekje meer dan lezenswaardig.
Alles begint bij luisteren, zo legt Stroeken de lezer uit. Daarom opent hij zijn boek bij die vaardigheid waar mensen -niet alleen in arbeidsorganisaties- zo veel moeite mee hebben. Toen Stroeken dit boek schreef was de multimedia nog niet aan de orde. Inmiddels kijken we niet meer op van politici, managers of kennisprofessionals die een uiteenzetting geven terwijl de toehoorders om hen heen druk aan het twitteren zijn. Luisteren is niet hetzelfde als empathie maar het betekent wel op de een of andere manier ‘om de ander geven’. Het gaat dus over respect. Wie luisteraar is maar met andere dingen bezig is, kan onmogelijk dat respect verdienen.
Een ander interessant onderwerp betreft ‘het hulpverlenerssyndroom’. Stroeken daarover: ‘Niets zo vervelend als ongevraagd hulpverlening over je heen krijgen’. Het hulpverlenerssyndroom kan op den duur schadelijk zijn voor de cliënt. Waarom? Omdat de helper meer met zichzelf bezig is dan met zijn cliënt. Het is op dit punt dat de psychoanalyse ondersteuning biedt. De begrippen ‘overdracht’ en ‘tegenoverdracht’ komen aan de orde en Stroeken legt helder uit dat in sommige gevallen de helper vooral helpt om zijn eigen identiteit te vormen. De helper is bijvoorbeeld zelf nooit geholpen in zijn jeugd en wil dat nu compenseren bij zijn cliënt. Maar zo zwaar zal het niet bij iedereen zijn, hoewel dit hulpverlenerssyndroom wel continu op de loer ligt. Het gevaar ervan is natuurlijk de afhankelijkheid die ermee gecreëerd wordt. En dan zijn we ineens aanbeland bij een thema dat anno 2017 zeer actueel is, zowel op scholen, in zorginstellingen als ook in organisaties, te weten: eigenaarschap. Zouden veel managers, leidinggevenden, schoolhoofden zich bewust zijn van hun eigen hulpverlenerssyndroom? We willen zo graag helpen, maar wat is de prijs die we ervoor betalen?
Stroeken heeft een boekje geschreven dat elke persoon zou moeten lezen wanneer die professioneel gesprekken gaat leiden. Eerst die bewustwording maar eens creëren op al die onderwerpen die hij behandelt. Daarna pas komt het oefenen van de vaardigheden. Dit boekje houdt een spiegel voor. Wie erin durft te kijken, zal er niet minder van worden.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
