Of er nu een doemscenario wordt geschetst of een luchtkasteel wordt gebouwd, de verhalen hebben een ding gemeen: met de dagelijkse realiteit hebben ze weinig op. In de science fiction van de nerd is het mooi luchtkastelen bouwen, maar geen organisaties. En de doemverhalen, hoewel ze vaak beweren zich te baseren op jarenlang hersenonderzoek, zijn al even grote slagen in de lucht. Zoals Clive Thompson schrijft in zijn nieuwste boek We worden steeds slimmer is er geen enkel bewijs dat ons brein eraan gaat zodra we onze iPhone aanzetten.
Thompson blijft ver van dit soort doem- en droomscenario’s. Zijn analyses hebben een stevige voet in wat er op dit moment om ons heen gebeurt, zo onderscheidt hij drie manieren waarop technologie ons denken nu al beïnvloedt. Ten eerste maken de telefoons, laptoppen, pc’s en camera’s een overvloedig extern geheugen mogelijk, wat ervoor zorgt dat het vastleggen van ons leven een vaste gewoonte wordt. Ten tweede maken de huidige hulpmiddelen het makkelijker om verbanden te ontdekken tussen ideeën, foto’s, mensen en nieuwsfeiten – die voorheen onzichtbaar waren. En als derde stimuleert het internet een tsunami aan communicatie en publicatie.
Thompson diept deze drie manieren waarop we slimmer worden op een overtuigende wijze uit, waarbij hij put uit de talloze interviews die hij als journalist hield voor onder andere Wired en New York Times Magazine. Zo gaat hij op bezoek bij een miljonair die zo’n beetje alles in zijn leven registreert (hij heeft een cameraatje om zijn nek hangen dat om de minuut een foto maakt). En hij spreekt af met iemand die al jaren rondloopt met een voorloper van Google Glass.
Hoewel de mannen er vreemd uitzien met hun gadgets, benadrukken ze de vrijheid die het ze geeft. Ze zetten de technieken in om nog meer uit het moment te halen. Zo hoeft de miljonair zich geen zorgen te maken of hij dingen onthoudt (dat doet de techniek), wat ervoor zorgt dat hij zich meer op het hier en nu kan concentreren. En de man met de geavanceerde bril kan tijdens een interview dat Thompson met hem houdt – ongemerkt – op het scherm van zijn bril naar aanknopingspunten surfen waarmee hij het gesprek verrijkt. Zo citeert hij uit een artikel dat Thompson jaren ervoor heeft geschreven – en hij zelf al bijna vergeten was.
Deze twee mannen zijn exemplarisch voor het idee van Thompson dat wanneer mens en machine samenwerken, ze tot veel meer in staat zijn dan apart. Toegegeven, deze mannen zitten op een schaal van ‘nitwit tot nerd’ misschien meer aan het laatste uiteinde, maar ook gewone stervelingen zonder deze allernieuwste gadgets worden steeds slimmer, betoogt Thompson. En die wordt duidelijk als we op een andere manier naar de wereld kijken.
Neem de hausse aan schrijfsels en publicaties die het internet mogelijk heeft gemaakt. We schrijven ons een slag in de rondte aan blogposts, tweets en mails – volgens Thompsons berekeningen schrijven we alleen aan updates op sociale media en emails per dag 36 miljoen boeken. Deze publicatiedrift stuit vaak op de clichématige kritiek - ‘Wat kan mij het schelen wat je voor ontbijt had?’ - maar volgens Thompson maakt deze schrijverij ons juist slimmer. Schrijven voor een publiek scherpt ons denken aan, betoogt hij. ‘Onderzoek heeft laten zien dat, zeker als het gaat om analytisch of kritisch denken, de inspanning die het je kost om met een ander te communiceren je dwingt om preciezer te denken, fundamentelere verbanden te leggen en meer te leren.’
Hoewel Thompson bepaalt geen how-to boek heeft geschreven, staat We worden steeds slimmer boordevol handige tips en suggesties. Van manieren waarop collectieve denkacties op het internet opgezet kunnen worden tot handigheidjes waarmee werkzoekenden met hun sociale media omgaan. (Ze deactiveren hun Facebook-account als ze er niet communiceren met anderen, als een winkel die bepaalde openingstijden heeft. Op die manier verkleinen ze de kans dat een toekomstige werkgever een kijkje in hun privéleven neemt en bijvoorbeeld foto’s vindt van dat iets te gezellige feestje.)
Dankzij de toegankelijke manier waarop de technologie wordt beschreven, de aansprekende voorbeelden en de stapels ideeën en suggesties is We worden steeds slimmer een boek dat je in een ruk uitleest. En daarmee alleen al is het een ijzersterk argument tegen het idee dat we steeds dommer worden.
