Het begrip ‘Stoïcijns’ heeft in de volksmond een negatieve betekenis gekregen. Van Reijen laat zien dat het tegendeel waar is. Stoïcijnse Levenskunst is een helder geschreven boek met veel diepgang.
De Stoïcijn stelt dat je niet kunt genieten van het leven als je vastzit in je emoties. Het niet hebben van negatieve emoties is een voorwaarde voor het kunnen ervaren van prettige gevoelens. De achterliggende gedachte daarbij is dat je uit gemoedsrust niemand kwaad doet. Een bekende Stoïcijn was Seneca. Zijn punt was dat bezit en materiele rijkdom niet verkeerd zijn. Maar zodra we daar gehecht aan raken, dreigen we slaaf te worden van ons bezit. Van Reijen stelt dat het verschil met een gewoon mens is dat de Stoïcijn niet bang is om iets kwijt te raken. Stoïcijnen zijn dus niet onverschillig t.o.v. andere mensen. Integendeel. Vanuit gemoedsrust kunnen ze anderen beter helpen.
De boodschap die door het gehele boek weerklinkt is: we moeten ons eerst bewust worden van de manier waarop we denken. Een zeer interessant en praktisch gedeelte in het boek is waarin Van Reijen uitlegt hoe emoties ontstaan, zoals bijvoorbeeld ‘woede’ en wat de link is met onze gedachten. Ze stelt dat er altijd twee gedachten zijn. Een eerste gedachte waarbij iemand constateert dat er iets gebeurd is en de tweede gedachte of dit wel of niet had mogen gebeuren. Aan de hand van concrete voorbeelden laat de auteur zien dat het onze eigen gedachten zijn die ons soms in de weg staan om tot gemoedsrust te komen. Zo werkt ze verschillende emoties uit, zoals teleurstelling, jaloezie en angst. Steeds blijken er twee botsende gedachten te zijn. Mensen dienen zich daar eerst bewust van te zijn om vervolgens zichzelf verder te kunnen helpen. Nieuw voor mij was de constatering dat de filosoof Epictetus aan de basis heeft gestaan van de Rationeel Emotieve Therapie (De RET) die later bekend is geworden door psycholoog Albert Ellis. Diezelfde RET leert dat het onze gedachten zijn die ons een bepaald gevoel geven en niet de consequentie van de activiteit. Maar vervelende gedachten willen mensen niet horen of over nadenken. In dit boek is de stelling heel duidelijk: vervelende gevoelens ontstaan door een verkeerde manier van denken.
Ook Spinoza wordt opgevoerd - die door Van Reijen de filosoof der filosofen wordt genoemd - maar hier liep ik zelf het minste warm voor. De filosofische verhandeling over ‘de vrije wil’ vind ik te onpraktisch en te ver weg. Gelukkig biedt de auteur mij dit op terrein weer hoop met haar opmerking afsluitende opmerking: ‘Het goede nieuws over de vrije wil is dat het mogelijk blijft om maatregelen te nemen tegen ongewenst gedrag’.
Het laatste hoofdstuk over Sartre vond ik daarentegen zeer de moeite waard. Van Reijen legt uit dat zij het existentialisme van Sartre als een fase ziet binnen de Stoïcijnse levenskunst. Het existentialisme gaat over: vrijheid, kiezen en verantwoordelijkheid.
Keuzevrijheid is voor Sartre altijd ‘moeten kiezen’. Het existentialisme van Sartre heeft daarom iets bevrijdends maar kan tegelijkertijd voor veel mensen als ongemakkelijk worden ervaren: je bent zelf verantwoordelijk voor de keuzes in je leven. Al met al een zeer goed en diepgaand boek dat een fraai overzicht biedt van (de voordelen van) de Stoïcijnse levenskunst.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boom schreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
