Deze archetypen zijn gebaseerd op het gedachtegoed van Jung en Carol Pearson en zijn zeer universeel en daarom goed herkenbaar. Tegelijkertijd zijn ze geen clichés, noch stereotyperingen. Wie de archetypen opvat als ‘drijfveren’ zal veel nieuwe inzichten opdoen. Een zeer interessant en prettig leesbaar boek, ook je als niet de intentie hebt -zoals ik- om te gaan schrijven.
De twaalf oerkarakters zijn zó universeel dat ze een veel groter toepassingsgebied hebben dan storytelling. We zien de karakters namelijk ook opduiken in de marketing en branding, zie o.a. het boek De vijf stappen naar een betekenisvol merk van Michel Jansen. Mieke Bouma heeft een fascinatie voor het werk van wijlen mytholoog Joseph Campbell, beroemd geworden met diens boek The hero with a thousand faces. Elk karakter maakt op zijn manier een reis en daar ligt de link met Campbell. Op de reis die de persoon maakt, zal doorgaans één karakter dominant zijn en vanuit dat perspectief zal hij de reis aangaan.
Maar daarna komt Campbell niet meer in beeld en neemt Bouma de lezer mee in een meer dan boeiende aaneenschakeling van anekdotes, boek- en filmfragmenten die veel herkenbaarheid bij de lezer oproepen en de oerkarakters fraai illustreren.
Ze beschrijft helder en beeldend hoe elk karakter in verschillende verhalen acteert. Daarmee onderschrijft Bouma de gedachte van Jung dat archetypen niet vast van vorm zijn en in een bepaald hokje te stoppen zijn. Eén archetype kan dus vele verschijningsvormen hebben, zoveel wordt duidelijk in dit boek. In de inleiding legt Bouma uit dat we de archetypen kunnen opvatten als goden, innerlijke goden wel te verstaan. Die innerlijke goden noemen we tegenwoordig drijfveren. Inmiddels weten we dat dominante archetypen of drijfveren ons gedrag bepalen. Toch heb ik niet het idee dat deze twaalf oerkarakters algemeen bekend zijn bij mensen in organisaties. Het lijkt me dan ook zeker een aanbeveling om kennis te nemen van de karakters; je kunt er niet alleen je eigen acties mee evalueren, maar zoals gezegd ook gebruiken in het begrijpen en het positioneren van het merk van je organisatie.
Bouma gebruikt dezelfde opbouw als in haar vorige boek Storytelling in 12 stappen, namelijk: Orde – Chaos – Resolutie. Een nog steeds relevante indeling wat mij betreft, zeker wanneer je kijkt naar de vele veranderingen in organisaties. Want met die bril heb ik dit boek gelezen. ‘Welke reis maken mensen eigenlijk als ze (moeten) veranderen?’ Een intrigerende vraag waar we m.i. nog erg weinig van afweten. De twaalf oerkarakters kunnen m.i. zowel als spiegel (reflectie) als ook als venster (richting) worden gebruikt. Het vereist dan wel dat je eerlijk naar jezelf durft te zijn. Bouma helpt de lezer daarbij: geen enkel oerkarakter is goed of fout en alle beschikken ze over kernkwaliteiten, valkuilen, blinde vlekken en allergieën. Mijn favoriete oerkarakter is ‘Het onbevangen kind’, een karakter dat -zoals veel mensen in een arbeidsorganisatie- het gevoel van veiligheid wil behouden. Maar wanneer dat niet gegeven kan worden, ontstaat angst. Hoe gaat de persoon daar dan vervolgens mee om? Een fraaie illustratie van dit thema is de film ‘La vita è bella’ van Roberto Benigni. De vader in deze film probeert zijn zoontje te behoeden voor allerlei gevaren. Ook dit kind maakt een reis, een reis naar ‘de echte wereld’ die lang voor hem geweerd werd. Een andere illustratie van het onbevangen kind is de klassieker ‘Die Blechtrommel’ van Günther Grass, over het jongetje Oskar dat besluit niet volwassen te worden.
Het is de verdienste van Bouma dat ze dit boek zo geschreven heeft dat het leest als een roman en het de kenmerken heeft van een studieboek.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boom schreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
