Grip op een positief werkklimaat beschrijft op heldere wijze wat de mogelijkheden zijn van actieonderzoek, maar schiet enigszins tekort in de beschrijving van de ervaringen.
De lezer zou zich een goed beeld moeten kunnen vormen van het verschil tussen in de trainingzaal horen wat een positief werkklimaat is en in de praktijk werken aan een positief werkklimaat met behulp van actieonderzoek. Theorie dus versus praktijk? Dat is wat een te zwart-wit-typering, want actieonderzoek verliest de theorie niet uit het oog maar start bij de context van de betrokkenen, in dit geval de bedrijven. Of zoals een bekende metafoor ons leert: we vertellen niet wat vis is, we geven je ook geen vis, maar we leren je vissen. Externe onderzoekers sparren met interne professionals.
Natuurlijk is actieonderzoek niet voorbehouden aan het specifieke onderwerp ‘positief werkklimaat’, het kan net zo goed gaan over innovatie. Maar dit onderwerp spreek wel tot de verbeelding en sommige bedrijven willen daar graag iets extra’s mee doen. Welnu, actieonderzoek blijkt dan een goede stap.Het boek is opgezet aan de hand van de volgende hoofdstukken. 1. Wat is een positief werkklimaat? 2. Wat versterkt een positief werkklimaat? 3. Wat saboteert een positief werkklimaat? 4. Wat levert een positief werkklimaat op? En: 5. Actieteams, gebaseerd op principes van actieonderzoek.
De eerste hoofdstukken leverden voor mij niet zo veel nieuwe inzichten op maar bij hoofdstuk 3 werd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Zo staat er te lezen: ‘Kenmerkend voor een negatief werkklimaat is dat er ruimte ontstaat voor ongewenst gedrag’. De boodschap die de auteurs meegeven is dat het hier niet gaat over persoonsgebonden gedrag, maar dat er iets is in de werkcontext dat niet op orde is. Met ‘saboteren’ wordt daarom niet gerefereerd aan medewerkers maar aan aspecten binnen die werkcontext.
Ik had daar graag nog veel meer over geweten, maar zo is het boek (helaas) niet opgezet. Het is meer een verslaglegging van wat is en wat mogelijk is dan een uitgebreide praktijkbeschrijving met de nodige diepgang.
Het boek boeide mij met name vanwege het concept actieonderzoek. In hoeverre kunnen externen een goede ondersteuning bieden voor mensen in de praktijk die met veel vragen zitten en de nodige oplossingen verwachten? Dus hoofdstuk 5 was voor mij ‘the place to be’. Mensen uit de praktijk komen in dat hoofdstuk aan het woord. Een opvallende zin: ‘Het samen onderzoeken en verkennen van vraagstukken helpt bij het vinden van de beste oplossing (…)’. We lezen ook dat de participatie van de medewerkers verhoogd kan worden door middel van ‘Action Learning’. Maar hoe dat alles precies verloopt, werd me helaas niet duidelijk. De algemene principes van actieonderzoek worden uit de doeken gedaan, zoals: waarderend onderzoeken, de onderzoekende houding, onderzoeken èn doen, systemisch kijken. Maar de echte vertaalslag naar de praktijk met zijn lastige momenten komt niet aan bod.
De voordelen van actieonderzoek worden duidelijk beschreven, zoals het verruimen van de bewustwording van de betrokkenen waardoor gesprekken terug gaan naar de kern. Maar het belangrijkste is misschien wel de onderzoekende houding die deelnemers aannemen en leren. Het kunnen kijken met een frisse blik en zonder vooroordelen kunnen waarnemen.
De resultaten laten zien dat het de moeite waard is om actieonderzoek verder in de praktijk toe te passen, de deelnemende bedrijven zijn er in ieder geval positief over. Tevens is het interessant een co-creatie te zien tussen externen en interne professionals. Actieonderzoek is m.i. een belofte voor de toekomst.
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boomschreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema's.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
