Handboek Semipubliek Ondernemingsrecht

Voorwoord V
Lijst met afkortingen VII
Verkorte inhoudsopgave XI
Uitgebreide inhoudsopgave XV

Deel I – Inleiding 1
Hoofdstuk 1 - Inleiding en terreinverkenning 3
Prof. mr. L.G.H.J. Houwen, mr. dr. C.F. Perquin-Deelen & mr. R.M. Andes
1.1 Aanleiding, object en doelstelling onderzoek 3
1.2 Definitie en afbakening 4
1.3 Organisatie en rechtsvorm 5
1.4 Systematiek ondernemingsrecht semipubliek domein 5
1.5 Hoofdstukken in vogelvlucht 7

Hoofdstuk 2 - Governance in het semipublieke domein 17
Em. prof. dr. ir. R. Goodijk
2.1 Nadere duiding van het begrip governance 17
2.2 Ontwikkeling governance vanaf de jaren negentig 18
2.2.1 Inleiding 18
2.2.2 Scheiding bestuur en intern toezicht 19
2.2.3 Toenemende complexiteit en hybriditeit 19
2.2.4 Hoe nu verder? 20
2.3 Analyse van de problemen 21
2.3.1 Inleiding 21
2.3.2 Leerpunten 22
2.3.3 Ook kritiek op het intern toezicht 26
2.3.4 Het specifieke van het semipublieke domein 27
2.4 Codeontwikkeling en debat 28
2.4.1 Inleiding 28
2.4.2 Van rule-based naar principle-based governance 29
2.5 Bepalende factoren voor vernieuwing 30
2.5.1 Inleiding 30
2.5.2 Duidelijkheid over het ‘waarom’ en het ‘waartoe’ 30
2.5.3 Strategisch-inhoudelijke betrokkenheid 31
2.5.4 Verbinding met organisatie en stakeholders 31
2.5.5 Wederkerigheid en tegenspraak 32
2.5.6 Zichtbaarheid en aanspreekbaarheid 32
2.5.7 Kortom 33
2.6 Leren van practices 34
2.6.1 Inleiding 34
2.6.2 Verhouding bestuur/toezicht 34
2.6.3 Benutten van medezeggenschap 35
2.6.4 Relatie tussen intern en extern toezicht 36
2.7 Inclusief strategisch partnerschap 37
2.7.1 Inleiding 37
2.7.2 Van procedurele omgang naar strategisch partnerschap 38
2.7.3 Gestalte geven aan de inhoudelijke betrokkenheid 39
2.7.4 Positionering van bestuur en toezicht in het netwerk 40
2.7.5 Belangrijke condities en grenzen 40
2.8 Conclusie 41
2.8.1 Inclusief strategisch partnerschap 41
2.8.2 Via inclusief strategisch partnerschap naar innovaties 41
2.8.3 Wat is wijsheid? 42

Hoofdstuk 3 - Verhouding privaatrechtelijk kader en publiekrechtelijke randvoorwaarden 45
Mr. dr. H. Linders & mr. W. Amersfoort
3.1 Inleiding 45
3.2 Probleemafbakening 46
3.3 Achterliggende vraagstukken 48
3.4 Ontwikkelingen in de zorgsector 49
3.4.1 Publiekrechtelijk kader 49
3.4.2 Publiekrechtelijke randvoorwaarden en ingrijpen in privaatrechtelijke ruimte 50
3.4.3 Duiding ontwikkeling 52
3.4.4 Conclusie 53
3.5 Stand van zaken onderwijs 53
3.5.1 Publiekrechtelijk kader 53
3.5.2 Publiekrechtelijke randvoorwaarden en ingrijpen in privaatrechtelijke ruimte 54
3.5.3 Duiding ontwikkeling 56
3.5.4 Conclusie 57
3.6 Stand van zaken sociale volkshuisvesting: woningcorporaties 57
3.6.1 Publiekrechtelijk kader 57
3.6.2 Publiekrechtelijke randvoorwaarden en ingrijpen in privaatrechtelijke ruimte 58
3.6.3 Duiding ontwikkeling 59
3.6.4 Conclusie 60
3.7 Slot en conclusie 61

Deel II – Sectorspecifieke regulering: publiekrechtelijke wetgeving en governancecodes 63
Hoofdstuk 4 - Zorgsector 65
Mr. dr. A.G.H. Klaassen
4.1 Inleiding 65
4.2 Wet toetreding zorgaanbieders 66
4.2.1 Inleiding 66
4.2.2 Voorgeschiedenis 67
4.2.3 Meldplicht 69
4.2.4 Toelatingsvergunning 70
4.2.4.1 Weigeringsgronden 73
4.2.4.2 Intrekkingsgronden 74
4.2.5 Eisen bestuursstructuur 74
4.2.5.1 Natuurlijke personen en aantal 76
4.2.5.2 Profielschets 77
4.2.5.3 Zittingsperiode 77
4.2.5.4 Onafhankelijkheid 77
4.2.5.5 Richtsnoer 78
4.2.5.6 Informatie 79
4.3 Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg 80
4.3.1 Inleiding 80
4.3.2 Kwaliteit en veiligheid van zorg 80
4.3.2.1 Goede zorg 80
4.3.2.2 Organisatie van zorgverlening 81
4.3.2.3 Kwaliteitssysteem 82
4.3.2.4 Melden van calamiteiten 82
4.4 Wet marktordening gezondheidszorg 83
4.4.1 Inleiding 83
4.4.2 Administratie 84
4.4.3 Bedrijfsvoering 84
4.4.4 Jaarverantwoording 85
4.5 WNT 86
4.6 Governancecode Zorg 87
4.6.1 Inleiding 87
4.6.2 Toepassingsbereik 89
4.6.3 Naleving 89
4.7 Governancecommissie Gezondheidszorg 90
4.7.1 Inleiding 90
4.7.2 Belanghebbende 90
4.7.3 Overige eisen 92
4.7.4 Taak en bevoegdheid 93
4.7.5 Naleving 94
4.7.6 Verhouding tot Governance innovatie- en adviescommissie 94
4.8 Extern toezicht: IGJ, NZa en ACM 94
4.9 Conclusie 96

Hoofdstuk 5 - Semipubliek ondernemingsrecht en het onderwijs: een perspectief met toegevoegde waarde 97
Mr. M.F. Nolen
5.1 Inleiding 97
5.1.1 Onderwijsorganisaties verzorgen onderwijs 97
5.1.2 Een vlechtwerk van rechten en verplichtingen 98
5.1.3 Branchecodes goed bestuur 99
5.2 Het bestuursmodel van onderwijsorganisaties 100
5.2.1 Onderwijsorganisaties zijn vrijwel altijd private rechtspersonen 100
5.2.2 Verplichte scheiding functies bestuur en intern toezicht 101
5.2.2.1 Zorgplicht scheiding functies bestuur en intern toezicht 101
5.2.2.2 Taak bestuur onderwijsorganisatie 103
5.2.2.3 Taken interne toezichthouder 104
5.2.2.4 Juridisch-technische vragen bij wettelijke regeling 105
5.3 De betekenis van Boek 2 BW voor bestuurders en interne toezichthouders van onderwijsorganisaties 106
5.3.1 Bestuurders en toezichthouders van onderwijsorganisaties zijn gewoon bestuurders en commissarissen van private rechtspersonen 106
5.3.1.1 Bestuurdersaansprakelijkheid 106
5.3.1.2 Rechtspersonenrechtelijk ontslag 109
5.3.1.3 Enquêterecht 112
5.3.1.4 Ontslag door de rechtbank 114
5.4 De ontwikkeling van het extern toezicht op het onderwijs 115
5.4.1 Algemeen 115
5.4.2 Bestuursgericht toezicht 117
5.4.3 Publiekrechtelijke aanwijzingsbevoegdheid 117
5.5 Verpersoonlijking, vereenzelviging en bestuurlijke kwaliteitszorg 119
5.6 Slotwoord 121

Hoofdstuk 6 - Sociale volkshuisvesting: woningcorporaties 123
Prof. mr. G.J.C. Rensen & mr. drs. L.W.J. Hoppenbrouwers MRICS
6.1 Inleiding 123
6.2 Historische context 124
6.2.1 Periode rond 1900 124
6.2.2 Periode na WO II – jaren negentig 127
6.2.3 Periode jaren negentig – 2015 128
6.2.4 2015 – huidig stelsel van wet- en regelgeving 129
6.3 Governance van woningcorporaties 131
6.3.1 Wettelijk kader 131
6.3.2 Governancecode en Commissie Governancecode Woningcorporaties 133
6.3.3 Statutaire inrichting 135
6.3.4 Bestuur 136
6.3.4.1 Richtsnoer 136
6.3.4.2 Bestuursbevoegdheid 137
6.3.4.3 Benoeming van bestuurders: fit & proper-test 139
6.3.4.4 Benoeming van bestuurders: onverenigbare functies 140
6.3.4.5 Benoeming van bestuurders: limitering aantal functies 141
6.3.4.6 Tegenstrijdig belang 142
6.3.4.7 Schorsing en ontslag van bestuurders 143
6.3.4.8 Belet en ontstentenis 143
6.3.5 Intern toezicht: de RvC 143
6.3.5.1 Verplicht orgaan 143
6.3.5.2 Richtsnoer 143
6.3.5.3 Taken 144
6.3.5.4 Benoeming van commissarissen: fit & propertest, onverenigbare functies en limitering van functies 145
6.3.5.5 Tegenstrijdig belang 147
6.3.5.6 Schorsing en ontslag van commissarissen 147
6.3.5.7 Belet en ontstentenis 148
6.3.6 Extern toezicht 149
6.3.6.1 Visitatiecommissie 149
6.3.6.2 Minister / Autoriteit woningcorporaties 149
6.3.7 Verbonden ondernemingen 150
6.4 Slot 151

Hoofdstuk 7 - Cultuursector 153
Mr. M.F.H. Loudon, mr. J.D. Stolmeijer-Arends MBA BA & mr. dr.
M.J. van Uchelen-Schipper
7.1 Inleiding 153
7.2 Karakteristieken cultuursector en relevante wetgeving 153
7.2.1 Omschrijving cultuursector en financiering 153
7.2.2 Rechtsvorm 156
7.2.3 Raad van toezicht-model en bestuur+directie-model 157
7.2.4 Relevante wet- en regelgeving en relevante codes 159
7.3 Historische context en totstandkoming Governance Code Cultuur 2019 162
7.3.1 Commissie Cultural Governance 1998 162
7.3.2 Handleiding Cultural Governance 2003 en Code Cultural Governance 2006 162
7.3.3 Governance Code Cultuur 2014 en Governance Code Cultuur 2019 163
7.4 Inhoud en werking Governance Code Cultuur 2019 165
7.4.1 Acht principes 165
7.4.2 Waarde creëren, maatschappelijke doelstelling 165
7.4.3 Systematiek, handhaving en transparantie 166
7.4.4 Goed bestuur en toezicht 167
7.4.5 Belangenverstrengeling en tegenstrijdig belang 169
7.4.6 Melding van onregelmatigheden en misstanden 171
7.4.7 Onjuiste toepassing van governancecode en andere ‘misstanden’: casuïstiek 172
7.5 Conclusie en afsluitende opmerkingen 174

Deel III – Vorming en inrichting semipublieke organisaties 177
Hoofdstuk 8 - Rechtsvorm 179
Mr. dr. M.J. van Uchelen-Schipper
8.1 Inleiding 179
8.1.1 Onderscheid tussen rechtsvormen 180
8.1.2 Beperkingen in keuzevrijheid in de semipublieke sector 182
8.1.2.1 Cultuursector 182
8.1.2.2 Zorgsector 183
8.1.2.3 Woningcorporaties 184
8.1.2.4 Onderwijssector 184
8.2 De stichting 185
8.2.1 Kenmerken van de stichting 185
8.2.1.1 Doelstelling 185
8.2.1.2 Uitkeringsverbod 185
8.2.1.3 Vermogensbescherming 187
8.2.1.4 Ledenverbod 187
8.2.2 Toepassingen van de stichting in de semipublieke sector 189
8.2.2.1 Cultuursector 189
8.2.2.2 Zorg, woningcorporaties en onderwijs 189
8.3 De BV en de NV 190
8.3.1 Kenmerken van de BV en de NV 190
8.3.2 Toepassingen van de BV en de NV in de semipublieke sector 191
8.3.2.1 Cultuursector 191
8.3.2.2 Zorg 192
8.3.2.3 Woningcorporaties 194
8.3.2.4 Onderwijs 194
8.4 De coöperatie 195
8.4.1 Kenmerken van de coöperatie 195
8.4.2 Toepassingen van de coöperatie in de semipublieke sector 196
8.4.2.1 Cultuursector 196
8.4.2.2 Zorg 197
8.4.2.3 Woningcorporaties 197
8.4.2.4 Onderwijs 198
8.5 Maatschap, VOF en CV 198
8.5.1 Kenmerken van de maatschap, VOF en CV 198
8.5.2 Toepassingen van de maatschap, VOF en CV in de semipublieke sector 199
8.5.2.1 Algemeen 199
8.5.2.2 Zorg 200
8.6 Afsluitende opmerkingen 200

Hoofdstuk 9 - Oprichting, statutenwijziging, omzetting, fusie, splitsing en ontbinding 203
Mr. K.A. Breuker & prof. mr. dr. B. Snijder-Kuipers
9.1 Inleiding 203
9.1.1 Algemeen 203
9.1.2 Enig praktisch, cijfermatig perspectief 207
9.2 Vormen van herstructurering 209
9.2.1 Oprichting; privaatrechtelijk 209
9.2.2 Oprichting; sectoraal 210
9.2.2.1 Onderwijs 210
9.2.2.2 Zorg 212
9.2.2.3 Volkshuisvesting 214
9.2.3 Statutenwijziging; privaatrechtelijk 215
9.2.4 Statutenwijziging; sectoraal 216
9.2.4.1 Onderwijs 216
9.2.4.2 Zorg 217
9.2.4.3 Volkshuisvesting 217
9.2.5 Omzetting; privaatrechtelijk 218
9.2.6 Omzetting; sectoraal 219
9.2.7 Juridische fusie en juridische splitsing; privaatrechtelijk 220
9.2.8 Juridische fusie en juridische splitsing; sectoraal 222
9.2.8.1 Onderwijs 222
9.2.8.2 Zorg 223
9.2.8.3 Volkshuisvesting 224
9.2.9 Ontbinding; privaatrechtelijk 224
9.2.10 Ontbinding; sectoraal 225
9.2.10.1 Onderwijs 225
9.2.10.2 Zorg 225
9.2.10.3 Volkshuisvesting 226
9.3 Conclusie 226

Hoofdstuk 10 - Groeps- en samenwerkingsverbanden 229
Prof. mr. L.G.H.J. Houwen
10.1 Inleiding 229
10.2 Groepsvorming en concernverhoudingen 230
10.2.1 Algemeen 230
10.2.2 Organisatiestructuur 232
10.2.3 Rechtsvorm: stichting, BV of coöperatie 233
10.2.4 Wettelijke regeling concernverhoudingen 234
10.2.5 Groepsvorming 237
10.2.6 Governance: bestuur en integraal toezicht 240
10.3 Samenwerkingsverbanden 244
10.3.1 Algemeen 244
10.3.2 Samenwerkings- en rechtsvormen 245
10.3.3 Governance: bestuur en toezicht 249
10.4 Tot besluit 251

Hoofdstuk 11 - De structuurregeling en semipublieke organisaties 253
Dr. mr. G.J.H. van der Sangen
11.1 Inleiding 253
11.2 Hoofdlijnen van de structuurregeling 254
11.2.1 Doel en ratio van de structuurregeling 254
11.2.2 De toepasselijkheid van de structuurregeling 255
11.2.3 Vrijstellingen 257
11.2.3.1 Volledige vrijstelling in concernverhoudingen 257
11.2.3.2 Verzwakte regime in internationale concernverhoudingen 258
11.2.4 De bijzondere vrijstellingen in geval van geconcentreerd aandelenbezit 259
11.2.5 De structuurregeling bij de coöperatie 260
11.3 Consequenties van de structuurregeling voor semipublieke organisaties 263
11.4 Samenstelling van de ‘verplichte’ RvC op grond van de structuurregeling 265
11.5 Taken en bevoegdheden van de ‘verplichte’ RvC 268
11.6 Conclusie 269

Hoofdstuk 12 - De (mogelijke) betekenis van de BVm voor de semipublieke sector 271
Prof. mr. H.E. Boschma & prof. mr. J.N. Schutte-Veenstra
12.1 Inleiding 271
12.2 Kernelementen van de voorgestelde BVm-regeling 272
12.3 Rechtsvormen in de semipublieke sector 276
12.3.1 Empirische data 277
12.3.2 Relevante wetgevingsinitiatieven 278
12.4 De (mogelijke) betekenis van de BVm voor de semipublieke sector 279
12.4.1 Toepassingsbereik BVm-regeling beperkt tot BV 279
12.4.2 Verkrijging BVm-status en beëindiging ervan 281
12.4.3 Herkenbaarheid BVm 283
12.4.3.1 Statutair doel van maatschappelijk belang 283
12.4.3.2 Handelsnaam 283
12.4.4 Financiële aspecten 284
12.4.5 Verslaglegging maatschappelijke resultaten 286
12.4.6 Toegang tot de enquêteprocedure 287
12.4.7 Ontbinding van BVm en haar vermogen 288
12.5 De Community Interest Company (CIC) in het Verenigd Koninkrijk 288
12.5.1 Inleiding 288
12.5.1.1 Kwalificerende rechtsvormen voor CIC-label; toepasselijke regelgeving 289
12.5.1.2 Overheidstoezicht door CIC Regulator 289
12.5.1.3 Empirische data 289
12.5.2 Kernelementen van de CIC-regeling 290
12.5.2.1 Verkrijgen CIC-status en beëindiging ervan 290
12.5.2.2 Doelwijziging 291
12.5.2.3 Het vermogen van de CIC; de asset lock 291
12.5.2.4 Verslaglegging 292
12.5.2.5 Bevoegdheden CIC; klachtprocedure 292
12.5.3 Lessen te trekken uit de regulering van en ervaringen met de CIC 293
12.6 Afsluitende opmerkingen 293

Deel IV – Organisatie van bestuur, toezicht en algemene vergadering 295
Hoofdstuk 13 - Inrichting, taak en functioneren bestuur 297
Mr. dr. C.F. Perquin-Deelen
13.1 Inleiding 297
13.2 Bestuursmodellen 299
13.2.1 Inleiding 299
13.2.1.1 Governance binnen het semipublieke domein 300
13.2.1.2 Zijstap: attributie, mandaat en delegatie 301
13.2.2 Bestuursmodel 1: Bestuur en raad van toezicht 302
13.2.3 Bestuursmodel 2: Algemeen bestuur en dagelijks bestuur 303
13.2.4 Bestuursmodel 3: Bestuur en (titulaire) directie (al dan niet met raad van toezicht) 305
13.2.5 Bestuursmodel 4: Raad van beheer 307
13.2.6 Bestuursmodel 5: One-tier board 309
13.2.7 Bestuursmodel 6: Bestuur en executive committee (al dan niet met raad van toezicht) 312
13.2.8 Bestuursmodel 7: Bestuur 314
13.2.9 Overzicht toepasbaarheid bestuursmodellen 316
13.3 Taken van het bestuur (en daarmee verband houdend de toezichthouders) 318
13.3.1 De algemene taak van bestuurders (en beperkt toezichthouders) 318
13.3.1.1 Onderdelen van de bestuurstaak 318
13.3.1.2 Belangengerichtheid 321
13.3.1.3 Van collegiaal bestuur en taakverdeling 322
13.3.1.4 Beperking van de bestuurstaak 324
13.3.2 Bijzonderheden in de taak binnen het semipublieke domein 325
13.3.2.1 Inleiding 325
13.3.2.2 Zorg 325
13.3.2.3 Onderwijs 330
13.3.2.4 Cultuur 334
13.3.2.5 Sociale volkshuisvesting (woningcorporaties) 334
13.4 Kernthema’s van inrichting en werkwijze van het bestuur (en zijdelings het toezicht) 336
13.4.1 Samenstelling 336
13.4.1.1 Algemene uitgangspunten 336
13.4.1.2 Sectorale vereisten 337
13.4.2 Benoemingstermijnen 341
13.4.3 Informatievoorziening 342
13.4.4 Contacten tussen organen 343
13.4.5 Commissies 343
13.4.6 Professionalisering 343
13.4.7 Belangenverstrengeling en tegenstrijdig belang 344
13.4.8 Conflictbeheersing 345
13.4.9 Evaluatie van bestuur en toezicht 346
13.5 Tot besluit 347

Hoofdstuk 14 - Intern toezicht 349
Mr. A. Hammerstein
14.1 Inleiding: korte beschrijving van de problematiek 349
14.2 Intern en extern toezicht 350
14.3 De verhouding tussen bestuur en toezicht 350
14.4 De (vierledige) taak van de interne toezichthouder 351
14.4.1 De controlefunctie en de goedkeuring: hoe ver gaan die? 353
14.4.2 De werkgeversfunctie: benoemen, schorsen en ontslaan van bestuurders 354
14.4.3 De adviesfunctie: een flexibele taak naar gelang de aard van de rechtspersoon 354
14.5 De inhoud van het interne toezicht 355
14.5.1 De juistheid van het beleid 355
14.5.2 De kwaliteit van de uitvoering 355
14.5.3 Integriteit 355
14.5.4 Financiële betrouwbaarheid 356
14.6 De (wijze van) samenstelling van het toezichtsorgaan 356
14.6.1 Benoeming en ontslag 356
14.6.2 Deskundigheid 357
14.6.3 Onafhankelijkheid 358
14.6.4 Onderlinge taakverdeling 358
14.6.5 Effectieve werkwijze 359
14.6.6 Informatievoorziening 359
14.7 Iets over aansprakelijkheid 360
14.8 Slotsom 360

Hoofdstuk 15 - Positie algemene vergadering en aandeelhouders of leden 363
Mr. K.J. Bakker & mr. A.J. Snoei
15.1 Inleiding 363
15.1.1 Aanleiding en onderzoeksvraag 363
15.1.2 Afbakening 364
15.1.3 Opbouw van het hoofdstuk 365
15.2 Normering van stemrechtuitoefening en besluitvorming 366
15.2.1 Wat is het richtsnoer voor stemgerechtigden en de algemene vergadering als orgaan? 366
15.2.2 Welke rechtsgronden normeren het handelen van stemgerechtigden? 370
15.2.2.1 Inleiding 370
15.2.2.2 Strijd met de wet 370
15.2.2.3 Strijd met de goede zeden of openbare orde 372
15.2.2.4 Misbruik van bevoegdheid 373
15.2.2.5 Redelijkheid en billijkheid 374
15.2.2.6 Samenloop 375
15.2.3 Welke factoren bepalen de toepasselijkheid van deze normen? 376
15.2.4 Hoe kan naleving van een norm worden afgedwongen? 377
15.2.4.1 Voorkoming van normschendend handelen 377
15.2.4.2 Vernietiging en nietigheid van normschendend handelen 378
15.2.4.3 Tot stand brengen ander besluit (‘gebod’, ‘herziening’) 379
15.2.4.4 Afschrikking en schadevergoeding: wanbeleid en aansprakelijkheid 379
15.2.4.5 Uitstoting en uittreding 380
15.2.5 Synthese 381
15.3 Winstuitkering 381
15.3.1 Inleiding 381
15.3.2 Rechtsvormspecifieke regelingen 382
15.3.2.1 De BV 382
15.3.2.2 De coöperatie 383
15.3.3 Wet toelating zorginstellingen 385
15.3.3.1 Inleiding 385
15.3.3.2 Inhoud winstoogmerkverbod 386
15.3.3.3 Organisatorisch verband 386
15.3.3.4 Winstklem 388
15.3.3.5 Verboden winstuitkeringen 389
15.3.3.6 Gevolgen verboden winstuitkering 393
15.3.3.7 Wetsvoorstel integere bedrijfsvoering zorgaanbieders 394
15.3.4 Governancecode Zorg 395
15.4 Concretisering: normering in de zorg 396
15.4.1 Inleiding 396
15.4.2 DGA-structuur 396
15.4.3 Allocatiemodel 398
15.4.4 Medisch-specialistische bedrijven 400
15.5 Synthese en conclusies 403

Hoofdstuk 16 - Cybersecurity en governance in het semipublieke domein 405
Mr. dr. N.M. Brouwer & prof. mr. C.J.H. Jansen
16.1 Inleiding 405
16.2 Taken en verantwoordelijkheden van bestuur en RvC op het gebied van cybersecurity 407
16.2.1 Cybersecurity en digitale bedreigingen 407
16.2.2 Taken en verantwoordelijkheden van bestuur en RvC van NV’s en BV’s op het gebied van cybersecurity 409
16.2.3 Taken en verantwoordelijkheden van bestuur en toezicht in het semipublieke domein op het gebied van cybersecurity (wet) 411
16.2.4 Taken en verantwoordelijkheden van bestuur en toezicht in het semipublieke domein op het gebied van cybersecurity (governancecodes) 412
16.2.4.1 Governancecode Zorg (GCZ) 412
16.2.4.2 Governancecode Woningcorporaties (GCW) 413
16.2.4.3 Governance Code Cultuur (GCC) 414
16.2.4.4 Governancecodes voor (hoger) onderwijs 414
16.3 Regelgeving, rechtsvormen, toezicht en risicoprofielen in het semipublieke domein 416
16.3.1 Regelgevend kader en extern toezicht 417
16.3.2 Rechtsvormen en (intern) toezicht 419
16.3.3 Risicomanagement en risicoperceptie 421
16.4 Conclusie en aanbevelingen 423

Deel V – Gedragsnormering en sanctionering 427
Hoofdstuk 17 - Belangenverstrengeling 429
Prof. mr. L.G.H.J. Houwen
17.1 Inleiding 429
17.2 Belangenspectrum en handelingsperspectief semipublieke organisaties 430
17.2.1 Algemeen 430
17.2.2 Purpose: ‘raison d’être’ semipublieke organisaties 431
17.2.3 Maatschappelijke en publieke belangen als onderdeel belangenspectrum 435
17.2.4 Gedragsnormering bestuurders, toezichthouders en aandeelhouders 438
17.2.5 Doorwerking maatschappelijke en publieke belangen 441
17.3 Formele onafhankelijkheidsnormen 442
17.3.1 Algemeen 442
17.3.2 Onverenigbare (neven)functies en incompatibiliteiten 443
17.3.2.1 Algemeen: rechtspersonen- en vennootschapsrecht Boek 2 BW 443
17.3.2.2 Specifiek: sectorale wet- en regelgeving 445
17.3.2.3 Onderwijsinstellingen 445
17.3.2.4 Zorgorganisaties 447
17.3.2.5 Woningcorporaties 450
17.3.2.6 Melding en goedkeuring nevenfuncties 452
17.4 Materiële en procedurele gedragsnormen 452
17.4.1 Algemeen 452
17.4.2 Belangenverstrengeling 453
17.4.3 Procedurele waarborgen en preventieve maatregelen 456
17.5 Tot besluit 457

Hoofdstuk 18 - Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van bestuurders en toezichthouders 459
Mr. R.M. Andes
18.1 Inleiding 459
18.2 Verantwoordelijkheid van bestuurders en toezichthouders 460
18.2.1 Verantwoordelijkheid voor een behoorlijke taakvervulling 460
18.2.2 Bijzondere verantwoordelijkheid in het semipublieke domein 461
18.2.3 Relativering: geen strakke grens tussen het semipublieke en het commerciële domein 464
18.3 Aansprakelijkheid van bestuurders en toezichthouders: het algemene kader 465
18.3.1 Inleiding 465
18.3.2 Art. 2:9 BW: interne aansprakelijkheid voor onbehoorlijk bestuur 466
18.3.3 Art. 2:138/248 BW: aansprakelijkheid in faillissement 467
18.3.4 Art. 6:162 BW: aansprakelijkheid op grond van onrechtmatige daad 469
18.3.5 Aansprakelijkheid van toezichthouders 470
18.4 Beoordeling van de aansprakelijkheid van bestuurders en toezichthouders in het semipublieke domein 472
18.4.1 Inleiding 472
18.4.2 Context 472
18.4.3 Aansprakelijkheidsrisico van bestuurders in het semipublieke domein 474
18.4.4 Aansprakelijkheidsrisico van toezichthouders in het semipublieke domein 477
18.5 Conclusie 478

Hoofdstuk 19 - Enquêterecht binnen het semipublieke domein 481
Prof. mr. L.G.H.J. Houwen & mr. dr. C.F. Perquin-Deelen
19.1 Inleiding 481
19.2 Werkingssfeer enquêterecht in het semipublieke domein 481
19.2.1 Zorgsector 482
19.2.2 Woningcorporatiesector 483
19.2.3 Onderwijssector 484
19.3 Sectorspecifieke enquêtegerechtigden 485
19.3.1 Inleiding 485
19.3.2 Zorgsector: cliëntenraad 485
19.3.2.1 Wettelijke bevoegdheid 485
19.3.2.2 Enquêteprocedures geëntameerd door de (centrale) cliëntenraad 488
19.3.3 Woningcorporatiesector: de minister en bewoners 492
19.4 Algemene enquêtegerechtigden 493
19.4.1 Vakorganisaties 493
19.4.2 De rechtspersoon zelf 496
19.4.2.1 De Geldershorst 497
19.4.2.2 Stichting Residentie Buitenzorg 498
19.4.2.3 SKU 499
19.4.2.4 PrivaZorg 500
19.4.2.5 Reinier Haga 501
19.4.2.6 Stichting Omroep Limburg 503
19.4.3 Kapitaalverschaffers 504
19.5 Tot besluit 505

Deel VI – Betrokkenheid en verantwoording interne en externe
belanghebbenden 507
Hoofdstuk 20 - Medezeggenschap in het semipublieke domein 509
Mr. dr. T. van Malssen
20.1 Inleiding 509
20.2 Totstandkoming en karakter van de medezeggenschapswetten 510
20.2.1 Wms 510
20.2.2 Wmcz 2018 511
20.2.3 Wohv 512
20.2.4 De vraag naar dwingend recht 513
20.3 Inrichting en samenstelling 514
20.3.1 Wms 514
20.3.2 Wmcz 2018 515
20.3.3 Wohv 517
20.4 Overleg en informatieverplichtingen 518
20.4.1 Overleg 518
20.4.2 Informatie 519
20.5 Faciliteiten en kosten 521
20.6 Advies-, instemmings- en bindende voordrachtrechten 523
20.6.1 Verschil advies- en instemmingsrechten 523
20.6.2 Welk medezeggenschapsorgaan is bevoegd? 525
20.6.3 Algemene uitgangspunten bij advies- en instemmingstrajecten 526
20.6.4 Het recht op een bindende voordracht 529
20.7 Schorsing, ontslag en ontbinding 529
20.7.1 Schorsing en ontslag 529
20.7.2 Ontbinding 530
20.8 Enquêterecht en geschilbeslechting 532
20.8.1 Enquêterecht 532
20.8.2 Geschilbeslechting 532
20.9 Tot slot 533

Hoofdstuk 21 - Extern (publiekrechtelijk) overheidstoezicht semipublieke organisaties 535
Prof. mr. dr. W.J. Oostwouder & mr. D. Hooft Graafland
21.1 Inleiding 535
21.2 Toezicht, handhaving en de rol van algemene beginselen van behoorlijk bestuur 536
21.3 Toezicht in de zorg 538
21.3.1 Toezicht op kwaliteit en veiligheid van zorg 538
21.3.1.1 Toezichts- en opsporingsbevoegdheden 539
21.3.1.2 Handhavingsbevoegdheden 540
21.3.1.3 Toezicht en governance in de zorg 540
21.4 Toezicht op mededinging in de zorg 544
21.4.1 Toezichtsbevoegdheden 545
21.4.2 Handhavingsbevoegdheden 546
21.5 Toezicht op financiële compliance in de zorg en fraudebestrijding 546
21.5.1 Toezichtsbevoegdheden 546
21.5.2 Handhavingsbevoegdheden 547
21.6 Toezicht op privacy in de zorg 547
21.6.1 Toezichtsbevoegdheden 548
21.6.2 Handhavingsbevoegdheden 548
21.7 Aanstaande wijzigingen in het zorgtoezicht 548
21.8 Toezicht op de culturele sector 549
21.8.1 Toezichts- en handhavingsbevoegdheden in de culturele sector 550
21.9 Toezicht in het onderwijs 551
21.9.1 Handhavingsbevoegdheden van de minister 553
21.9.2 Handhavingsbevoegdheden van de minister met betrekking tot de bekostiging 553
21.9.3 Waarschuwing 554
21.9.4 Aanwijzingsbevoegdheid 554
21.9.4.1 Aanwijzing inhoudende aanpassing samenstelling bestuur of organen 555
21.9.4.2 Relatie extern toezicht en interne governance 556
21.9.4.3 In de praktijk 556
21.9.4.4 Wetsvoorstel uitbreiding bestuurlijk instrumentarium onderwijs 557
21.9.4.5 Wenselijkheid 557
21.9.5 Toezichtsbevoegdheden van de Inspectie van het Onderwijs 558
21.9.6 Handhavingsbevoegdheden van de Inspectie van het Onderwijs 558
21.9.7 Aanstaande wijzigingen in het onderwijstoezicht 559
21.10 Toezicht op woningcorporaties 559
21.10.1 Handhavingsbevoegdheden van de AW en het WSW 561
21.11 Samenwerking toezichthouders 562

Hoofdstuk 22 - Financiële verslaggeving van semipublieke organisaties 565
Mr. drs. L.K. van Dijk & prof. mr. J.B.S. Hijink
22.1 Inleiding 565
22.2 Hoofdlijnen van het ‘commune’ Nederlandse jaarrekeningenrecht 565
22.2.1 Titel 9 van Boek 2 BW en daaruit voortvloeiende regelgeving 566
22.2.2 Andere bronnen van het jaarrekeningenrecht 568
22.2.3 Europese invloeden 569
22.2.4 Verslaggevingsaspecten van de Wet normering topinkomens 570
22.3 Verhouding tussen commune jaarrekeningenrecht en sectorale jaarrekeningvoorschriften en kernelementen 572
22.3.1 Geen eenduidige systematiek wisselwerking commune jaarrekeningenrecht en sectorale voorschriften 572
22.3.2 Financiële verslaggeving in de zorgsector 575
22.3.3 Financiële verslaggeving in de onderwijssector 580
22.3.4 Financiële verslaggeving door woningcorporaties 582
22.4 Conclusies en slotbeschouwingen 583

Hoofdstuk 23 - Faillissement en herstructurering van semipublieke
instellingen 585
Mr. M.R. Schreurs & prof. mr. J.J. van Hees
23.1 Inleiding 585
23.2 Nederlandse insolventieprocedures 587
23.2.1 Surseance van betaling 587
23.2.2 Faillissement 587
23.2.3 Stille bewindvoering 588
23.2.4 WHOA 590
23.3 Het faillissement als collectieve verhaalsprocedure 591
23.3.1 Vorderingen in faillissement 591
23.3.2 Boedelvorderingen 592
23.3.3 Publiekrechtelijke verplichtingen 593
23.3.4 Wederkerige overeenkomsten 594
23.3.5 Het door de curator te hanteren richtsnoer 595
23.4 Botsingen tussen het insolventierecht en het publiekrechtelijk kader voor onderwijs- en zorginstellingen en woningcorporaties 597
23.4.1 Onderwijsinstellingen 597
23.4.1.1 Economisch claimrecht van de overheid ten aanzien van onderwijspand 597
23.4.1.2 Voortzetten onderwijsactiviteiten 598
23.4.1.3 Art. 56 lid 3 WPO 599
23.4.2 Zorginstellingen 600
23.4.2.1 Beslissing om zorginstelling open te houden en door te behandelen 600
23.4.2.2 Bewaren van patiëntendossiers 601
23.4.2.3 Financiering zorgkosten en praktische beperkingen 601
23.4.3 Woningcorporaties 602
23.5 Conclusie 603

Hoofdstuk 24 - De overheid als actor in semipublieke instellingen 605
Mr. W. Amersfoort
24.1 Inleiding 605
24.2 De trend: het (semi)publieke domein wordt steeds groter 607
24.3 Verschijningsvormen van de overheid als actor 608
24.3.1 Publieke fondsen 609
24.3.2 Publiek-private samenwerking 611
24.3.2.1 Vormgeving 612
24.3.2.2 Democratische legitimatie 613
24.3.2.3 Lappendeken 614
24.3.3 Deelnemingen 614
24.3.4 Privaatrechtelijke ZBO’s en RWT’s 616
24.4 Kaders voor de hybride overheid 617
24.4.1 Wetgeving 618
24.4.2 Overige kaders 619
24.4.2.1 Stichtingenkader 619
24.4.2.2 Nota Deelnemingenbeleid 620
24.4.2.3 Evaluaties, rapporten en overige 621
24.5 Conclusies 621

Hoofdstuk 25 - (Verantwoording over) diversiteit en inclusie 623
Mr. dr. C.F. Perquin-Deelen & drs. L.M. Niessen
25.1 Inleiding 623
25.2 De waarde van diversiteit en inclusie 624
25.3 Maatregel 1: wet- en regelgeving 626
25.3.1 Wetgeving 626
25.3.2 Governancecodes 628
25.4 Maatregel 2: monitoring van diversiteit en inclusie 630
25.4.1 De waarde van monitoren en verantwoorden 630
25.4.2 Monitoringsrapporten 631
25.4.2.1 Algemeen 631
25.4.2.2 Zorg 633
25.4.2.3 Onderwijs 633
25.4.2.4 Woningcorporaties 635
25.4.2.5 Cultuur 635
25.5 Tot besluit 636

Deel VII – Afsluitende beschouwingen en toekomstperspectief 639
Hoofdstuk 26 - Slotbeschouwing 641
Mr. dr. C.F. Perquin-Deelen & prof. mr. L.G.H.J. Houwen
26.1 Inleiding 641
26.2 Terugblik 641
26.3 Toekomstperspectief 642

Aangehaalde literatuur 645