Groepsdynamica

Voorwoord bij de tweede druk 9
Algemene inleiding 11

1 Inleiding 15
1.1 Groepsdynamica 15
1.2 De opbouw van dit boek 18
1.3 Samenvatting 20
1.4 Opdrachten 20

2 Groepslid of groepsbegeleider? 23
2.1 Inleiding 23
2.2 Wat is een groep? 23
2.3 Soorten groepen 28
2.4 Groepslid of groepsbegeleider 29
2.5 Begeleiden van groepen 34
2.6 Jezelf leren kennen in relatie tot de groep 36
2.7 Basisbehoeften binnen groepen 45
2.8 Groepsontwikkeling 49
2.8.1 De fasen in het model van Schutz 50
2.8.2 Orming-model van Tuckman 53
2.8.3 Model van Levine 55
2.8.4 De verschillende fasen in de groepsontwikkeling vanuit groepspsychotherapie 56
2.9 Kwaliteiten (en valkuilen) van de groepsbegeleider 59
2.9.1 Het ui-model 61
2.9.2 Het kernkwadrantenmodel 65
2.10 Ontvangen van feedback 72
2.11 Persoonlijkheidstypen en communiceren in groepen 77
2.12 Samenvatting 79
2.13 Opdrachten 80

3 Het ontstaan van een groep: de inclusiefase 83
3.1 Inleiding 83
3.2 Basisbehoeften binnen de inclusiefase 83
3.3 Kennismaken en cohesie 85
3.4 Normen en waarden 90
3.5 Beïnvloeding en conformiteit 96
3.6 Beïnvloeding door de eerste indruk van de groep 104
3.7 Vergelijken binnen de inclusiefase 114
3.8 Bedreigingen voor de groep in de inclusiefase 122
3.8.1 Zwarte schapen 122
3.8.2 Pesten 123
3.9 Samenvatting 126
3.10 Opdrachten 127

4 De groep in beweging: de controlefase 131
4.1 Inleiding 131
4.2 Basisbehoeften in de controlefase 131
4.3 Leiden en volgen en de Roos van Leary 132
4.4 Leiderschap 140
4.5 Theorieën over leiderschap 141
4.5.1 Theorieën gericht op karaktereigenschappen 141
4.5.2 Theorieën gericht op gedrag 142
4.5.3 Situationele theorieën 143
4.5.4 Contingentietheorieën 146
4.5.5 Uitwisselingstheorieën 149
4.6 Charismatisch leiderschap 149
4.7 Transformationeel leiderschap 150
4.8 Authentiek leiderschap 150
4.9 Waarderend leiderschap 151
4.10 Kenmerken en vaardigheden van effectieve leiders 151
4.11 Leiderschap: de belangrijkste trends 152
4.12 Zakelijk leiderschap 154
4.13 (Bege)leiden van een psychotherapeutische groep 156
4.14 Samen voor de groep 157
4.15 Ben je een leider of een volger? 158
4.16 De groep helpen bij het nemen van beslissingen 160
4.17 Conflicten 162
4.18 Macht en machtsmisbruik in de groep 166
4.19 Bedreigingen voor de groep in de controlefase 174
4.19.1 De aanwezigheid van informele leiders 174
4.19.2 ‘Afgemaakt’ door de groep 176
4.19.3 Weerstand 178
4.19.4 Bedreigende oefensituaties in groepen 185
4.20 Samenvatting 185
4.21 Opdrachten 186

5 De verbinding tussen de groepsleden: de affectiefase 191
5.1 Inleiding 191
5.2 Basisbehoeften in de affectiefase 191
5.3 Feedback 192
5.4 Feedback en zelfpresentatie 199
5.5 Het belonende effect van groepen 200
5.6 Vertrouwen in elkaar 204
5.7 Besluitvorming, groepspolarisatie en groepsdenken 205
5.7.1 Heterogeniteit en de affectiefase 206
5.7.2 Besluitvorming 206
5.7.3 Groepspolarisatie 207
5.7.4 Groepsdenken 207
5.8 Groepsrollen 210
5.9 Bedreigingen voor de groep in de affectiefase 214
5.10 De rol van de begeleider in de affectiefase 217
5.11 Afscheid nemen van een groep 219
5.12 Samenvatting 220
5.13 Opdrachten 220

6 Een succesvolle groep blijven 225
6.1 Inleiding 225
6.2 Groepsdynamiek als doorlopend proces 226
6.2.1 Inclusiefase 226
6.2.2 Controlefase 227
6.2.3 Affectiefase 227
6.3 Succesvol blijven door psychologische processen 228
6.4 Succesvol door de juiste gevolgtrekkingen: attributie 231
6.5 Succesvol door betere communicatie in de groep 233
6.6 Speciale groepen 243
6.6.1 Therapiegroepen 243
6.6.2 Zelfhulpgroepen 247
6.6.3 Leefgroepen voor jongeren 250
6.7 Begeleiding van groepen 251
6.8 Teamcoaching 251
6.9 Valkuilen van de groepsbegeleider 254
6.10 Samenvatting 254
6.11 Opdrachten 255

Literatuurlijst 257
Illustratieverantwoording 260
Trefwoordenregister 261
Over de auteur 267