Handboek Weerbaarheid

Inhoud
Voorwoord Piet Geert Nicolay 9
Inleiding 11
Bij de tweede druk 12
Deel I Theorie
1 Weerbaarheid en weerbaarheidstrainingen 15
1.1 Inleiding 15
1.2 Geschiedenis: weerbaarheid van 2000 tot heden 15
1.3 Wat is weerbaarheid? 18
1.4 Weerbaarheid en andere begrippen 18
1.5 Methodisch lesgeven 21
1.6 De vier pijlers van weerbaarheid 22
1.7 Fysieke, mentale en verbale technieken in weerbaarheid 23
1.8 Leeswijzer 25
2 Theoretische onderbouwing 26
2.1 Inleiding 26
2.2. Werken aan het vergroten van weerbaarheid 26
2.3 De kaders van een weerbaarheidstraining 27
2.4 Het biopsychosociaal model 28
2.5 Elementen van een weerbaarheidstraining 32
2.6 Praktische invulling van de lessen 32
3 De trainer 35
3.1 Inleiding 35
3.2 Eigen weerbaarheid 35
3.3 Egen vaardigheid 36
3.4 Signalering, advisering en doorverwijzing 36
3.5 Kennis van en afstand tot de doelgroep 37
3.6 Meerzijdig partijdig 37
4 Van doelgroep naar cursusgroep 39
4.1 Inleiding 39
4.2 Doelgroepen 39
4.3 Van doelgroep naar cursistengroep 42
4.4 Van cursistengroep naar cursus 44
4.5 Contra-indicaties voor een weerbaarheidstraining 48
5 Weerbaarheidsthema’s 50
5.1 Inleiding 50
5.2 Pesten 54
BW_handboek weerbaarheid_2e herz druk.indd 5 22-10-2021 13:37:06
5.3 Geweld door vreemden 55
5.4 Huiselijk geweld 56
5.5 Grensoverschrijdend gedrag binnen een beroepsuitoefening 58
5.6 Agressieregulatie 59
5.7 Loverboys 59
5.8 Racisme 60
6 Methodiek en didactiek: de KISS-aanpak 62
6.1 Didactische vaardigheden 62
6.2 Methodiek: de KISS-aanpak en stap 1 en 2 63
6.3 Stap 3 van de KISS-aanpak: randvoorwaarden 64
6.4 Stap 4 van de KISS-aanpak: bepaal de cursusdoelen en de lesdoelen 67
6.5 Stap 5 van de KISS-aanpak: bepaal de doelen per les 68
6.6 Stap 6 van de KISS-aanpak: bepaal de werkvormen per les 71
6.7 Organisatieopstelling 72
6.8 Stap 7 in de KISS-aanpak: uitwerken van de werkvormen 75
6.9 Voorbeeld van voorbereiding van een lesonderdeel 78
6.10 Lesevaluatie 82
Deel II Praktijk
7 Didactische werkvormen in weerbaarheid 87
7.1 Didactische werkvormen 87
7.2 Doceren 87
7.3 Demonstreren en nadoen 88
7.4 Gespreksvormen 88
7.5 Opdrachtvormen 89
7.6 Spel 89
7.7 Rollenspelen 90
8 Begin en einde van een les 91
8.1 Inleiding 91
8.2 Groeten 91
8.3 Opwarming 92
8.4 Kennismakingsspelletjes 92
8.5 Opwarmspelletjes 94
8.6 Massagewerkvormen 96
8.7 Geleide fantasie en meditatie 98
8.8 Zonnegroet en Haka 99
8.9 Andere vormen voor het afsluiten van een les 100
9 Basisvaardigheden in weerbaarheid 101
9.1 Inleiding 101
9.2 Opbouw 101
9.3 De drie A’s 102
BW_handboek weerbaarheid_2e herz druk.indd 6 22-10-2021 13:37:06
9.4 Goed voorbeeld 102
9.5 Werkvormen 102
9.6 Werkvormen om oogcontact te oefenen 106
9.7 Werkvormen om stevig staan te oefenen 107
9.8 Werkvormen voor een congruente gezichtsuitdrukking 109
10 Werkvormen voor houding, uitstraling, herkennen van emoties
en intuïtie 111
10.1 Houding en uitstraling 111
10.2 Eigen grenzen herkennen 116
10.3 Emoties herkennen en uiten 117
10.4 Intuïtie in weerbaarheid 118
10.5 Werkvormen met intuïtie 119
11 Werkvormen voor het vergroten van eigenwaarde 121
11.1 Inleiding 121
11.2 Trots 121
11.3 Hara 123
11.4 Wilskracht 125
11.5 Plankje 126
12 Confrontatie en de-escalatie 130
12.1 Inleiding: confrontatie en de-escalatie 130
12.2 Confrontatie en de-escalatie in weerbaarheid 132
12.3 Rustige houding en ademhaling 132
12.4 Neem ruimte in 133
12.5 Werkvormen voor een combinatie van confrontatieregels 133
12.6 ‘Echte’ rollenspelen 137
13 Samenwerking, vertrouwen en roddelen 141
13.1 Inleiding 141
13.2 Keuze van de werkvormen 142
13.3 Opbouw en plaats in de cursus 142
13.4 Samenwerkingswerkvormen 143
13.5 Vertrouwenswerkvormen 148
13.6 Roddelen 150
14 Bevrijdingstechnieken, lichaamswapens en stoeivormen 152
14.1 Lichaamswapens en bevrijdingen uit grepen per doelgroep 152
14.2 Aanleren en herhalen van technieken en bevrijdingen 155
14.3 Werkvormen 157
14.4 Stoeispelen 159
14.5 Randvoorwaarden voor de inzet van stoeispelen 160
14.6 Doelgroepen 160
14.7 Stoeiwerkvormen 161
BW_handboek weerbaarheid_2e herz druk.indd 7 22-10-2021 13:37:06
15 Groepsdruk en aanvallen door meer dan één aanvaller 164
15.1 Inleiding 164
15.2 Groepsdruk 164
15.3 Groepjes hangjongeren 165
15.4 Soorten groepen 166
15.5 Houding en uitstraling: de snackbar 166
15.6 Werkvormen met verschillende groepen 167
16 Werken met de vier elementen 168
16.1 De vier elementen 168
16.2 De vier elementen als reactie op grensoverschrijdend gedrag 169
16.3 Werkvormen met de vier elementen 170
16.4 De vier elementen in de cursus 171
17 Lesgeven met muziek 173
17.1 Inleiding 173
17.2 Muziek in weerbaarheid 173
17.3 Top 5 174
18 Lesgeven over specifieke thema’s binnen weerbaarheid 176
18.1 Inleiding 176
18.2 Informatieoverdracht 176
18.3 Hulp vragen en hulp bieden 177
18.4 Juridische informatie 180
18.5 Werkvormen ten behoeve van juridische kwesties in weerbaarheid 183
18.6 Loverboys 185
18.7 Racisme 187
18.8 Pesten 187
18.9 Uitnodigen van gasten in de lessen 189
Deel III Bijlagen
Bijlage 1 Materialen 193
Bijlage 2 Schema van de werkvormen 194
Aanbevolen literatuur 199
Bibliografie 200
Index 203
Over de auteurs 207