Familierecht

1 Inleiding 21
Wendy Schrama
1.1 Onderscheid personen- en familierecht 21
1.2 Bronnen van personen- en familierecht 21
1.3 Aard van het personen- en familierecht 22
1.4 Rechtsontwikkeling in het personen- en familierecht 23
1.5 Opzet van dit boek 24
1.6 Enige algemene familierechtelijke literatuur 25

2 Europees en internationaal familierecht 27
Katharina Boele-Woelki
2.1 Inleiding 27
2.2 Mensenrechten en familierecht 27
2.3 Familierecht in Europa 30
2.4 Internationale familierelaties 32
2.5 Europese IPR-verordeningen 32
2.6 Verdragen 35
2.7 Commune Nederlandse regels 35
2.8 IPR-rechtsbronnen 36
2.9 Vragen voor de toekomst 39
2.10 Literatuur 40

3 Procesrecht 41
Lieke Coenraad
3.1 Inleiding 41
3.2 Kenmerken en beginselen 41
3.3 Belangrijke ontwikkelingen 43
3.4 Internationaal recht 46
3.5 Bronnen van het familieprocesrecht 48
3.5.1 Inleiding 48
3.5.2 Andere zaken dan scheidingszaken 49
3.5.3 Scheidingszaken 50
3.6 De rechter 50
3.6.1 Toegang tot de rechter 50
3.6.2 Bevoegdheid rechter 51
3.6.3 Organisatie en bezetting 52
3.6.4 Regierechter in familiezaken 52
3.7 Procesverloop bij familiezaken anders dan scheiding 53
3.7.1 Inleiding 53
3.7.2 Procesverloop bij zaken zonder tegenspraak 53
3.7.3 Procesverloop bij zaken op tegenspraak 54
3.7.3.1 Belanghebbende en informant 54
3.7.3.2 Procesverloop 56
3.7.4 Horen van kinderen 58
3.7.5 Bewijsrecht 60
3.7.6 Beschikking 61
3.8 Procesverloop van scheidingszaken 62
3.8.1 Inleiding 62
3.8.2 Scheiding op gemeenschappelijk verzoek 63
3.8.2.1 Procesverloop 63
3.8.2.2 Beschikking 64
3.8.3 Scheiding op eenzijdig verzoek (op tegenspraak) 64
3.8.3.1 Procesverloop 64
3.8.3.2 Voorlopige voorzieningen 64
3.8.3.3 Schriftelijke ronde 65
3.8.3.4 Mondelinge behandeling 66
3.8.3.5 Horen van het kind 66
3.8.3.6 Bewijsrecht 66
3.8.3.7 Beschikking 66
3.9 Vragen voor de toekomst 66
3.10 Literatuur 68

4 Personenrecht 71
Machteld Vonk
4.1 Inleiding 71
4.2 Algemene bepalingen 71
4.2.1 Vrijheid en geen persoonlijke dienstbaarheden 71
4.2.2 Rechten van ongeboren kind 71
4.2.3 Verwantschap 72
4.3 Naamrecht 73
4.3.1 Inleiding en kenmerken 73
4.3.2 Belangrijke ontwikkelingen 74
4.3.3 Internationaal recht 75
4.3.4 Verkrijgen en wijzigen voornaam 76
4.3.5 Verkrijgen achternaam 76
4.3.6 Wijzigen achternaam 79
4.3.7 Voeren van de naam van een ander 80
4.3.8 Vragen voor de toekomst 80
4.4 Woonplaats 80
4.4.1 Inleiding 80
4.4.2 Werkelijke woonplaats 81
4.4.3 Gekozen woonplaats 82
4.5 Burgerlijke Stand 83
4.5.1 Inleiding 83
4.5.2 Ambtenaar van de Burgerlijke Stand 84
4.5.3 Registers en akten 84
4.5.4 Transgender personen 85
4.6 Afwezigheid en vermissing 88
4.6.1 Inleiding 88
4.6.2 Afwezigheidsbewind 89
4.6.3 Vermissing 90
4.7 Literatuur 94

5 Meerderjarigenbescherming 95
Rieneke Stelma-Roorda
5.1 Inleiding 95
5.2 Kenmerken en beginselen 96
5.3 Belangrijke ontwikkelingen 97
5.4 Rechtsgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden 97
5.5 Alternatieven voor curatele, beschermingsbewind en mentorschap 99
5.6 Internationaal recht 100
5.7 Totstandkoming van de beschermingsmaatregelen 102
5.7.1 Grond en instelling van de maatregelen 102
5.7.2 De kring van verzoekers 103
5.7.3 Provisioneel bewind 105
5.7.4 Benoeming van de curator, bewindvoerder en mentor 106
5.7.5 Kwaliteitseisen voor professionele vertegenwoordigers 108
5.7.6 Procesrecht, aanvang en artikel 1:384 BW 109
5.8 Werking van de beschermingsmaatregel 111
5.8.1 Gevolgen voor de meerderjarige en derden 111
5.8.1.1 Inleiding 111
5.8.1.2 Gevolgen van de curatele 112
5.8.1.3 Gevolgen van het beschermingsbewind 114
5.8.1.4 Gevolgen van het mentorschap 118
5.8.2 Taken en bevoegdheden van curator, bewindvoerder en mentor 120
5.8.2.1 Algemeen 120
5.8.2.2 Taken en bevoegdheden van de bewindvoerder 121
5.8.2.3 Taken en bevoegdheden van de mentor 124
5.8.3 Registratie en publicatie 125
5.9 Toezicht, ontslag en einde 126
5.9.1 Toezicht door de kantonrechter en beloning 126
5.9.2 Einde taak curator, bewindvoerder en mentor en einde maatregel 130
5.10 Vragen voor de toekomst 131
5.11 Literatuur 132

6 Aangaan van huwelijk en geregistreerd partnerschap 135
Masha Antokolskaia
6.1 Inleiding 135
6.2 De betekenis van het huwelijk 136
6.3 Belangrijke ontwikkelingen 138
6.4 De rechtsgevolgen van het huwelijk 139
6.5 Internationaal kader 140
6.6 Het aangaan van een huwelijk 140
6.6.1 Onderscheid absolute en relatieve vereisten 140
6.6.2 De absolute inwendige huwelijkse vereisten 140
6.6.3 De relatieve inwendige huwelijkse vereisten 142
6.6.4 De uitwendige huwelijkse vereisten
(vormvoorschriften) 143
6.7 Stuiting van het huwelijk 144
6.7.1 Voorwaarden 144
6.7.2 Kring van verzoekers 144
6.8 Voltrekking van het huwelijk 145
6.9 Nietigverklaring van het huwelijk 146
6.9.1 Inleiding 146
6.9.2 Gronden 147
6.9.3 Kring van verzoekers 147
6.9.4 Gevolgen 148
6.10 Het geregistreerd partnerschap 148
6.10.1 De betekenis van het geregistreerd partnerschap 148
6.10.2 Overeenkomsten en verschillen tussen huwelijk en geregistreerd partnerschap 150
6.11 Vragen voor de toekomst 151
6.12 Literatuur 151

7 Huwelijksvermogensrecht 153
Bart Breederveld
7.1 Inleiding 153
7.2 Kenmerken en beginselen 154
7.3 Belangrijke ontwikkelingen 154
7.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 155
7.5 Internationaal recht 155
7.6 De rechten en verplichtingen van echtgenoten 155
7.6.1 Inleiding 155
7.6.2 Kosten van de huishouding 156
7.6.3 De kosten ten behoeve van de gewone gang van de huishouding 158
7.7 Gezinsbeschermende bepalingen: toestemmingsvereiste voor bepaalde rechtshandelingen 159
7.7.1 Overeenkomsten betreffende de echtelijke woning en inboedel (art. 1:88 lid 1 sub a BW) 160
7.7.2 Giften (art. 1:88 lid 1 sub b BW) 161
7.7.3 Zekerheidsstellingen ten behoeve van schulden van een derde (art. 1:88 lid 1 sub c BW) 161
7.7.4 Koop op afbetaling (art. 1:88 lid 1 sub d BW) 162
7.7.5 Vervangende toestemming 163
7.7.6 Het ontbreken van toestemming 163
7.8 Het bestuur 164
7.8.1 Bestuur over de eigen goederen van de echtgenoten 164
7.8.2 Het overlaten van het bestuur aan de andere echtgenoot 165
7.8.3 Overschrijding bestuursbevoegdheid 165
7.9 De gemeenschap van goederen 166
7.9.1 Inleiding 166
7.9.2 De omvang van de gemeenschap: hoofdregel 168
7.9.3 Erfrechtelijke verkrijgingen en giften 169
7.9.3.1 Erfrechtelijke verkrijgingen 169
7.9.3.2 Giften 169
7.9.4 Insluitingsclausule en uitsluitingsclausule 170
7.9.5 Schulden 170
7.9.6 Vruchten 171
7.9.7 Bewijsregel 171
7.10 Het oude stelsel van de algehele gemeenschap van goederen 171
7.11 Verknochte goederen en schulden 172
7.11.1 Algemeen 172
7.11.2 Verknochte goederen 173
7.11.2.1 Uitwerking in de rechtspraak 174
7.11.2.2 Voortgezette verknochtheid? 175
7.11.3 Verknochte schulden 175
7.12 Zaaksvervanging 176
7.12.1 Bij de verkrijging 177
7.12.2 Vergoedingsrechten 177
7.13 De eigen onderneming 178
7.14 Het bestuur over gemeenschapsgoederen 179
7.14.1 Bestuursbevoegdheid van echtgenoten 179
7.14.2 Beroeps- en bedrijfsmiddelen 180
7.15 Aansprakelijkheid, verhaal en draagplicht van schulden 180
7.15.1 Aansprakelijkheid 180
7.15.2 Verhaal 181
7.15.2.1 Aanwijsrecht 182
7.15.2.2 Verhaal door privéschuldeisers op goederen van de gemeenschap 183
7.16 De ontbinding van de gemeenschap 185
7.16.1 Ontbinding van rechtswege 185
7.16.2 Werking tegenover derden 186
7.16.3 Gevolgen van de ontbinding 186
7.16.3.1 Gelijk aandeel 187
7.16.3.2 Afwijkende draagplicht schulden 187
7.16.3.3 Verdeling 189
7.16.4 Aansprakelijkheid en verhaal door schuldeisers 189
7.17 Afstand van de gemeenschap 190
7.18 Opheffing van de gemeenschap van goederen 191
7.19 Huwelijkse voorwaarden 192
7.19.1 Inleiding 192
7.19.2 Vereisten 193
7.19.3 Werking tegenover derden 194
7.19.4 Uitgesloten of beperkte gemeenschap 194
7.19.4.1 Eenvoudige gemeenschap 195
7.19.4.2 Bewijs van eigendom 195
7.20 Verrekenstelsels 195
7.20.1 Inleiding 195
7.20.2 Finaal verrekenbeding 196
7.20.2.1 Uitleg finaal verrekenbeding 197
7.20.3 Het periodiek verrekenbeding 198
7.20.3.1 Het inkomensbegrip 198
7.20.4 Het niet uitgevoerde periodiek verrekenbeding 199
7.21 Wettelijke regeling verrekenbedingen 200
7.21.1 Inleiding 200
7.21.2 Het niet nagekomen periodiek verrekenbeding 201
7.21.2.1 Bewijsvermoeden 201
7.21.3 Peildatum 202
7.21.4 Omvang verrekenplicht 203
7.21.5 In een onderneming achtergebleven winsten 204
7.21.6 Rechtspraak 205
7.21.6.1 Finaal verrekenbeding en (niet uitgevoerd) periodiek verrekenbeding 206
7.22 Vergoedingsrechten 206
7.22.1 Inleiding 206
7.22.2 Omvang vergoedingsrecht 207
7.22.3 Afwijking van de hoofdregel 209
7.22.4 Vergoedingsrecht en consumptieve bestedingen 210
7.23 Vragen voor de toekomst 211
7.24 Literatuur 212

8 Einde van huwelijk en geregistreerd partnerschap 213
Masha Antokolskaia
8.1 Inleiding 213
8.2 Kenmerken en beginselen 214
8.3 Belangrijke ontwikkelingen 215
8.4 Rechtsgevolgen van het einde van een formele relatie 217
8.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 218
8.6 Internationaal recht 218
8.7 Echtscheiding 220
8.7.1 Echtscheidingsgronden 220
8.7.2 Pensioenverweer 223
8.7.3 Tijdstip van ontbinding van het huwelijk 224
8.7.4 Gevolgen van de echtscheiding 225
8.8 Scheiding van tafel en bed en ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed 225
8.8.1 Scheiding van tafel en bed 225
8.8.2 Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed 225
8.9 Einde van het geregistreerd partnerschap 226
8.9.1 Beëindiging van het geregistreerd partnerschap met wederzijds goedvinden 226
8.9.2 Ontbinding van het geregistreerd partnerschap op eenzijdig verzoek 227
8.10 Vragen voor de toekomst 227
8.11 Literatuur 227

9 Ongehuwd samenleven 229
Wendy Schrama
9.1 Inleiding 229
9.2 Kenmerken en beginselen 229
9.3 Belangrijke ontwikkelingen 230
9.4 De rechtsgevolgen van het ongehuwd samenleven 231
9.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 232
9.6 Internationaal recht 232
9.7 Vermogensrechtelijke positie van ongehuwde samenlevers 233
9.7.1 Problemen bij een scheiding 233
9.7.2 Samenlevingscontracten 235
9.7.2.1 Nut van een contract 235
9.7.2.2 Problemen met een contract 236
9.8 Goederenrechtelijke afwikkeling na scheiding 236
9.8.1 Inleiding 236
9.8.2 Processuele functie van bezit 237
9.9 Verbintenisrechtelijke afwikkeling na scheiding 239
9.9.1 Inleiding 239
9.9.2 Contractuele grondslagen 240
9.9.3 Geen contract: andere grondslagen 243
9.10 Vragen voor de toekomst 245
9.11 Literatuur 245

10 Afstammingsrecht 247
Wendy Schrama
10.1 Inleiding 247
10.2 Kenmerken en beginselen 248
10.3 Belangrijke ontwikkelingen 248
10.4 De rechtsgevolgen van afstamming 250
10.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden (adoptie en gezag) 250
10.6 Internationaal recht 251
10.7 Vestigen van afstamming van de vader 252
10.7.1 Inleiding 252
10.7.2 Wettelijke terminologie voor vaders 252
10.7.3 Vader door formele relatie met de geboortemoeder 253
10.7.4 Vader door erkenning 254
10.7.4.1 Aard van erkenning 254
10.7.4.2 Voorwaarden voor erkenning 254
10.7.4.3 Vervangende toestemming voor erkenning 255
10.7.4.4 Werking van erkenning 257
10.7.5 Vader door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap 258
10.7.5.1 Inhoud gerechtelijke vaststelling 258
10.7.5.2 Voorwaarden voor gerechtelijke vaststelling 258
10.7.5.3 Gevolgen van gerechtelijke vaststelling 259
10.7.6 Vader door adoptie 260
10.8 Vestigen van moederschap 260
10.8.1 Inleiding 260
10.8.2 Ingrijpende aanpassing van het afstammingsrecht 260
10.8.3 Moeder door geboorte 262
10.8.4 Moeder door een formele relatie met de geboortemoeder 263
10.8.5 Moeder door erkenning (art. 1:198 lid 1 onder c BW) 264
10.8.6 Moeder door gerechtelijke vaststelling van het moederschap (art. 1:198 lid 1 onder d BW) 265
10.9 Het verbreken van afstammingsbanden 266
10.9.1 Inleiding 266
10.9.2 Het ontkennen van huwelijks ouderschap (art. 1:200/1:202a en b BW) 267
10.9.2.1 Ontkennen van vaderschap 267
10.9.2.2 Ontkennen van moederschap 269
10.9.3 Vernietiging van erkenning 270
10.9.3.1 Vernietiging van erkenning gedaan door de man 270
10.9.3.2 Vernietiging van erkenning gedaan door de meemoeder 272
10.10 Bijzondere curator (art. 1:212 BW) 273
10.11 Het recht op afstammingskennis 273
10.11.1 Inleiding 273
10.11.2 Rechtspraak van het EHRM 274
10.11.3 Nederlandse rechtspraak 274
10.11.4 Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting 275
10.12 Vragen voor de toekomst 276
10.13 Literatuur 277

11 Adoptierecht 279
Wendy Schrama
11.1 Inleiding 279
11.2 Kenmerken en beginselen 280
11.3 Belangrijke ontwikkelingen 281
11.4 De rechtsgevolgen van adoptie 281
11.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 282
11.6 Internationaal recht 282
11.7 Voorwaarden voor adoptie 283
11.7.1 Algemene aspecten 283
11.7.2 Samenwoon- en verzorgingstermijnen 283
11.7.3 Het kennelijk belang van het kind 285
11.7.4 Andere voorwaarden 286
11.8 Gevolgen van adoptie 288
11.9 Herroeping van adoptie en de gevolgen 289
11.10 Vragen voor de toekomst 289
11.11 Literatuur 289

12 Minderjarigheid 291
Machteld Vonk
12.1 Inleiding 291
12.2 Kenmerken en beginselen 291
12.3 Belangrijke ontwikkelingen 293
12.4 Rechtsgevolgen en de verhouding tot andere rechtsgebieden 294
12.5 Internationaal recht 295
12.6 Minderjarigheid en handelingsonbekwaamheid 295
12.7 Raad voor de Kinderbescherming en gezagsregister 297
12.8 Vragen voor de toekomst 298
12.9 Literatuur 298

13 Gezag 299
Geeske Ruitenberg
13.1 Inleiding 299
13.2 Kenmerken en beginselen 299
13.3 Belangrijke ontwikkelingen 301
13.4 De rechtsgevolgen van gezag 302
13.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 302
13.6 Internationaal recht 303
13.7 Inhoud van gezag 303
13.7.1 Gezag ten aanzien van de persoon van de minderjarige 303
13.7.2 Bewind over het vermogen van de minderjarige 304
13.7.3 Wettelijk vertegenwoordiger 304
13.8 Verkrijging van ouderlijk gezag 305
13.8.1 Algemene aspecten 305
13.8.2 Verkrijging van gezag door de geboortemoeder 307
13.8.3 Verkrijging van gezamenlijk gezag door de ouders in een formele relatie 307
13.8.4 Verkrijging van gezamenlijk gezag door de ouders zonder formele relatie 307
13.8.5 Verkrijging van gezamenlijk gezag van een ouder en een niet-ouder 309
13.9 Verandering van bestaand ouderlijk gezag 310
13.9.1 Inleiding 310
13.9.2 Verandering van gezag na een scheiding van de ouders 310
13.9.3 Verandering van gezag na overlijden van (een van) de ouders 312
13.10 Voogdij 313
13.10.1 Inleiding 313
13.10.2 Verschillen tussen voogdij en ouderlijk gezag 313
13.10.3 Verkrijging van voogdij 313
13.11 Vragen voor de toekomst 314
13.12 Literatuur 315

14 Ouderschap na scheiding, omgang en informatie 317
Geeske Ruitenberg
14.1 Inleiding 317
14.2 Kenmerken en beginselen 318
14.3 Belangrijke ontwikkelingen 318
14.4 Internationaal recht 319
14.5 Ouders met en zonder gezamenlijk gezag 320
14.5.1 Ouders met gezamenlijk gezag 320
14.5.2 Ouders zonder gezag 321
14.6 Het ouderschapsplan 321
14.6.1 Inleiding 321
14.6.2 Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een formele relatie 322
14.6.3 Het ouderschapsplan bij de ontbinding van een informele relatie 322
14.6.4 Inhoud en toetsing van het ouderschapsplan 323
14.7 Verdeling van zorg- en opvoedingstaken na scheiding 324
14.7.1 Gelijkwaardig ouderschap 324
14.7.2 Geschillen 325
14.7.3 Verhuizing en ontvoering 326
14.8 Contact en omgang 327
14.8.1 Inleiding 327
14.8.2 Anderen dan juridische ouders 327
14.8.3 Ontzeggingsgronden voor contact/omgang 328
14.8.4 Problemen bij de nakoming van contact- en omgangsregelingen 329
14.9 Informatie en consultatie 332
14.9.1 Informatie en consultatie 332
14.9.2 Informele rechtsingang voor het kind 332
14.10 Vragen voor de toekomst 333
14.11 Literatuur 334

15 Kinderbeschermingsmaatregelen 335
Caroline Forder
15.1 Inleiding 335
15.2 Kenmerken en beginselen 336
15.3 Wetgeving waarin kinderbeschermingsmaatregelen zijn geregeld 336
15.4 De rechtsgevolgen van kinderbeschermingsmaatregelen 337
15.5 Verhouding tot andere rechtsgebieden 337
15.6 Internationaal recht 338
15.6.1 De negatieve verplichting om niet in te grijpen 338
15.6.2 De positieve verplichtingen die ontstaan na ingrijpen in het gezin 339
15.6.3 De uit het EVRM voortvloeiende procesrechtelijke bescherming 340
15.7 Instanties, personen en instellingen van de kinderbescherming 342
15.7.1 De kinderrechter 342
15.7.2 Het college van B & W van de gemeente 343
15.7.3 De Raad voor de Kinderbescherming 344
15.7.4 Het Openbaar Ministerie 345
15.7.5 Een gecertificeerde instelling 346
15.7.6 Stichting Nidos 346
15.7.7 Jeugdhulpaanbieder 346
15.7.8 Veilig thuis 346
15.7.9 Burgemeester 348
15.7.10 Pleegzorgaanbieder, pleegouder en pleegoudervoogd 348
15.7.11 De minderjarige van 12 jaar of ouder 349
15.7.12 Een niet-ouderverzorger van het kind 350
15.8 Ondertoezichtstelling 350
15.8.1 Ondertoezichtstelling en voorwaarden 350
15.8.2 Een tijdelijke maatregel 352
15.8.3 Inhoud van de ondertoezichtstelling 353
15.8.4 Rechtsmiddelen 353
15.9 Voorlopige ondertoezichtstelling: acute en ernstige bedreiging 355
15.10 Uithuisplaatsing 356
15.10.1 Algemene aspecten van uithuisplaatsing 356
15.10.2 Hoe ouder en kind recht hebben op contact met elkaar 357
15.10.3 Overheveling gezag bij uithuisplaatsing 357
15.10.4 Einde van de uithuisplaatsing 358
15.10.5 Toezicht op de beslissingen van de gecertificeerde instelling 359
15.11 Rechtsbescherming van pleegouders 359
15.11.1 Pleegouders 359
15.11.2 Verbetering positie ots-pleegouder 360
15.12 Gesloten jeugdhulp 361
15.13 Beëindiging van gezag 362
15.14 Schorsing van gezag 364
15.15 Voorlopige voogdij 364
15.16 Vragen voor de toekomst 365
15.17 Literatuur 367

16 Partneralimentatie 369
Naomi Spalter
16.1 Inleiding 369
16.2 Kenmerken en beginselen 370
16.3 Belangrijke ontwikkelingen 371
16.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 371
16.5 Internationaal recht 372
16.6 Recht op partneralimentatie 373
16.6.1 Grondslag voor partneralimentatie 373
16.6.2 Afspraken 374
16.6.3 Vaststelling door de rechter 375
16.6.4 Wettelijke maatstaven 375
16.6.5 Behoefte 376
16.6.6 Redelijkerwijs te verwerven inkomen 377
16.6.7 Niet-financiële factoren 378
16.6.8 Niet-financiële factoren: wangedrag 379
16.7 Hoogte van de partneralimentatie 380
16.7.1 Alimentatienormen 380
16.7.2 Draagkracht 381
16.8 Duur van partneralimentatie 383
16.8.1 Nieuwe wet 383
16.8.2 Hoofdregel 384
16.8.3 Uitzonderingstermijnen 385
16.8.4 Samenloop 387
16.8.5 Termijnen (oud recht) 388
16.8.6 Afspraken over de duur en verkorting door de rechter 389
16.8.7 Verlengde onderhoudsplicht 390
16.9 Wijziging van partneralimentatie 391
16.9.1 Wijziging 391
16.9.2 Wijziging van de hoogte 392
16.9.3 Wijziging van de duur 393
16.10 Einde van partneralimentatie door overlijden of nieuw huwelijk of daarmee gelijkgestelde samenwoning 393
16.11 Inning van partneralimentatie 395
16.12 Partneralimentatie en bijstand 395
16.13 Vragen voor de toekomst 396
16.14 Literatuur 397

17 Kinderalimentatie 399
Merel Jonker
17.1 Inleiding 399
17.2 Kenmerken en beginselen 400
17.3 Belangrijke ontwikkelingen 400
17.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 401
17.5 Internationaal recht 402
17.6 Onderhoudsgerechtigden 403
17.6.1 Inleiding 403
17.6.2 Minderjarigen 403
17.6.3 Jongmeerderjarigen 404
17.6.4 Meerderjarige kinderen vanaf 21 jaar 405
17.6.5 Voorrangsregeling bij meerdere onderhoudsgerechtigden 405
17.7 Onderhoudsplichtigen 406
17.7.1 Inleiding 406
17.7.2 Juridische ouders 406
17.7.3 Verwekker en instemmende levensgezel 406
17.7.4 Positie van de donor 406
17.7.5 Stiefouders 406
17.7.6 Gezagdrager en voogd 407
17.7.7 Samenloop van onderhoudsplichten 408
17.8 Vaststelling onderhoudsbijdrage 409
17.8.1 Omvang van de onderhoudsbijdrage 409
17.8.2 Behoefte 410
17.8.3 Draagkracht 411
17.8.4 Draagkrachtvergelijking 412
17.8.5 Zorgkorting 413
17.8.6 Aanvaardbaarheidstoets 414
17.9 Wijziging en indexering 414
17.9.1 Inleiding 414
17.9.2 Wijziging van een overeenkomst 415
17.9.3 Wijziging van een rechterlijke uitspraak 416
17.9.4 Indexering 416
17.10 Inning onderhoudsbijdrage 416
17.10.1 Betaling aan gerechtigde 416
17.10.2 LBIO 417
17.11 Vragen voor de toekomst 417
17.12 Literatuur 418

18 Erfrecht 421
Wilbert Kolkman
18.1 Inleiding 421
18.2 Kenmerken en beginselen 421
18.2.1 Rechtszekerheid en rechtsbescherming 421
18.2.2 Onderscheid testamentair en versterferfrecht 422
18.2.3 Erfopvolging; de saisine 422
18.2.4 Onwaardigheid 423
18.3 Belangrijke ontwikkelingen 423
18.4 Verhouding tot andere rechtsgebieden 425
18.5 Internationaal recht 426
18.6 Erfgenaamschap 427
18.6.1 Zuivere aanvaarding 427
18.6.2 Beneficiaire aanvaarding 429
18.6.3 Verwerping 430
18.6.4 Verklaring van erfrecht en volmacht 430
18.7 Volgorde van erfopvolging 431
18.8 Wettelijke verdeling 433
18.9 Uiterste wil (vorm) 436
18.10 Uiterste wil (inhoud) 438
18.10.1 Erfstelling 438
18.10.2 Onterving 439
18.10.3 Legaat 439
18.10.4 Last 440
18.10.5 Verboden beschikkingen 440
18.11 Uiterste wil (uitleg) 441
18.12 Legitieme portie 442
18.12.1 Algemene opmerkingen 442
18.12.2 Berekening legitieme portie 443
18.13 Andere wettelijke rechten 445
18.13.1 Voortgezet woonrecht 445
18.13.2 Verzorgingsvruchtgebruik 446
18.13.3 Sommen ineens 447
18.13.4 Overnamerecht 448
18.14 Executele, bewind en vereffening 449
18.14.1 Executele 449
18.14.2 Bewind 451
18.14.3 Wettelijke vereffening 452
18.15 Verdeling van de nalatenschap 454
18.16 Procesrecht 455
18.17 Vragen voor de toekomst 457
18.18 Literatuur 458

19 Jeugdstrafrecht 459
Ido Weijers
19.1 Inleiding 459
19.2 Bronnen van het jeugdstrafrecht 459
19.3 Aard van het jeugdstrafrecht 460
19.4 Rechtsontwikkeling in het jeugdstrafrecht 461
19.4.1 De Kinderwetten (1905) 461
19.4.2 Kinderrechten 462
19.4.3 Verharding 463
19.5 Verhouding tot het kinderrechtenverdrag 464
19.5.1 Directe werking kinderrechtenverdrag? 466
19.6 Internationaal recht 467
19.7 Raad voor de Kinderbescherming 469
19.8 Sancties en procedures 470
19.8.1 Sancties 470
19.8.2 Procedures 473
19.9 Leeftijdsgrenzen 474
19.10 Verhoor 475
19.11 De positie van de ouders 478
19.12 Vragen voor de toekomst 480
19.13 Literatuur 481

Trefwoordenregister 483