Productieve machineveiligheid

Voorwoord

1. Achtergronden, concepten en begrippen
1.1 Machineveiligheid als wettelijke verplichting
1.1.1 Regelgeving: een gruwel voor techneuten
1.1.2 Fysische verschijnselen: grondslag voor letsel
1.1.3 Risicoverlaging: van bronaanpak tot informatievoorziening
1.1.3.1 Aanpak aan de bron
1.1.3.2 Veiligheidscomponenten
1.1.3.3 Informatie
1.1.4 Normen
1.2 Concept van risicobeoordeling
1.2.1 Inleiding
1.2.1.1 Rationale
1.2.1.2 Gevaar versus risico
1.2.1.3 Belang van een systematische aanpak
1.2.1.4 Eisen te stellen aan het model van risicobeoordeling
1.2.2 Het begrip ‘gevaar’ nader beschouwd
1.2.2.1 Latent gevaar
1.2.2.2 Het begrip ‘letselveroorzakende toestand’
1.2.2.3 Direct gevaar
1.2.2.4 Indirect gevaar
1.2.2.5 Het begrip ‘gevaarlijke gebeurtenis’
1.2.2.6 Acuut gevaar
1.2.3 Fysieke afstanden en bijbehorende begrippen
1.2.3.1 Gevarenzone
1.2.3.2 Nabijheidszone
1.2.3.3 Veilige zone
1.2.3.4 Veiligheidsafstand
1.2.3.5 Beschermende constructie
1.2.3.6 Minimumafstand
1.2.4 Het begrip ‘risico’ nader beschouwd
1.2.4.1 Risicobeoordeling
1.2.4.2 Risicoreductie en beschermende maatregelen
1.3 De grenzen van de machine (conceptuele beschouwing)
1.4 Interactie tussen mens en machine
1.4.1 Analyse van interacties van de mens met het productieproces
1.4.2 Normaal gebruik
1.4.2.1 Beoogd gebruik
1.4.2.2 Bedoelde handelingen
1.4.3 Abnormaal gebruik
1.4.3.1 Onbedoelde handelingen
1.4.3.2 Redelijkerwijs voorzienbaar verkeerd gebrui
1.4.3.3 Omzeilen/overbruggen/negeren
1.4.4 Abnormaal gebruik

2. Risicobeoordeling: stap voor sta
2.1 Inleiding
2.2 STAP 1: Verzamelen van informatie
2.2.1 Gebruik, gebruikers en gebruiksomstandigheden
2.2.2 Reeds genomen veiligheidsmaatregelen
2.2.3 Verzamelen van referentiedocumenten
2.3 STAP 2: Identificeren van latente gevaren
2.3.1 Latente gevaren
2.3.2 Te beschouwen situaties
2.3.3 Documenteren van latente gevaren
2.4 STAP 3: Identificeren van handelingen in gevarenzones
2.4.1 Procesanalyse
2.4.2 Interacties tussen mens en proces
2.4.2.1 Interactiematrix
2.4.2.2 Lijst van handelingen
2.5 STAP 4: Inschatten van risico’s
2.5.1 Risicobepalende factoren
2.5.1.1 Ernstgraad van mogelijke schade aan de gezondheid
2.5.1.2 Frequentie en duur van de blootstelling
2.5.1.3 Waarschijnlijkheid dat een gevaarlijke gebeurtenis optreedt
2.5.1.4 Mogelijkheden om een schade te vermijden of te beperken
2.5.2 Model van Fine & Kinney voor risico-inschatting
2.6 Vastlegging van risicobeoordelingen

3. Naar een nieuw risicobeoordelingsmodel
3.1 Inleiding
3.1.1 Beperkingen van het model van Fine & Kinney
3.1.2 Te stellen eisen aan een risicobeoordelingsmodel
3.1.3 Kwantificeren van risico’s
3.2 De letselcomponent
3.2.1 Fataal letsel
3.2.2 Vermindering van kwaliteit van leven
3.2.2.1 Belangrijkheid van een functionele beperking of intensiteit van een ongemak
3.2.2.2 Mate van herstelbaarheid
3.2.2.3 Letselmatrix
3.2.3 Inschatting van de aard (ernstgraad) van het letsel
3.2.4 Verdere analyse
3.3 De kanscomponent
3.3.1 Ruimteaspect (E)
3.3.1.1 Nabijheid – factor verbonden aan directe gevaren
3.3.1.2 Blootstelling – factor verbonden aan indirecte gevaren
3.3.1.3 Verdere analyse
3.3.2 Aanwezigheid (energie)
3.3.2.1 Aanwezigheidsfactor verbonden aan directe gevaren
3.3.2.2 Aanwezigheidsfactor verbonden aan indirecte gevaren
3.3.2.3 Verdere analyse
3.3.3 Voorzorg (preventieve maatregelen)
3.3.3.1 Preventieve maatregelen bij directe gevaren
3.3.3.2 Proactieve maatregelen bij indirecte gevaren
3.3.3.3 Verdere analyse
3.3.4 Gebeurtenis
3.3.4.1 Gebeurtenis verbonden aan directe gevaren
3.3.4.2 Gebeurtenis verbonden aan indirecte gevaren
3.3.4.3 Verdere analyse
3.3.5 Veiligheidsvoorziening
3.3.5.1 Falende veiligheidsvoorziening bij directe gevaren
3.3.5.2 Falende veiligheidsvoorziening bij indirecte gevaren
3.3.5.3 Verdere analyse
3.3.6 Gevaarsafwending
3.3.6.1 Repressieve acties bij directe gevaren
3.3.6.2 Reactieve mogelijkheden bij indirecte gevaren
3.3.6.3 Verdere analyse
3.4 Concluderende opmerkingen en punten ter reflectie

4. Verlaging van risico’s
4.1 Inleiding
4.2 Ontwerpmaatregelen
4.2.1 Ontwerpbeginselen
4.2.2 Verminderen van blootstelling
4.3 Beveiligingsmaatregelen
4.3.1 Regels voor ontwerp en bouw van beveiligingen
4.3.2 Regels voor afschermingen
4.3.2.1 Vaste afschermingen
4.3.2.2 Beweegbare afschermingen
4.3.2.3 Instelbare afschermingen
4.3.2.4 Bedieningsschermen
4.3.3 Technische eigenschappen van veiligheidsvoorzieningen
4.4 Informatiemaatregelen 1
4.4.1 Signalen en waarschuwingsvoorzieningen
4.4.2 Aanduidingen, tekens (pictogrammen), schriftelijke waarschuwingen op de machine
4.4.3 Aanduidingen, tekens (pictogrammen), schriftelijke waarschuwingen in de gebruikershandleiding
4.5 Aanvullende maatregelen
4.5.1 Noodstopvoorziening
4.5.2 Voorzorgsmaatregelen voor ontsnapping en redding van ingesloten personen
4.5.3 Voorzieningen voor het afsluiten en afvoeren van energie
4.5.4 Voorzieningen voor gemakkelijke en veilige omgang met machines en de zware onderdelen ervan
4.5.5 Voorzieningen voor veilige toegang tot arbeidsmiddelen
4.5.6 Voorzieningen voor de stabiliteit van arbeidsmiddelen en onderdelen ervan
4.6 Minimaliseren van interacties in de gevarenzone (MIDZ)
4.6.1 Observeer de huidige methode
4.6.2 Scheid handelingen in de nabijheidszone c.q. gevarenzone van handelingen die hierbuiten gebeuren
4.6.3 Analyseer welke handelingen in of nabij de gevarenzone buiten deze zone kunnen worden gebracht
4.6.4 Vereenvoudig de resterende handelingen
4.6.4.1 Bedoelde taken en handelingen
4.6.4.2 Onbedoelde handelingen
4.6.4.3 Functionele standaardisatie
4.6.4.4 Positioneren en fixeren
4.6.5 Stroomlijn de handelingen buiten de gevarenzone c.q. nabijheidszone
4.6.6 Documenteer de nieuwe procedure
4.6.7 Herhaal de stappen
4.7 Tegengaan van overbruggen (e.d.) van veiligheidsvoorzieningen

5. Situaties in de praktijk
5.1 Veiligheid van in gebruik zijnde machines
5.1.1 Plan van aanpak voor de risicobeoordeling
5.1.2 Stappenplan
5.2 Modificaties van in gebruik zijnde machines
5.2.1 Wijziging van een CE-gemarkeerde machine
5.2.2 Wijziging van een machine die niet CE-gemarkeerd is
5.3 Safety engineering
5.3.1 Inleiding
5.3.2 Concipiëren van technische veiligheidsmaatregelen
5.3.3 Selectie van koopdelen
5.3.3.1 Selectie van de leverancier
5.3.3.2 Selectie van het type veiligheidscomponent
5.3.4 Rol van leveranciersdocumentatie
5.3.5 Dimensionering van maakdelen
5.4 Criteria voor selectie van uit te voeren maatregelen
5.4.1 Hoogte van het oorspronkelijke risico
5.4.2 Werkbaarheid na het uitvoeren van maatregelen
5.4.3 Kosten van maatregelen
5.5 Kosteneffectiviteit
5.5.1 Risicoscore
5.5.2 Risicoreductie-multiplier
5.5.3 Kostendeler
5.5.4 Bepaling van de kosteneffectiviteit
5.5.4.1 Kosteneffectiviteitsfactor
5.5.4.2 Referentiepunten
5.5.4.3 Kanttekeningen
5.5.4.4 Verfijningen
5.5.5 Rekenvoorbeeld
5.5.5.1 Risicobeoordeling
5.5.5.2 Mogelijke oplossingsrichtingen
5.5.5.3 Bepaling kosteneffectiviteit
5.5.5.4 Conclusies

6. Aanschaf van nieuwe en tweedehands machines
6.1 Het inkoopproces – inleiding
6.2 Nieuwe machines
6.2.1 Niet-zelfstandig functionerende machines die bestemd zijn te worden ingebouwd in een groter geheel
6.2.2 Tweedehands machines
6.2.3 Aanschaf van machines in relatie tot de Richtlijn arbeidsmiddelen
6.2.3.1 Toelichting
6.2.3.2 Documentatie
6.3 Complexe installaties en productielijnen

APPENDIX A: Checklist veiligheidsaspecten van arbeidsmiddelen (MUOP)
APPENDIX B: EN-ISO 12100:2010 (bijlage A)
APPENDIX C: Veiligheidsafstanden volgens EN-ISO 13857
APPENDIX D: Indicatief overzicht van belangrijke normen voor machineveiligheid
APPENDIX E: Kaderrichtlijn en bijbehorende bijzondere richtlijnen

Register