Voorwoord 5
Proloog 9
Deel I 19
1 Persoonlijke introductie van Rob van Engelenburg 23
1.1 Achtergrond en opleiding 23
1.2 Loopbaan 24
1.3 Maatschappelijke inbreng 27
2 Observaties van overheidsbeleid 33
2.1 Inleiding 33
2.2 Meer inzicht: geen garantie voor actie 33
2.3 Wisselgeld creëren 34
2.4 Organisatie- versus maatschappelijk belang 34
2.5 Your way, our way, my way 35
2.6 Burgerparticipatie en gemeenten: veelal moeizaam 36
2.7 Spelregels opleggen: maar niet aan jezelf 37
2.8 Tot slot 37
3 Veelal moeizame relatie met burgers 41
3.1 Inleiding 41
3.2 Beleid en weerstanden bij verandering 41
3.2.1 Tunnelvisie in openbaar bestuur leidt tot gebrekkig beleid 42
3.2.2 Het conservatisme van de gevestigde orde 44
3.3 Achtergronden en feiten over gemeenten 47
3.4 Thema’s en meerwaarde van burgerparticipatie 49
3.4.1 Burgerparticipatie: wrijving geeft glans en warmte 51
3.4.2 Burgerparticipatie: koninklijke weg naar beter beleid? 52
3.4.3 Instrumenten voor burgerparticipatie bij gemeenten 54
3.5 Tot slot 58
4 Omgaan met burgers en de leercurve 61
4.1 Inleiding 61
4.2 Praktijkervaringen: omgangsvormen 61
4.2.1 Burgerparticipatie: kamillethee (1) 62
4.2.2 Burgerparticipatie: kamillethee (2) 63
4.2.3 Burgerparticipatie: Kamillethee (3) 65
4.3 Praktijkervaringen: de lerende organisatie 67
4.3.1 Van verschillen kan je leren, maar dat moet je wel willen 68
4.3.2 U zegt het maar: startnota burgerparticipatie schiet te kort 70
4.3.3 Burgerparticipatie: processie van Echternach is sneller 71
4.3.4 Barometer voor burgerparticipatie gemeenten 74
4.3.5 Burgerparticipatie: leren van elkaar 77
4.4 Tot slot 82
5 Ervaringen met projecten en signalen oppakken 85
5.1 Inleiding 85
5.2 De projectpraktijk in beeld 85
5.2.1 Alliantie Burgers Voorschoten heeft zorgen om huizenprijzen en leefomgeving in de Fortuynwijk 85
5.2.2 Vlietland Noord: het kan en moet anders 87
5.2.3 Burgerinitiatief Rijnlandroute timmert aan de weg 89
5.3 Signalen oppakken 91
5.3.1 Open huizen Gemeentebelang 92
5.3.2 Verkeersinfarct dreigt 93
5.4 Tot slot 96
6 Vertrouwen en beeldvorming 99
6.1 Inleiding 99
6.2 Het belang van vertrouwen 99
6.2.1 Vertrouwen in de politiek moet groter worden: hoe? 99
6.2.2 Vertrouwen in de overheid 101
6.3 Beeldvorming 104
6.3.1 Burgerparticipatie en historisch besef? 105
6.3.2 Beeldvorming en nepnieuws 106
6.3.3 Ambtenarenkorps Voorschoten: terug van weggeweest 107
6.3.4 Verkiezingen: naar een onderbouwde keuze 109
6.4 Tot slot 110
7 Afweermechanismen van politici 113
7.1 Inleiding 113
7.2 Afgeschermd 113
7.3 Enkele lokale voorbeelden nader beschouwd 116
7.3.1 Gemiste kansen in Voorschoten 116
7.3.2 Moeizame participatie in Noordwijk 119
7.3.3 Kaag en Braassem negeerde verontruste inwoners 122
7.3.4 Suggesties ter verbetering en oplossingsrichtingen 126
7.3.5 Voorbeelden die navolging verdienen 130
7.4 Tot slot 132
8 Burgers willen invloed, beter beleid en bestuur 135
8.1 Inleiding 135
8.2 Invloed van burgers op beleid in de tijd 135
8.3 De Alliantie Burgers Voorschoten 136
8.4 Enkele ABV-projecten nader beschouwd 137
8.4.1 Burgerparticipatie is leren van elkaar 138
8.4.2 Zijn raadsbrede akkoorden een goed idee? 139
8.4.3 De kwaliteit van beleidsnota’s in Voorschoten 141
8.4.4 Bestuurseffectrapportage: een goed idee 147
8.4.5 Bestuurseffectrapportage Voorschoten 149
8.5 De Vlietlandsoap 151
8.5.1 De Vlietlandsoap (1): geschiedenis en weerstand 151
8.5.2 De Vlietlandsoap (2): bestuurlijk proces en
argumenten 153
8.5.3 De Vlietlandsoap (3): hoe het beter kan en moet 155
8.6 Tot slot 157
Deel II 159
1 Persoonlijke introductie Peter van Hoesel 163
1.1 Achtergrond, opleiding 163
1.2 Loopbaan 164
1.3 Nevenfuncties en nevenactiviteiten 168
1.4 Afsluitend 173
2 Confrontaties met overheidsbeleid 175
2.1 Inleiding 175
2.2 De ondergeschikte rol van beleidsonderzoek 176
2.3 De complexiteit van beleid 177
2.4 De oppervlakkige aanpak van de beleidsontwikkeling 178
2.5 Dominerende tunnelvisies 179
2.6 De kloof tussen overheid en burgers 180
2.7 De voorrangspositie van de gevestigde orde 181
2.8 Ideologische verstarring 181
2.9 Geheugenverlies 182
2.10 Halfslachtige maatregelen 183
2.11 Afsluitend 184
3 Kenmerken van overheidsbeleid 187
3.1 Inleiding 187
3.2 Beleidsinconsistentie 187
3.3 De overheid als bron van maatschappelijke problemen 189
3.4 Doormodderen 194
3.5 Elke beleidsmaatregel leidt tot artefacten 196
3.6 Het overdreven nut van overheden 198
3.7 Multifunctioneel beleid 200
3.8 Wat willen burgers van de overheid? 203
3.9 Afsluitend 206
4 Foute veronderstellingen: falende overheid 209
4.1 Inleiding 209
4.2 Zero base 209
4.3 Bespreking van het boek van Roel Bekker ‘Dat had niet zo gemoeten!’ 219
4.4 Afsluitend 224
5 Diversiteit van opvattingen 227
5.1 Inleiding 227
5.2 Meningen en feiten 227
5.3 Meningsverschillen 230
5.4 Feiten, verzinsels en gezichtspunten 232
5.5 De ernstige gevolgen van dogmatische standpunten 235
5.6 Verwarring 237
5.7 Egocentrisme 239
5.8 Afsluitend 241
6 Rol burgerparticipatie in het beleidsproces 243
6.1 Inleiding 243
6.2 Burgerparticipatie en beleidsontwikkeling 243
6.3 Hoe je per stap in het beleidsproces burgers erbij kunt betrekken 246
6.4 Afsluitend 255
7 Verbetering van het beleidsproces 257
7.1 Inleiding 257
7.2 Niet langer gokken met overheidsbeleid 257
7.3 Hoe krijg je een succesvolle overheid? 260
7.4 Probeer het eens met de rationele benadering 263
7.5 Beleidsontwikkeling anno 2021 268
7.6 Afsluitend 270
8 De rol van ambtenaren 273
8.1 Inleiding 273
8.2 Beleidsambtenaren kunnen zorgen voor een goede verbinding tussen samenleving en politiek 273
8.3 Het wordt tijd voor ‘ambtenaren 2.0’ 276
8.4 Ambtenaar of ‘civil servant’? 279
8.5 Opleiding voor het beroep ‘beleidsambtenaar’ broodnodig 280
8.6 Afsluitend 282
9 Politieke vernieuwing 285
9.1 Inleiding 285
9.2 Twee brieven aan de wetenschappelijke bureaus van de politieke partijen 285
9.3 Een zakenkabinet als tussenstap 296
9.4 Afsluitend 310
Slotbeschouwing 311
