De cannabiskwestie

1. Inleiding 9
2. Cannabis: wat is het en hoe werkt het? 15
A. De plant en haar chemische structuur 15
B. Natuurlijke versus synthetische cannabisproducten 17
C. De werking van cannabis 19
I. Cannabinoïde receptoren 20
II. Endogene en exogene cannabinoïden en hun effect op
ons lichaam 21
III. Inhibitorische en excitatorische neurotransmitters 22
IV. Invloed van het endocannabinoïde systeem op de ontwikkeling van afhankelijkheid en misbruik 23
V. Opname van THC volgens wijze van gebruik 24
D. Effecten en risico’s van cannabis 26
E. Medicinale toepassingen van cannabis 30
F. Besluit 32
3. Prevalentie van cannabisgebruik in België in Europees perspectief 35
A. Toenemend experimenteren maar daling van recent gebruik 35
B. Gebruik onder jongvolwassenen (15-34 jaar) hoger dan onder ouderen 37
C. Zorgelijk gebruik door kwetsbare groep 12-18-jarigen 38
D. Besluit 40
4. Het huidige cannabisbeleid in België: in welke mate heeft het zijn doelen bereikt? 43
A. De evolutie van de Belgische drugswetgeving en het beleid sinds de jaren 1920 43
I. Ontstaan 43
II. Parlementaire werkgroep drugs 44
6 De cannabiskwestie
III. Federale drugsnota 45
IV. Wetshervorming van 2003 45
V. Tussenkomst Grondwettelijk Hof 47
VI. Recente wijzigingen 47
VII. Wettelijke stand van zaken en de strafvervolgingspraktijk 48
VIII.Een aantal cijfers over de uitkomsten van de strafvervolging 50
B. In welke mate heeft het Belgische cannabisbeleid zijn doelen bereikt? 51
I. Trends in het problematische cannabisgebruik 52
II. De paradox van de repressieve aanpak en zijn gevolgen 53
C. Besluit 55
5. De evolutie van het internationale cannabisbeleid 57
A. De eerste pogingen tot beheersing van cannabis 57
I. Het eerste Opiumverdrag van Den Haag van 1912 57
II. De drugsverdragen van de Volkenbond en de eerste nationale wetten 59
B. Het huidige drugscontrolesysteem en het huidige debat 60
I. Het Enkelvoudig Verdrag van 1961 60
II. Het Verdrag inzake Psychotrope Stoffen van 1971 62
III. Het Verdrag tegen Sluikhandel van 1988 62
IV. De ‘Weense Consensus’ en zijn critici 63
V. De VN General Assembly Special Session van 2016 en
de ‘flexibiliteit’ van de drie VN-verdragen 65
VI. De hervormingsmogelijkheden van het internationale drugscontrolesysteem 67
C. Het Europees kader 68
I. Het Schengenakkoord van 2000 69
II. Het Verdrag betreffende de werking van de Europese
Unie van 2009 en het Kaderbesluit 2004/757/JBZ 71
III. De Europese Drugsstrategie voor 2013-2020 72
IV. De studies van Van Kempen en Fedorova 73
D. Besluit 75
6. De hervormingen van het cannabisbeleid in verschillende rechtsgebieden 77
A. Decriminalisering en depenalisering van cannabisgebruik 78
B. Het Nederlandse coffeeshopsysteem 81
I. De evolutie van het Nederlandse gedoogbeleid 81
II. Het huidige debat 84
C. Medicinale marihuanaprogramma’s 89
D. Cannabis social clubs in Spanje, België en elders 90
E. Het commerciële model in enkele Amerikaanse deelstaten 97
F. Het cannabismodel in Uruguay 100
G. Besluit 102
7. De ervaringen met legale psychoactieve substanties 103
A. De schade van tabak- en alcoholgebruik 103
B. Enkele aspecten i.v.m. de regulering van tabak 106
C. Enkele aspecten i.v.m. de regulering van alcohol 111
D. Enkele aspecten i.v.m. de regulering van geneesmiddelen 113
E. Commercialisering: een goed idee? 115
F. Besluit 121
8. Opties inzake regulering van cannabis: prohibitie, commercialisering en de tussenliggende opties 123
A. Barrières voor een maatschappelijk debat over regulering 123
B. Het spectrum van beleidsopties inzake cannabis 125
I. Het Alaska-model: thuisteelt voor persoonlijk gebruik 129
II. Cannabis social clubs: het coöperatieve model 131
III. Licentiesysteem voor non-profitorganisaties 132
IV. Overheidsmonopolie 133
V. Het coffeeshopmodel (en varianten) 134
VI. Competitieve, gereguleerde modellen 135
VII. Medicinale cannabisprogramma’s 136
C. Besluit 139
9. Aanbevelingen voor een nieuw Belgisch cannabisbeleid 141
10. Bibliografie 151

Bijlage – Definities van juridische concepten 177