Het ondiepe

'Het ondiepe' begint met de ontwikkeling van het denken gevolgd door het fenomeen neuroplasticiteit. Onze hersenen hebben het vermogen zich aan te passen door oude verbindingen af te breken, nieuwe te vormen en nieuwe zenuwcellen te creëren. Wij veranderen onze manier van denken door onze manier van leven én door de hulpmiddelen die we gebruiken. De landkaart bijvoorbeeld, vertaalde een natuurlijk fenomeen – ruimte – in een kunstmatig en intellectueel denkbeeld ervan. De ontwikkeling van de mechanische klok deed iets soortgelijks voor de tijd. Door de klok begonnen onze hersenen op een meer methodische manier te meten en te verdelen. Van dingen en verschijnselen begonnen we onderdelen te zien en de kleinere stukjes waaruit die onderdelen waren opgebouwd. Het abstracte raamwerk van opgedeelde tijd ging ons handelen en ons denken beheersen. De kaart en de klok zijn intellectuele technologieën: hulpmiddelen die we gebruiken om onze geestelijke vermogens uit te breiden of te ondersteunen. Deze technologieën hebben sterke invloed op wat en hoe we denken. We gebruiken ze voor zelfexpressie, voor het vormen van onze persoonlijke en publieke identiteit en voor het onderhouden van relaties met anderen. Het zijn met name deze technologieën – waartoe internet ook behoort – die de fysieke structuur en de werking van de geest vormgeven. Het gebruik van internet neemt sterk toe en dat gaat ten koste van het lezen van gedrukte media als kranten, tijdschriften en boeken. Online lezen is echter een wezenlijk andere activiteit dan het lezen van gedrukte middelen. Het zoekgemak van internet met zijn hyperlinks is fantastisch. De keerzijde is echter dat het onze aandacht versnippert en dat onze concentratie op een tekst oppervlakkiger en kortstondiger wordt. We zien het bos niet als we het web doorzoeken. We zien zelfs de bomen niet. We zien alleen de takjes en de bladeren, volgens Carr. Internet stimuleert vluchtig lezen, gehaast en verstrooid denken en oppervlakkig leren. Bepaald geen gedrag dat helpt omgaan met de complexiteit van de huidige samenleving. Daar is diep en creatief denken voor nodig. Hoe je dat kunt stimuleren? Begin met het lezen van 'Het ondiepe'. Dat dwingt tot diep lezen en bovendien krijg je een enorme rijkdom aan ontwikkelingen en verklaringen voorgeschoteld die je leven alleen maar verrijken. Het kost even wat tijd, maar het houdt je wel weg van internet. De titel van het boek slaat overigens op het web. Het boek zelf heeft een stevige diepgang. Gelukkig kan Carr goed schrijven, waardoor het van begin tot eind boeit.