trefwoord
Maatschappelijke vraagstukken: werken aan complexe uitdagingen
Van klimaatverandering tot kansenongelijkheid, van energietransitie tot zorguitdagingen – onze samenleving kent talloze complexe vraagstukken die de grenzen van organisaties, sectoren en domeinen overstijgen. Deze 'wicked problems' laten zich niet oplossen via traditionele benaderingen en vragen om nieuwe manieren van denken, samenwerken en organiseren. Op deze pagina vindt u inzichten, methoden en boeken die u helpen bij het effectief aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.
Wat zijn maatschappelijke vraagstukken?
Maatschappelijke vraagstukken zijn complexe problemen die de samenleving als geheel raken en die niet binnen één organisatie of domein op te lossen zijn. Ze kenmerken zich door hun verwevenheid met andere kwesties, het ontbreken van eenduidige oplossingen en de betrokkenheid van verschillende belanghebbenden met uiteenlopende perspectieven. Juist door deze complexiteit vragen ze om een systeembenadering en nieuwe vormen van samenwerking.
Frans Spierings
Marcel Spierts
Basisboek sociaal werk
In 'Basisboek sociaal werk' behandelen Frans Spierings en Marcel Spierts actuele maatschappelijke vraagstukken en hoe sociaal werkers hiermee kunnen omgaan. Het boek biedt essentiële handvatten voor professionals die in hun dagelijkse praktijk te maken krijgen met complexe sociale problemen in de samenleving.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
De uitdaging van complexiteit
Wat maakt maatschappelijke vraagstukken zo complex? Anders dan bij 'gecompliceerde' problemen, waarbij specialistische kennis volstaat, kenmerken complexe vraagstukken zich door onderlinge afhankelijkheden en onvoorspelbaarheid. Er is geen lineair verband tussen oorzaak en gevolg. Niemand heeft het volledige overzicht en oplossingen kunnen onverwachte neveneffecten hebben. Traditionele managementaanpakken en hiërarchische sturing schieten tekort.
Complexiteit managen -'Een van de belangrijkste boeken voor deze tijd'
Nico Jong
Dit artikel over 'Complexiteit managen' benadrukt dat medewerkers in toenemende mate geconfronteerd worden met complexiteit en dynamiek. Vooral in het sociale domein, waar het gaat om mensen en relaties, is ruimte nodig voor vakmanschap en nieuwe werkwijzen. Het industriële denken in massaproductie en efficiency past niet bij de mensgerichte aanpak die nodig is.
Karel van Berkel
Anu Manickam
Wicked World
In 'Wicked World' introduceren auteurs Anu Manickam en Karel van Berkel het concept van systeeminnovatie voor complexe vraagstukken. Ze laten zien hoe vraagstukken als klimaatverandering, vluchtelingenstromen en sociaal-maatschappelijke problematiek vragen om een nieuwe manier van kijken en handelen die verder gaat dan simpele oorzaak-gevolg relaties.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 3 werkdagen
SPOTLIGHT: Hans Vermaak
Hans Vermaak geldt als een van de toonaangevende denkers op het gebied van complexe veranderopgaven met een maatschappelijk karakter. Als organisatieadviseur, docent en onderzoeker combineert hij praktijk en theorie. Hij promoveerde cum laude op het aanpakken van complexe vraagstukken en publiceerde talloze werken over veranderkunde, systeemdenken en leerprocessen.
Meer over Hans Vermaak
Hans Vermaak
De logica van de lappendeken
In 'De logica van de lappendeken' biedt Hans Vermaak een vernieuwende kijk op vraagstukken die van iedereen en van niemand zijn. Met een netwerkbenadering laat hij zien hoe je kunt werken aan brede, verknoopte uitdagingen zoals duurzaamheid, kansenongelijkheid of vergrijzing - vraagstukken die meerdere domeinen raken en geen duidelijke eigenaar hebben.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
"Taaie vraagstukken lossen we niet op met eenmalige interventies. Ze vragen om een doorgaande interactie tussen mensen die vanuit verschillende posities, disciplines en perspectieven het vraagstuk benaderen. Dit verklaart waarom een lappendeken-aanpak werkt: het is een samenspel van uiteenlopende initiatieven en inzichten die samen de vernieuwing mogelijk maken."
Uit: De logica van de lappendeken
Auteurs die schrijven over 'maatschappelijke vraagstukken'
Nieuwe benaderingen voor complexe vraagstukken
Hoe pak je maatschappelijke vraagstukken dan wél effectief aan? Steeds meer professionals ontdekken dat dit vraagt om een fundamenteel andere benadering: meer horizontaal dan verticaal, met aandacht voor verschillende perspectieven en met ruimte voor experiment en cocreatie. Diverse auteurs en experts hebben hiervoor waardevolle methoden en inzichten ontwikkeld.
Jeroen Medema
Hans van Zijst
Praktijkboek Strategisch Omgevingsmanagement
'Praktijkboek Strategisch Omgevingsmanagement' van Hans van Zijst en Jeroen Medema biedt concrete handvatten voor professionals die werken aan maatschappelijke opgaven in een complexe omgeving met uiteenlopende belanghebbenden. Het boek helpt bij het opbouwen van duurzame relaties met belanghebbenden en het creëren van draagvlak voor oplossingen.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Eric Spaans: ‘Duurzame veranderingen door productieve ontmoetingen’
Peter Spijker
In dit interview legt Eric Spaans uit waarom traditioneel leiderschap niet werkt bij complexe vraagstukken. Hij pleit voor productieve ontmoetingen waarbij alle belanghebbenden betrokken worden. 'Je hebt een leider nodig die het aandurft om samen met andere belanghebbenden de common ground te gaan ontdekken. Mensen uit hun loopgraven durft te halen.'
SPOTLIGHT: Shirine Moerkerken
Shirine Moerkerken is een vooraanstaande interventiekundige die bestuurders, directeuren en professionals helpt bij het veranderen van de wijze waarop zij antwoorden geven op maatschappelijke vraagstukken. Met haar netwerk Strange | Strategy and Change ontwikkelt ze methodisch verantwoorde interventies die het bestaande denken binnen organisaties op een respectvolle manier veranderen.
Meer over Shirine Moerkerken
Shirine Moerkerken
Conflict eren
In 'Conflict eren' laat Shirine Moerkerken zien hoe conflict productief ingezet kan worden bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken waarbij meerdere stakeholders betrokken zijn. In plaats van harmonie en consensus na te streven, pleit ze voor het functioneel maken van verschillen als bron van vernieuwing en creativiteit.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Conflict eren - Conflict inzetten om verandering te veroorzaken
Shirine Moerkerken
In dit artikel over haar boek 'Conflict eren' beschrijft Shirine Moerkerken hoe conflict productief kan worden bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Door verschillende werkelijkheden naast elkaar te laten bestaan en niet direct naar consensus te streven, ontstaat ruimte voor nieuwe oplossingen die aan diverse belangen tegemoetkomen.
Design-denken voor publieke vraagstukken
Een veelbelovende benadering voor maatschappelijke vraagstukken is het toepassen van designprincipes. Hierbij staat de mens centraal, wordt gewerkt vanuit een diep begrip van behoeften, en is er ruimte voor experiment en prototyping. Deze aanpak helpt om voorbij bestaande structuren en systemen te denken.
Boudewijn Bugter
Social Service Design
Boudewijn Bugter introduceert in 'Social Service Design' een vernieuwende aanpak voor publieke dienstverlening en maatschappelijke vraagstukken. Het boek biedt een framework om anders te kijken, denken en werken, waarbij ratio, empathie en verbeelding als kerncompetenties worden ingezet om complexe vraagstukken aan te pakken.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 2 werkdagen
Social Service Design - Anders kijken, denken en werken in publieke dienstverlening
Boudewijn Bugter
In dit artikel over Social Service Design legt Boudewijn Bugter uit hoe publieke organisaties kunnen bijdragen aan sociale vraagstukken én mensgerichte dienstverlening. Hij benadrukt dat professionals holistisch, wendbaar en samenwerkend moeten zijn, en patronen moeten doorbreken om complexe vraagstukken aan te pakken.
Social Service Design
Een belangrijke les uit Social Service Design is dat systeemverandering begint bij de individuele professional. Door anders te kijken (holistisch), anders te denken (met ratio én verbeelding) en anders te werken (relationeel en experimenteel) kun je als professional al direct impact maken, zelfs binnen bestaande systemen.
Systeeminnovatie: van verticaal naar horizontaal
Bij veel maatschappelijke vraagstukken is systeeminnovatie nodig. Dit gaat verder dan het optimaliseren van bestaande structuren en processen. Het vraagt om een fundamenteel andere manier van organiseren, waarbij horizontale samenwerking en platformdenken centraal staan. Deze transitie van verticaal naar horizontaal organiseren is een van de grote uitdagingen van deze tijd.
Aniek Janssen
Boris Pulskens
Johan Hageman
Lian Bongers
Tess Barendrecht
De Transitiegids
'De Transitiegids' van Aniek Janssen, Boris Pulskens, Johan Hageman, Lian Bongers en Tess Barendrecht biedt een praktisch handvat voor het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen die niet binnen één organisatie of domein op te lossen zijn. Een ideaal vertrekpunt voor iedereen die wil bijdragen aan systeemverandering.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Karel van Berkel en Anu Manickam: ‘Polderen verkleint het probleem maar lost het niet op’
Bas Hakker
In dit interview leggen Karel van Berkel en Anu Manickam uit waarom polarisatie en simpele oplossingen niet werken bij complexe vraagstukken. Ze pleiten voor 'collective sense making' waarbij verschillende perspectieven worden gecombineerd. 'Het gaat erom dat je door samen te werken een oplossing kan realiseren en dat werkt beter dan elkaar te bestrijden.'
Angela Riddering
Herrie Geuzendam
BEgrip
In 'BEgrip' bieden Angela Riddering en Herrie Geuzendam publieke professionals praktische handvatten voor het werken met complexiteit. Ze introduceren een eigen framework dat laat zien welke stappen professionals doorlopen bij complexe opgaven, zoals energietransitie, jeugdzorg en circulaire economie.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
SPOTLIGHT: Angela Riddering
Angela Riddering is een ervaren adviseur en ontwikkelmanager die werkt op hoger managementniveau van overheidsorganisaties. Met haar ervaring in het aanpakken van 'mission impossible' vraagstukken binnen overheidsorganisaties, brengt ze creativiteit en energie bij het oplossen van complexe beleids- en uitvoeringsvraagstukken.
Meer over Angela Riddering
BEgrip - Werken met complexiteit voor de publieke professional
Angela Riddering
In dit artikel over 'BEgrip' lichten Angela Riddering en Herrie Geuzendam toe hoe publieke professionals kunnen werken met grote transities en transformaties. Ze introduceren hun BEgrip-framework, dat concrete stappen biedt om te werken aan complexe opgaven en samen maatschappelijke impact te maken.
De rol van Purpose en Maatschappelijk Bewustzijn
Een duidelijke purpose – een hoger doel dat verder gaat dan winstgevendheid – helpt organisaties om effectiever bij te dragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. We zien een toenemende aandacht voor purpose-gedreven werken, waarbij organisaties hun bestaansrecht koppelen aan het leveren van een positieve bijdrage aan mens en samenleving.
Lydia van Oudenaren
De verbindende factor
In 'De verbindende factor' laat Lydia van Oudenaren zien hoe 'codeswitchers' – mensen die tussen verschillende werelden kunnen schakelen – een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken. Hun vermogen om verschillende perspectieven te verbinden is juist bij deze complexe uitdagingen essentieel.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Uitgelegd & Uitgelicht #8 - Creating Shared Value
Robert Buisman
Dit artikel over 'Creating Shared Value' laat zien hoe bedrijven door het dienen van maatschappelijk en ecologisch belang juist geld kunnen verdienen. Het concept, geïntroduceerd door Michael Porter, gaat verder dan traditioneel MVO en plaatst maatschappelijke impact in de kern van de bedrijfsstrategie, zoals Philips demonstreert met haar focus op gezondheid en duurzaamheid.
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven
Het effectief aanpakken van maatschappelijke vraagstukken vraagt om nieuwe vormen van samenwerking tussen overheid, markt, kennisinstellingen en burgers. Deze 'opgavenetwerken' vormen een platform waar verschillende perspectieven samenkomen en gezamenlijk aan oplossingen wordt gewerkt. Hoe organiseer je dergelijke samenwerkingen en zorg je voor voldoende legitimiteit en impact?
Nathalie de Man
Samenspel
In 'Samenspel' laat Nathalie de Man zien hoe complexe maatschappelijke vraagstukken zoals duurzaamheid en zorg vragen om samenspel tussen verschillende actoren. Het boek biedt inzichten in hoe organisaties en professionals de verbinding kunnen zoeken om tot gezamenlijke oplossingen te komen voor complexe uitdagingen.
Boek bekijken
Vandaag voor 21:00 besteld, morgen in huis
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven - Boeiende en uitstekende handleiding
Nico Jong
Dit artikel bespreekt hoe Manon de Caluwé en Edwin Kaats in hun boek 'Samenwerken aan maatschappelijke opgaven' het concept 'opgavenetwerk' introduceren: een platform tussen partijen waar samenwerking, afstemming en verbinding tot stand komen. Ze bieden een handelingsrepertoire met zes stappen voor effectieve samenwerking.
Toekomstperspectieven
De uitdagingen waar we als samenleving voor staan, vragen niet alleen om nieuwe methoden en samenwerkingsvormen, maar ook om een fundamenteel ander perspectief op welvaart, welzijn en de relatie tussen economie, technologie en samenleving. Verschillende denkers bieden inspirerende vergezichten.
Kim Putters
Het einde van de bv Nederland
In 'Het einde van de bv Nederland' behandelt Kim Putters diverse urgente maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering, vergrijzing, migratie en betaalbaarheid van voorzieningen. Als voormalig directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau analyseert hij de grote transities waar onze samenleving voor staat.
Boek bekijken
Laatste exemplaar! Voor 21:00 uur besteld, maandag in huis
Metamorfose - De nieuwe welvaart
Paul Misdorp
In dit artikel over 'Metamorfose - De nieuwe welvaart' toont futuroloog Wim de Ridder hoe technologische ontwikkelingen kunnen bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Hij pleit voor horizontale in plaats van verticale organisatie, waarbij platformdenken centraal staat en eindgebruikers actieve coproducenten worden.
Maatschappelijke bestuurskunde: een nieuw perspectief
Het vakgebied van de bestuurskunde evolueert naar een meer maatschappijgerichte benadering, waarbij de focus ligt op het analyseren en aanpakken van complexe maatschappelijke vraagstukken. Deze nieuwe benadering verbindt inzichten uit verschillende disciplines en richt zich op het realiseren van publieke waarde.
Tom Overmans
Maatschappelijke bestuurskunde
In 'Maatschappelijke bestuurskunde' laat Tom Overmans zien hoe bestuurskundigen kunnen bijdragen aan de analyse en aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Elk hoofdstuk behandelt een specifiek vraagstuk, zoals klimaatadaptatie, georganiseerde misdaad of kansengelijkheid, vanuit een interdisciplinair perspectief.
Boek bekijken
Verwachte levertijd ongeveer 6 werkdagen
Conclusie: naar een integrale aanpak
Maatschappelijke vraagstukken vragen om een integrale benadering die recht doet aan hun complexiteit. De boeken en artikelen op deze pagina laten zien dat er geen standaardrecept bestaat, maar wel een waaier aan benaderingen die elk waardevol zijn in specifieke contexten. Het verbinden van deze verschillende perspectieven – van systeeminnovatie tot design thinking, van collectief leren tot conflicteren – biedt de beste kansen om daadwerkelijk vooruitgang te boeken bij deze taaie vraagstukken.
Door open te staan voor verschillende zienswijzen, samen te werken over de grenzen van domeinen en organisaties heen, en de moed te hebben om te experimenteren, kunnen we stappen zetten naar een samenleving die beter in staat is om complexe vraagstukken het hoofd te bieden. Niet door ze 'op te lossen' in traditionele zin, maar door ze beter hanteerbaar te maken en collectief te leren hoe we ermee om kunnen gaan.
