Collectief arbeidsrecht

Woord vooraf / V
Meest gebruikte afkortingen / XIII
Lijst van verkort geciteerde werken / XVII

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1

HOOFDSTUK 2
Vakverenigingen en vakverenigingsrecht / 3
2.1 Vakbonden / 3
2.1.1 De structuur van de Nederlandse vakbeweging / 3
2.1.2 Het bedrijvenwerk/vakbondswerk in de onderneming / 8
2.1.3 De organisatiegraad / 9
2.1.4 Voordelen voor vakbondsleden / 13
2.1.5 De financiering van de vakbeweging / 14
2.1.6 De toekomst van de vakbeweging / 18
2.2 Werkgevers / 22
2.3 Vakverenigingsrecht / 25
2.4 De representativiteitskwestie / 30

HOOFDSTUK 3
Het Nederlandse stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen / 33
3.1 Inleiding / 33
3.2 Publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie / 33
3.3 Loon- en inkomenspolitiek / 35
3.3.1 Het verleden / 35
3.3.2 Het heden / 41
3.3.2.a Het minimumloon / 43
3.3.2.b De topinkomens / 47
3.3.2.c Gelijke beloning m/v / 56
3.4 De overlegeconomie/het poldermodel / 56
3.5 De instituties van het overlegmodel / 60
3.6 Centraal of decentraal? / 64
3.7 Wetgeving of zelfregulering door de sociale partners / 69
3.7.1 Driekwartdwingend recht / 71

HOOFDSTUK 4
Het cao-gebeuren / 75
4.1 De cao-kaart van Nederland / 75
4.2 Inhoud van het jaarlijkse cao-overleg / 80
4.2.1 Flexibele beloning / 83
4.2.2 Arbeidstijdverkorting en flexibele arbeidstijden / 84
4.2.3 Vakantie en verlof / 86
4.2.4 Ouderenbeleid en vervroegd uittreden / 86
4.2.5 Aanvullende sociale zekerheid / 87
4.2.6 Arbeidsomstandigheden en klachtrecht / 89
4.2.7 Werkgelegenheid, flexwerk en uitbesteding / 89
4.2.8 ‘Employability’ en Scholing / 90
4.2.9 Kinderopvang / 90
4.2.10 Tussenconclusie / 90
4.2.11 Loonofferakkoorden / 90
4.3 De structuur van het cao-overleg / 92
4.4 Het cao-gebeuren in de openbare dienst. / 95
4.5 Het cao-gebeuren bij de semioverheid / 96
4.6 Het cao-gebeuren ook voor zelfstandigen. / 96

HOOFDSTUK 5
Cao-recht I / 99
5.1 De geschiedenis van het cao-recht en het wezen van de cao / 99
5.1.1 De geschiedenis van het cao-recht / 99
5.1.2 Het rechtskarakter van de cao / 100
5.1.3 Privaat- of publiekrecht? / 105
5.1.4 Het gunstigheidsbeginsel / 106
5.2 De partijen bij de cao / 110
5.3 De gebondenheid aan de cao / 113
5.3.1 De gebondenheid door lidmaatschap aan beide zijden / 113
5.3.2 De art. 14-constructie / 114
5.3.3 Gebondenheid door de algemeenverbindendverklaring / 120
5.3.4 Gebondenheid door overgang van de onderneming / 121
5.3.5 Gebondenheid door een contractueel beding / 124
5.3.6 Gebondenheid door gebruik of gewoonte / 127
5.3.7 Overige vormen van gebondenheid / 128
5.4 De werkingssfeer van de cao / 128
5.4.1 De werkingssfeer wat betreft de bedrijfstak/onderneming (de ‘horizontale werkingssfeer’) / 130
5.4.2 De werkingssfeer wat betreft groepen van werknemers (de ‘verticale werkingssfeer’) / 133
5.4.3 De territoriale werkingssfeer / 136
5.4.4 De werkingssfeer in de tijd / 136
5.5 De inhoud van de cao / 139
5.5.1 Normatieve en obligatoire bepalingen / 139
5.5.2 Diagonale bepalingen / 142
5.5.3 Fondsen / 143
5.5.4 Sociaal plan / 144
5.5.5 Delegatiebepalingen/decentralisatiebepalingen / 146
5.5.6 Ongelijke behandeling van georganiseerden en ongeorganiseerden / 147
5.6 Publiciteit, interpretatie en handhaving / 149
5.6.1 Publiciteit / 149
5.6.2 Interpretatie / 149
5.6.3 Handhaving / 153
5.7 De cao in het internationale privaatrecht / 163

HOOFDSTUK 6
Cao-recht II / 169
6.1 Een recht op c.q. verplichting tot cao-onderhandelen? / 169
6.2 Algemeenverbindendverklaring / 174
6.2.1 De procedure / 175
6.2.2 Beroep / 176
6.2.3 Het meerderheidsvereiste / 177
6.2.4 De toetsing / 180
6.2.5 Uitzonderingen/dispensaties door de minister / 185
6.2.6 Dispensatie door de cao-partijen zelf / 187
6.2.7 Rechtskracht, duur en nawerking van de avv / 189
6.2.8 Het politieke debat over de avv als zodanig / 192
6.3 Het ontwijken van het keurslijf van de cao / 198
6.4 Cao-recht, het mededingingsrecht, het EU-recht met betrekking tot staatssteun, openbare aanbesteding en de vier basisvrijheden van de Europese markt / 201
6.5 Cao-regelgeving in staatkundig, grondrechtelijk en arbeidsrechtelijk perspectief / 206
6.6 Toekomst van de cao en van het nationale cao-recht / 209

HOOFDSTUK 7
Stakingsrecht – algemeen / 215
7.1 Over collectieve arbeidsconflicten / 215
7.2 Typologie / 216
7.3 De strafrechtelijke kant van de staking / 217
7.4 Historische ontwikkeling van de staking naar civiel recht / 218
7.5 Waarom een stakingsrecht? / 219
7.6 Het stakingsrecht als strategisch en ritueel gebeuren / 220
7.7 Rechtmatig, tenzij … / 222
7.7.a De spelregeltoetsing / 223
7.7.b De misbruik- of proportionaliteitstoetsing / 224
7.7.c De uitwerkingen van het NS-arrest raakten in discussie / 226
7.8 De Hoge Raad herijkte zijn stakingsrecht jurisprudentie in Amsta, 2015 / 228
7.9 Commentaar / 228
7.10 Evaluatie van de rechtspraak op hoofdzaken en de toekomst van het stakingsrecht / 231

HOOFDSTUK 8
Stakingsrecht – bijzonder / 235
8.1 Bijzondere arbeidsconflicten? / 235
8.2 Stakingen om rechtsconflicten / 235
8.3 De erkenningsstaking / 237
8.4 Stakingen in strijd met de cao / 238
8.5 Wilde stakingen / 240
8.6 Stakingen tegen anderen dan de eigen werkgever / 240
8.7 Solidariteits- of sympathiestakingen / 241
8.8 Politieke stakingen / 242
8.9 Kortstondige werkonderbrekingen, selectieve stakingen, estafettestakingen, stiptheidsacties, langzaamaanacties, gratis dienstbetoonacties / 243
8.10 Blokkades / 245
8.11 Bezetting / 245
8.12 Gevolgen van onrechtmatigheid voor de vakbonden / 246
8.13 Staking en de individuele arbeidsovereenkomst / 247
8.14 Betaling van werkwilligen / 249
8.15 Uitsluiting en andere weermiddelen van de werkgever / 250
8.16 Onderzoek, verzoening, bemiddeling en arbitrage / 252
8.17 De ambtenarenstaking / 253
8.18 Het stakingsrecht in de semioverheidssector / 255
8.19 Collectieve acties van zelfstandigen / 256

HOOFDSTUK 9
Medezeggenschap – algemeen / 259
9.1 Inleiding / 259
9.2 Begrippen en vormen van medezeggenschap/duaal systeem / 262
9.3 Medezeggenschap in de top van de onderneming (Structuurwet) / 263
9.4 Recht van enquête / 277
9.5 Collectief ontslag / 281
9.6 Fusiegedragsregels / 284
9.7 Medezeggenschapsrecht in cao’s / 291
9.8 Heeft medezeggenschap nog een toekomst? / 291
9.9 Oude dromen; nieuwe perspectieven / 294
9.10 Financiële werknemersparticipatie (werknemersaandelen) / 295

HOOFDSTUK 10
Ondernemingsraden / 297
10.1 De Wet op de Ondernemingsraden / 297
10.1.1 De aanpassingen van de Wet op de ondernemingsraden / 297
10.1.2 De WOR en de cao / 300
10.2 Het reglement van de OR / 300
10.3 Instelling en opheffing van de OR / 301
10.3.1 De instellingsplicht / 301
10.3.2 Definitie onderneming / 302
10.3.3 Samengestelde onderneming / 303
10.3.4 Getalsdrempels / 306
10.3.5 Positie deeltijders en flexwerkers / 307
10.3.6 De opheffing van de OR / 308
10.4 Samenstelling van de OR / 309
10.4.1 Omvang van de OR / 309
10.4.2 Commissies van de OR / 310
10.4.3 Achterbanraadpleging / 310
10.4.4 Zittingsduur (art. 12 WOR) / 311
10.4.5 Voorzitter OR / 311
10.4.6 Secretariaat OR / 311
10.4.7 Vergaderen/vergaderfrequentie / 311
10.4.8 De overlegvergadering / 312
10.4.9 Bestuurder / 313
10.4.10 Rechtspersoonlijkheid / 314
10.5 Verkiezing van de OR / 314
10.5.1 Kiesrecht (art. 6 lid 2, 3 en 5 WOR) / 314
10.5.2 Kandidatenlijsten (art. 9 WOR) / 314
10.5.3 Kiesgroepen / 315
10.5.4 Verkiezingen / 316
10.6 Faciliteiten en rechtsbescherming / 317
10.6.1 Faciliteiten / 317
10.6.2 Rechtsbescherming / 319
10.7 Bevoegdheden van de OR in het algemeen en het informatierecht in het bijzonder / 320
10.7.1 Het informatierecht en de geheimhoudingsplicht / 320
10.7.2 Voorinformatie / 324
10.8 Het adviesrecht bij belangrijke besluiten (art. 25 WOR) en de beroepsregeling daartegen (art. 26 WOR) / 324
10.8.1 Overzicht van de adviesrechten van de OR / 324
10.8.2 De uitoefening van de adviesrechten / 327
10.8.3 Het adviesrecht van de OR in faillissement / 333
10.8.4 Het beroepsrecht van de Ondernemingsraad m.b.t. art. 25 OR / 335
10.9 Het instemmingsrecht bij belangrijke besluiten (art. 27 WOR) / 341
10.10 Overige bevoegdheden en taken / 347
10.11 De inspraak in kleine bedrijven / 350
10.12 Geschillenregelingen / 352
10.12.1 Conflicten / 352
10.12.2 De geschillenregeling bij de rechterlijke macht / 352
10.12.3 De bedrijfscommissies / 355
10.12.4 Misbruik / 356
10.13 Medezeggenschap bij veiligheid en gezondheid / 356
10.14 De OR en de vaststelling van arbeidsvoorwaarden / 357
10.14.1 De formule van art. 27 lid 3 WOR / 361
10.14.2 De rechtsnatuur van afspraken tussen ondernemer en OR / 364
10.14.3 De rechtsnatuur van het reglement, de personeelsgids en dergelijke / 369
10.15 Medezeggenschap bij de overheid / 370
10.16 Medezeggenschap in onderwijs en zorg / 372

HOOFDSTUK 11
Internationaal / 375
11.1 Inleiding / 375
11.2 Internationale organisaties van vakbonden en werkgevers / 376
11.3 De Internationale Arbeidsorganisatie / 378
11.4 De arbeidsverhoudingen in de Europese Unie / 379
11.5 Overige internationale instituties / 381
11.6 De vakverenigingsrechten in internationaal perspectief / 381
11.6.1 De vakverenigingsrechten-verdragen van de IAO / 383
11.6.2 Artikel 5, 6 en 21 van het Europees Sociaal Handvest / 387
11.6.3 Artikel 11 Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden / 389
11.6.4 Artikel 12, 27 en 28 van het EU Handvest van grondrechten / 391
11.6.5 Internationale bronnen en de loon- en inkomenspolitiek / 392
11.6.6 De vakverenigingsrechten van zelfstandigen / 392
11.7 Internationale aspecten van het medezeggenschapsrecht / 394
11.7.1 De Europese ondernemingsraad / 394
11.7.2 De medezeggenschap in de Europese naamloze vennootschap / 398
11.7.3 De algemene Kaderrichtlijn informatie en consultatie / 399
11.8 Wereldwijde multinationals / 399

HOOFDSTUK 12
Horizon / 403
12.1 Een geschiedkundige terugblik / 403
12.2 Het perspectief / 404

Trefwoordenregister / 409