Alimentatie van nu

Woord vooraf XI

1. Inleiding 1
1.1. Aanleiding onderzoek 1
1.2. Probleemstelling en onderzoeksvragen 1
1.2.1. Stand van zaken en ontwikkelingen (hoofdstukken 2 en 3) 2
1.2.2. Acceptatie door justitiabelen (hoofdstuk 4) 3
1.2.3. Aanpassing berekeningssysteem (hoofdstuk 5) 6
1.2.4. Aansluiting bij de maatschappij (hoofdstuk 6) 7
1.2.5. Aansluiting bij de maatschappij – alimentatie samenwoners (hoofdstuk 7) 8
1.3. Opzet van het onderzoek 9
1.3.1. Stap 1: verzamelen van aanwezige informatie data en voorbereiding enquête en interviews 9
1.3.2. Stap 2: generen van nieuwe data door middel van enquête en interviews 9
1.3.3. Stap 3: analyse: bijeenbrengen van kwalitatieve en kwantitatieve data en bekijken van overeenkomsten en verschillen 11
1.3.4. Stap 4: expertmeetings 11
1.4. Tijdpad, Covid-19 12
1.5. Leeswijzer: indeling en terminologie 13
1.5.1. Indeling 13
1.5.2. Terminologie 13

2. Huidige stand van zaken wetgeving, jurisprudentie en literatuur 15
2.1. Inleiding 15
2.2. Korte inleiding partner- en kinderalimentatie; (ontwerp)wetgeving 15
2.2.1. Inleiding 15
2.2.2. Wettelijke regeling partneralimentatie; algemeen 16
2.2.3. Wettelijke regeling kinderalimentatie; algemeen 17
2.2.4. Wettelijke regeling; diverse aspecten 18
2.2.4.1. Omvang alimentatie 18
2.2.4.2. Duur alimentatie 18
2.2.4.3. Matiging alimentatie 19
2.2.4.4. Voorrang alimentatie 19
2.2.4.5. Wijziging alimentatie 20
2.2.4.6. Indexatie alimentatie 21
2.2.4.7. Inning alimentatie 21
2.2.4.8. Alimentatienormen 22
2.2.5. Wet herziening partneralimentatie 28
2.2.6. Wetsvoorstel herziening kinderalimentatie 33
2.2.7. Wetsvoorstel scheiden zonder rechter 36
2.2.8. Wet hervorming kindregelingen 37
2.3. Literatuur en jurisprudentie 39
2.3.1. Inleiding 39
2.3.2. Grondslag alimentatie 40
2.3.2.1. Algemeen 40
2.3.2.2. Partneralimentatie 40
2.3.2.3. Kinderalimentatie 45
2.3.3. Duur alimentatie 50
2.3.3.1. Algemeen 50
2.3.3.2. Partneralimentatie 50
2.3.3.3. Kinderalimentatie 54
2.3.4. Omvang alimentatie 55
2.3.4.1. Algemeen 55
2.3.4.2. Tremanormen 55
2.3.4.3. Partneralimentatie 59
2.3.4.4. Kinderalimentatie 69
2.3.5. Vaststelling alimentatie 80
2.3.5.1. Algemeen 80
2.3.5.2. Partneralimentatie 81
2.3.5.3. Kinderalimentatie 82
2.3.6. Wijziging alimentatie 83
2.3.6.1. Algemeen 83
2.3.6.2. Partneralimentatie 84
2.3.6.3. Kinderalimentatie 86
2.3.7. Uitvoering alimentatie 87
2.3.7.1. Algemeen 87
2.3.7.2. Partneralimentatie 87
2.3.7.3. Kinderalimentatie 87
2.4. Tussenanalyse 88

3. Ontwikkelingen in (opvattingen over) relaties, gezinnen, kinderen en scheidingen 93
3.1. Inleiding 93
3.2. Algemene maatschappelijke ontwikkelingen 93
3.2.1. Individualisering 94
3.2.2. Arbeidsparticipatie 94
3.2.3. Emancipatie 100
3.3. Ontwikkelingen kinderen 106
3.4. Ontwikkeling relatie- en gezinsvorming 112
3.4.1. Huwelijken 112
3.4.2. Geregistreerd partnerschap 116
3.4.3. Informele samenleving 117
3.4.4. Stieffamilies 124
3.5. Ontwikkelingen scheidingen 129
3.5.1. Scheidingen 129
3.5.1.1. Algemeen 129
3.5.1.2. Echtscheiding en kinderen 137
3.5.1.3. Relatie onderwijsniveau en stabiliteit relatie 138
3.5.2. Economische zelfstandigheid na scheiding 141
3.5.3. Alimentatie 147
3.6. Opvattingen in de samenleving 155
3.6.1. Inleiding 155
3.6.2. Rolverdeling 155
3.6.3. Rol van het huwelijk 156
3.6.4. Alimentatiegrondslagen 157
3.6.5. Financiële problematiek en de rol van de deskundige 158
3.6.6. Opvattingen over partner- en kinderalimentatie 159
3.7. Tussenanalyse 162

4. Acceptatie door justitiabelen 169
4.1. Elementen die acceptatie onderhoudsplichten beïnvloeden 169
4.1.1. Algemeen 169
4.1.2. Enquête 170
4.1.2.1. Algemene aspecten alimentatie 171
4.1.2.2. Grondslag alimentatie 182
4.1.2.3. Duur alimentatie 190
4.1.2.4. Omvang alimentatie 194
4.1.2.5. Vaststelling alimentatie 204
4.1.2.6. Wijziging alimentatie 215
4.1.2.7. Uitvoering alimentatie 219
4.1.3. Interviews 226
4.1.3.1. Inleiding 226
4.1.3.2. Grondslag partneralimentatie 227
4.1.3.3. Grondslag kinderalimentatie 229
4.1.3.4. Duur partneralimentatie 230
4.1.3.5. Duur kinderalimentatie 232
4.1.3.6. Omvang partneralimentatie 234
4.1.3.7. Omvang kinderalimentatie 234
4.1.3.8. Vaststelling partner- en kinderalimentatie 235
4.1.3.9. Wijziging partner- en kinderalimentatie 239
4.1.3.10. Uitvoering partner- en kinderalimentatie 239
4.1.3.11. Acceptatie alimentatie – inleiding 241
4.1.3.12. Acceptatie partneralimentatie 241
4.1.3.13. Acceptatie kinderalimentatie 245
4.1.4. Expertmeetings 249
4.1.4.1. Inleiding 249
4.1.4.2. Stelling 1 249
4.1.4.3. Stelling 2 252
4.1.4.4. Stelling 3 254
4.1.4.5. Stelling 4 256
4.1.4.6. Stelling 5 258
4.1.5. Tussenanalyse 259
4.1.5.1. Inleiding 259
4.1.5.2. Algemeen 260
4.1.5.3. Grondslag alimentatie 262
4.1.5.4. Duur alimentatie 266
4.1.5.5. Omvang alimentatie 269
4.1.5.6. Vaststelling alimentatie 272
4.1.5.7. Wijziging alimentatie 277
4.1.5.8. Uitvoering alimentatie 278
4.1.5.9. Elementen van alimentatie en acceptatie 281
4.2. Acceptatie onderhoudsplichten en gerechtelijke procedures 281
4.2.1. Algemeen 281
4.2.2. Enquête 282
4.2.3. Interviews 284
4.2.4. Expertmeetings 285
4.2.5. Tussenanalyse 285

5. Aanpassing berekeningssysteem 287
5.1. Aanpassingen berekeningssysteem ter vergroting van de acceptatie van alimentatie 287
5.1.1. Algemeen 287
5.1.2. Discussie in de literatuur 289
5.1.2.1. Inleiding 289
5.1.2.2. Te ingewikkeld 289
5.1.2.3. Niet inzichtelijk 291
5.1.2.4. Lastige fiscale aspecten en andere inkomensafhankelijke regelingen 292
5.1.3. Enquête 295
5.1.4. Interviews 295
5.1.4.1. Link tussen berekeningssysteem en acceptatie 295
5.1.4.2. Begrijpelijkheid van de berekening en het systeem 296
5.1.4.3. Tremanormen 296
5.1.4.4. Defiscalisering 298
5.1.4.5. Hofnorm 299
5.1.4.6. Clean break 300
5.1.5. Expertmeetings 300
5.1.6. Tussenanalyse 301
5.1.6.1. Algemeen 301
5.1.6.2. Aanpassingen algemeen 303
5.1.6.3. Aanpassingen specifiek 304
5.1.6.4. Defiscalisering en afkoop 307
5.2. Een meer forfaitair stelsel van partneralimentatie? 307
5.2.1. Algemeen 307
5.2.2. Discussie in de literatuur 308
5.2.3. Enquête 313
5.2.4. Interviews 313
5.2.5. Tussenanalyse 316

6. Aansluiting bij de maatschappij – algemeen 321
6.1. Gevolgen maatschappelijke ontwikkelingen voor grondslagendiscussie 322
6.1.1. Algemeen 322
6.1.1.1. Partneralimentatie 322
6.1.1.2. Kinderalimentatie 323
6.1.2. Enquête 324
6.1.2.1. Partneralimentatie 324
6.1.2.2. Kinderalimentatie 325
6.1.3. Interviews 326
6.1.3.1. Partneralimentatie 326
6.1.3.4. Kinderalimentatie 328
6.1.4. Expertmeetings 328
6.1.5. Tussenanalyse 328
6.2. Verhouding maatschappelijke ontwikkelingen en alimentatiestelsel 331
6.2.1. Algemeen 331
6.2.2. Enquête 332
6.2.3. Interviews 334
6.2.4. Expertmeetings 335
6.2.5. Tussenanalyse 335
6.2.5.1. Duur 335
6.2.5.2. Omvang 337
6.2.5.3. Vaststelling 339
6.2.5.4. Wijziging en uitvoering 339

7. Aansluiting bij de maatschappij – informeel samenlevenden 341
7.1. Inleiding 341
7.2. Huidige situatie 342
7.2.1. Geen regeling van levensonderhoud ongehuwden 342
7.2.2. Verdragsrechtelijke aspecten 344
7.2.3. Rechtsvergelijkende opmerkingen 346
7.3. Enquête 349
7.4. Interviews 354
7.5. Expertmeetings 356
7.6. Tussenanalyse 358
7.6.1. Wenselijkheid van een wettelijke regeling 358
7.6.2. Kwalificatie en inhoud mogelijke alimentatieregeling 361

8. Conclusies en beantwoording onderzoeksvragen 365
8.1. Huidige stand van zaken; ontwikkelingen 365
8.1.1. Huidige stand van zaken wetgeving, jurisprudentie en literatuur 365
8.1.2. Ontwikkelingen in (opvattingen over) relaties, gezinnen, kinderen en scheidingen 369
8.2. Acceptatie door justitiabelen 374
8.2.1. Elementen die acceptatie onderhoudsplichten beïnvloeden 374
8.2.2. Acceptatie onderhoudsplichten en gerechtelijke procedures 377
8.3. Aanpassing berekeningssysteem 379
8.3.1. Aanpassingen berekeningssysteem 378
8.3.2. Een meer forfaitair stelsel van partneralimentatie 381
8.4. Gevolgen maatschappelijke ontwikkelingen voor het stelsel 384
8.4.1. Gevolgen maatschappelijke ontwikkelingen voor de grondslagendiscussie 385
8.4.2. Verhouding maatschappelijke ontwikkelingen en alimentatiestelsel 388
8.5. Aansluiting bij de maatschappij – informeel samenlevenden 390

Samenvatting belangrijkste bevindingen 393
Summary of main findings 397
Lijst van onderzoekers 401
Samenstelling van de begeleidingscommissie 403
Lijst van geraadpleegde literatuur 405
Lijst van geraadpleegde databronnen en publicaties daarover 417
Jurisprudentielijst 423
Bijlagen
– Tekst van de enquêtes 431
– Gehanteerde interviewschema’s 483