1. Inleiding 11
1.1 Drie bronnen van kennis in het sociale domein 11
1.2 Gedeeld eigenaarschap en cocreatie 12
1.3 Vermaatschappelijking en gelijkwaardig partnerschap 13
1.4 Een normatieve grondslag 14
2. Leeswijzer 17
2.1 Verheldering van terminologie 17
2.2 Aan de slag met cocreatie 18
2.3 Centrale elementen van cocreatie 19
3. Aan de slag in en met je context 23
3.1 Ik als teamlid en wij als team 24
3.1.1 De krachten van jezelf en je team 24
3.1.2 De beperkingen van jezelf en je team 26
3.1.3 De uitdagingen van je team 28
3.2 Wij als organisatie 30
3.2.1 De structuur van je organisatie 30
3.2.2 De visie van je organisatie 31
3.3 Wij in het zorglandschap 33
3.4 Hoe kan je nu verder aan de slag gaan? 34
3.4.1 De samenstelling van je groep 35
3.4.2 Bereid de introductie van het idee ervaringsdeskundigheid voor 35
4. Draagvlak verkennen en creëren in je eigen context 39
4.1 De eigen geschiedenis in kaart brengen 39
4.2 Een praktijkvoorbeeld: de opstart van outreachende teams 40
4.3 De eigen geschiedenis begrijpen 43
4.4 Focus op weerstanden en bezorgdheden 44
4.4.1 Weerstand erkennen = draagvlak creëren 44
4.4.2 Heb aandacht voor onduidelijkheid en onzekerheid 46
4.4.3 De ene ervaringsdeskundige is de andere niet 48
5. Maatschappelijke kwetsbaarheid als een basis voor de ontwikkeling van ervaringskennis 51
5.1 Vanuit welke ervaringen wordt ervaringskennis ontwikkeld? 51
5.2 Ervaringskennis ontwikkelen over maatschappelijke kwetsbaarheid 53
5.2.1 Ervaringen met maatschappelijk kwetsbare leefsituaties 54
5.2.2 Individuele ervaringskennis over maatschappelijk kwetsbare leefsituaties 56
5.2.3 Collectieve ervaringskennis over maatschappelijk kwetsbare leefsituaties 57
5.3 Een focus op kennis of ervaring? 59
5.4 Benaderingen van ervaringskennis 61
5.4.1 Het probleem centraal 61
5.4.2 Het persoonlijke levensverhaal 61
5.4.3 De link tussen persoon, probleem en samenleving 62
5.5 Waarom is ervaringskennis belangrijk? 63
5.5.1 Ondersteuning bieden 64
5.5.2 Toegankelijke en rechtvaardige zorg en ondersteuning 65
5.5.3 Processen van sociale in- en uitsluiting 65
5.5.4 De complementariteit van drie logica’s 66
6. De kruisbestuiving van kennis 71
6.1 De verhouding tussen ervarings-, professionele en wetenschappelijke kennis 71
6.2 Vier cases over het belang van de kruisbestuiving van kennis 73
6.2.1 De waardering van verschillende bronnen van kennis 73
6.2.2 Ondersteuning bieden 74
6.2.3 Toegankelijkheid van de nulde en eerste lijn 75
6.2.4 Het realiseren van maatschappelijke verandering 76
6.2.5 De kruisbestuiving van kennis in je eigen organisatie 77
7. Wat doen ervaringsdeskundigen? 83
7.1 Wat is ervaringsdeskundigheid? 83
7.2 Rollen van ervaringsdeskundigen 84
7.2.1 De presentiefunctie van ervaringsdeskundigen 85
7.2.2 De ervaringsdeskundige als hoopverlener of rolmodel 86
7.2.3 De ervaringsdeskundige als brug tussen leef- en systeemwereld 87
7.2.4 De ervaringsdeskundige als beeldvormer 88
7.2.5 De ervaringsdeskundige als kritische partner en innovator 89
7.3 Invulling van rollen binnen je eigen organisatie 90
7.4 De inzet van ervaringsdeskundigen als instrumenteel of democratisch gegeven? 91
7.4.1 De ervaringsdeskundige als glijmiddel voor de inname van medicatie 92
7.4.2 Ervaringsdeskundigheid als vorm van gebruikersparticipatie 93
7.4.3 De consultfunctie van ervaringsdeskundigen 94
7.5 Een democratische benadering van de inzet van ervaringsdeskundigen 94
8 De positie van ervaringsdeskundigen in je organisatie 99
8.1 Ervaringskennis positioneren in je organisatie 99
8.2 De haalbaarheid van de inzet van ervaringsdeskundigen verkennen 101
8.2.1 Een realistische tijdsinzet concretiseren 102
8.2.2 Verwachtingen afstemmen en duidelijkheid creëren 102
8.2.3 Het collectieve karakter waarborgen 102
8.3 Het statuut van ervaringsdeskundigen 104
8.3.1 De voordelen van een vrijwillig statuut 104
8.3.2 De uitdagingen van een vrijwillig statuut 105
8.3.3 De voordelen van een betaald statuut 106
8.3.4 De uitdagingen van een betaald statuut 107
8.4 Een opleiding voor ervaringsdeskundigen als noodzaak? 109
8.4.1 Geen opleiding 110
8.4.2 Specifieke opleiding voor ervaringsdeskundigen 110
8.4.3 Professionele opleiding 112
8.5 Het mandaat van ervaringsdeskundigen 114
8.5.1 Een formeel mandaat binnen een team 114
8.5.2 Een informeel mandaat binnen een team 115
8.5.3 Een formeel mandaat bij cliënten, bezoekers en bewoners 116
8.5.4 Een informeel mandaat bij cliënten, bezoekers en bewoners 117
9. De ondersteuning van ervaringsdeskundigen: het belang van coaching en intervisie 121
9.1 Ervaringskennis, kwetsbaarheid en zelfonthulling 121
9.1.1 Ervaringskennis en kwetsbaarheid 122
9.1.2 Kwetsbaarheid en zelfonthulling 122
9.1.3 Kwetsbaarheid en een hulpverleningsreflex 123
9.2 Coaching en omkadering in de dagelijkse ondersteuning 124
9.2.1 Individuele en collectieve ondersteuning van ervaringsdeskundigen 124
9.2.2 Ondersteuning van het team 126
9.3 Het loopt mis, wat nu? 128
9.3.1 De kookavond loopt in de soep 128
9.3.2 Op zoek naar ondersteuning 129
9.3.3 Persoonlijk vlot het ook even niet 129
9.3.4 Dan maar in ziekteverlof? 130
9.3.5 Hoe gaan we als team om met herval? 130
10. Een blik op morgen 135
10.1 Het noorden: bepaal je richting 135
10.2 Het oosten: schat je kansen en opportuniteiten in 136
10.3 Het westen: schat je valkuilen en bedreigingen in 138
10.4 Het zuiden: zorg voor energie onderweg 139
Ervaringskennis als collectief verhaal 143
Dankwoord 145
Literatuur 147
