Handboek WWFT

WOORD VOORAF V
Ten geleide XIX

Hoofdstuk 1 Inleiding – FATF tot vijfde anti-witwasrichtlijn 1
B. Snijder-Kuipers en A.T.A. Tilleman
1.1 FATF 1
1.2 Eerste anti-witwasrichtlijn 3
1.3 Tweede anti-witwasrichtlijn 4
1.4 Derde anti-witwasrichtlijn en PEP-Richtlijn 5
1.5 Vierde anti-witwasrichtlijn 6
1.6 Vijfde anti-witwasrichtlijn 8
1.7 Van WID-MOT tot WWFT 8

Hoofdstuk 2 Algemeen beschrijvend deel 11
B. Snijder-Kuipers en A.T.A. Tilleman
2.1 Introductie van de hoofdverplichtingen 11
2.2 Identificatie 12
2.3 UBO-begrip 14
2.3.1 Inleiding 14
2.3.2 Vierde anti-witwasrichtlijn 14
2.3.3 WWFT 15
2.3.4 Kapitaalvennootschap 15
2.3.5 Personenvennootschap 16
2.3.6 Vereniging, coöperatie, OWM en stichting 16
2.3.7 Trust 17
2.4 PEP 17
2.4.1 Inleiding 17
2.4.2 Vierde anti-witwasrichtlijn 17
2.4.3 WWFT 19
2.4.4 Familielid 19
2.4.5 Naast geassocieerde 20
2.5 UBO-register 20
2.6 WWFT-beleid 21
2.6.1 Inleiding 21
2.6.2 WWFT-beleid 21
2.6.3 Gedragslijnen, procedures en maatregelen 23
2.6.4 Dagelijks beleid 23
2.6.5 Groepsvennootschappen 24
2.7 Algemene verplichtingen 26
2.7.1 Bewaarplicht 26
2.7.2 Opleidingsplicht 27

DEEL 1 KYC CDD-ONDERZOEK

WFT-instellingen

Hoofdstuk 3 Banken 33
C.W.M. Lieverse en M.L. Louisse
3.1 Het integriteitstoezicht op banken 33
3.2 De relationele integriteitsverplichtingen van een bank 34
3.2.1 Cliëntenonderzoek: de bank als poortwachter 34
3.2.2 Meldingsplichten: de bank als opsporingstool 35
3.3 Het wettelijk kader 35
3.3.1 Internationale context 35
3.3.2 De bronnen 37
3.3.3 Toepassingsbereik 38
3.3.4 Territoriale afbakening 41
3.3.5 Groepstoepassing 42
3.4 Cliëntenonderzoek 45
3.4.1 Cliëntenonderzoek op grond van de Wft 45
3.4.2 Cliëntenonderzoek op grond van de WWFT 48
3.4.3 Verschillen en overlap tussen cliëntenonderzoek op grond van de WWFT en de Wft 49
3.4.4 Specifieke voorschriften voor bepaalde risicovolle activiteiten/relaties van banken 51
3.4.5 Cliëntenonderzoek op grond van de Sanctiewet 52
3.5 Meldingsplichten 53
3.5.1 Melden van ongebruikelijke transacties onder WWFT 53
3.5.2 Melden van transacties financiering terrorisme 53
3.5.3 Melden van hits op sanctielijsten 54
3.5.4 Meewerken op verzoek van DNB 55
3.6 Contractuele verankering 55
3.6.1 De algemene bankvoorwaarden 55
3.6.2 Opzeggen bancaire relatie 56
3.7 Botsende voorschriften 59
3.7.1 Veiligheidsrol/publieke taak vs. private partij 59
3.7.2 Verwerken van persoonsgegevens 61
3.7.3 Online en mobiele dienstverlening 62
3.7.4 Toegang tot basisbetaalrekening 64
3.7.5 Afwikkeling van een bank 64
3.8 Toezicht en handhaving 65
3.8.1 Toezicht en handhaving 65
3.8.2 Strafrechtelijke handhaving 65
3.8.3 Tuchtrecht voor bankmedewerkers 65
3.8.4 Internationale context 66
3.9 Conclusie 66

Hoofdstuk 4 Verzekeraars 71
J.V.M. Toussaint en A.J.A.D. van den Hurk
4.1 Inleiding 71
4.2 Bronnen 71
4.2.1 Inleiding 71
4.2.2 Beleid gericht op en inrichting van de integere bedrijfsvoering 71
4.2.3 Modaliteiten integere bedrijfsvoering 72
4.2.4 Reikwijdte en omvang van integere bedrijfsvoering Wft 72
4.2.5 Eed/belofte financiële sector 75
4.2.6 Integere bedrijfsvoering WWFT en vierde antiwitwasrichtlijn 75
4.2.7 Uitbesteding Wft en WWFT 77
4.2.8 Groepen 79
4.2.9 Sanctiewet 81
4.3 Systematische Integriteit Risico Analyse (SIRA) 81
4.4 Integrity Risk Appetite 84
4.5 Opstellen adequaat beleid: specifieke aandachtspunten voor verzekeraars 85
4.5.1 Inleiding 85
4.5.2 Specifieke risicofactoren levensverzekeraars 87
4.6 Specifieke wettelijke vereisten WWFT voor levensverzekeraars 89
4.6.1 Vereenvoudigd klantonderzoek 89
4.6.2 Verscherpt klantonderzoek 90
4.6.3 Begunstigde levensverzekering 90
4.7 Specifieke wettelijke vereisten Sanctiewet 1977 voor verzekeraars 90
4.8 Afronding 93

Hoofdstuk 5 Beleggingsinstellingen en icbe’s 97
M.R. Hoekstra en B.N. Schep
5.1 Inleiding 97
5.2 Wettelijk kader 97
5.2.1 Wft 97
5.2.1.1 Beleggingsinstelling en icbe 97
5.2.1.2 Beleggingsfonds en beleggingsmaatschappij 99
5.2.1.3 Open end en closed end 100
5.2.1.4 De beheerder 102
5.2.2 WWFT 103
5.2.3 Toepassingsbereik 104
5.3 Risicobeoordeling en monitoring 105
5.3.1 Aard en omvang 106
5.3.2 Risicofactoren 107
5.3.2.1 Product-, dienst- en transactiegebonden risicofactoren 108
5.3.2.2 Cliëntgebonden risicofactoren 109
5.3.2.3 Distributiekanaalgebonden risicofactoren 112
5.3.2.4 Landgebonden of geografische risicofactoren 113
5.3.2.5 Risico’s verbonden aan innovatieve cliëntenonderzoek methodes 115
5.3.3 Nationale en supranationale rapportages 117
5.3.4 Cliëntenonderzoek 119
5.3.4.1 Cliënten van de beheerder 120
5.3.4.2 Onacceptabele risico’s 121
5.3.4.3 Vereenvoudigd cliëntenonderzoek 122
5.3.4.4 Verscherpt cliëntenonderzoek 126
5.3.4.5 Monitoring zakelijke relatie 127
5.3.5 Beleggingen in cryptocurrencies 129
5.3.5.1 AFM 130
5.3.5.2 Meldplicht ongebruikelijke transacties in cryptocurrencies 132

DEEL 1 KYC CDD-ONDERZOEK

Adviseurs

Hoofdstuk 6 Advocaten 137
N. Hupkes en V.J. Matroos
6.1 Inleiding 137
6.2 Reikwijdte WWFT voor advocaten 137
6.2.1 Wanneer wel/niet van toepassing? 137
6.2.2 Betekenis in de praktijk 139
6.3 Randvoorwaarden voor advocatenkantoren 140
6.3.1 Inrichting organisatie 140
6.3.2 Bewaarplicht 143
6.3.3 Opleidingsverplichting 143
6.4 Cliëntenonderzoek 144
6.5 Meldplicht en FIU 146
6.5.1 Meldplicht en informatieverzoek FIU-Nederland 146
6.5.2 Relatie tot geheimhoudingsplicht advocaat 151
6.5.3 Rol kenniscentrum WWFT 152
6.6 Overige aandachtspunten 152
6.6.1 Deken als toezichthouder WWFT 152
6.6.2 Relatie WWFT en de registratie op het tableau 153
6.6.3 Overgangsrecht 154

Hoofdstuk 7 Belastingadviseurs 157
W.J.D. Gohres
7.1 Inleiding 157
7.1.1 Belangrijkste verplichtingen voor belastingadviseurs en de wijzigingen als gevolg van de vierde anti-witwasrichtlijn 157
7.1.2 Risicobeleid 159
7.1.3 Specifieke situatie belastingadviseurs (wie is belastingadviseur?) 159
7.1.4 Samenwerking met andere beroepsgroepen 161
7.2 Formele kader 162
7.2.1 Specifieke bepalingen voor belastingadviseurs 162
7.2.2 Richtsnoeren NOB/RB/NBA 163
7.2.3 Leidraad BFT voor accountants, belastingadviseurs, administratiekantoren 164
7.2.4 Advocaat-belastingkundige 165
7.2.5 Uitzondering voor bepaling rechtspositie en rechtsbijstand 166
7.2.6 Afgeleid verschoningsrecht 167
7.3 Identificatie, verificatie en monitoring 167
7.3.1 Het risicobeleid (model NOB toepassen) 167
7.3.2 Zelfstandig belastingadviseur tot Big 4-kantoor 168
7.3.3 Overheidslichamen, geregistreerde instellingen 169
7.3.4 Raadplegen van UBO-register 171
7.3.5 Buitenlandse cliënten 172
7.3.6 Praktijk en theorie 174
7.3.7 Monitoring 176
7.3.8 Administratie 177
7.4 Melding 177
7.4.1 Melding en inkeer 177
7.4.2 Ontdekte belastingfraude 179

Hoofdstuk 8 Notarissen 183
J.J. van Bennekom-Overgaauw en B. Snijder-Kuipers
8.1 Toepassingsbereik 183
8.2 Wettelijk kader 185
8.3 Wie is cliënt? 189
8.3.1 Tussenpersonen 190
8.3.2 Onderscheid partijnotaris en onafhankelijk notaris 193
8.4 Derdenrekening 194
8.5 Geheimhoudingsplicht en doorbreking daarvan door WWFT 196
8.6 Ministerieplicht en dienstweigering in kader van WWFT 198
8.7 Conclusie 200

Hoofdstuk 9 Accountants 203
A.E. van Almelo en M. Pheijffer
9.1 Inleiding 203
9.2 Het formele kader 203
9.2.1 De meldingsplicht witwassen voor accountants 204
9.2.2 De WWFT-leidraad voor (onder meer) accountants 204
9.2.3 NBA-handreiking 1124 inzake richtsnoeren WWFT 205
9.2.4 Typologieën 206
9.2.5 Fraudemeldingsplicht ex art. 26 Wet toezicht accountantsorganisaties 207
9.2.6 De verplichtingen op grond van de NV COS 240/250 208
9.2.7 De Verordening gedrags- en beroepsregels voor accountants 209
9.2.8 De NBA-Handreiking 1137 inzake corruptie 210
9.3 Schurende meldingsplichten 210
9.3.1 Twee meldingsplichten 210
9.3.2 Het aangrijpingspunt van de meldingsplichten 211
9.3.3 Materialiteit 211
9.3.4 Reikwijdte 211
9.3.5 Melding al dan niet bespreken met de cliënt 212
9.3.6 Toezicht 212
9.4 Een selectie van belangrijke thema’s 212
9.4.1 Ingewikkelde structuren en offshore constructies 212
9.4.2 Identificatie 214
9.4.3 Meldingen en niet-melders 215
9.4.4 Internationale kantoren en extraterritoriale werking 216
9.5 Lessen en ‘red flags’ uit de rechtspraak 217
9.5.1 Al melden bij vermoeden (van fiscale fraude) 217
9.5.2 Samenhang met crimineel handelen niet zelf beoordelen 218
9.5.3 Ongebruikelijkheid beoordelen volgens algemene maatstaven 219
9.5.4 Veel omzet zonder facturen melden 219
9.5.5 Melden als cliënt fraude bekent 219
9.5.6 Tijdig melden 219
9.5.7 Geen verband met witwassen 220
9.5.8 Melden in loondienst 222
9.5.9 Cliëntenonderzoek 223
9.6 Afronding 225

DEEL 2 ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES

Hoofdstuk 10 Meldtraject 231
B. Snijder-Kuipers en A.T.A. Tilleman
10.1 Inleiding 231
10.2 Grondslag 231
10.3 Meldingsplichtige instellingen in Nederland 232
10.3.1 Inleiding 232
10.3.2 Banken en andere financiële ondernemingen 232
10.3.3 Beroepsbeoefenaren 234
10.4 Meldingsplicht 238
10.4.1 Uitgevoerde en voorgenomen transacties 238
10.4.2 Eisen aan een melding 239
10.4.3 Geheimhouding 240
10.4.4 Niet nakomen meldingsplicht 241
10.5 Ongebruikelijke transactie 242
10.6 Behandeling van uw melding 242
10.7 Uw ongebruikelijke transactie is verdacht bepaald en dan … 243
10.8 Conclusie 244

Hoofdstuk 11 Indicatoren en casuïstiek 245
B. Snijder-Kuipers en A.T.A. Tilleman
11.1 Inleiding 245
11.2 Uitvoeringsbesluit WWFT 246
11.3 Objectieve en subjectieve indicatoren 247
11.3.1 Indicator die voor alle WWFT-instellingen geldt 247
11.3.2 Indicatoren per sector 248
11.4 Casuïstiek 252
11.5 Conclusie 267

DEEL 3 TOEZICHTHOUDERS EN SANCTIES

Hoofdstuk 12 AFM 273
L. Claase
12.1 Inleiding 273
12.2 Het WWFT-toezicht door de AFM 275
12.2.1 Beleggingsondernemingen 276
12.2.2 (Beheerders van) beleggingsinstellingen of icbe’s 278
12.2.3 Financiële dienstverleners 279
12.3 Organisatiewijze WWFT-toezicht 279
12.3.1 Het WWFT-toezicht bij markttoegang 280
12.3.2 Het doorlopend (risicogestuurde) WWFT-toezicht 281
12.3.3 Onderlinge samenwerking toezichthouders 283
12.4 Toezichtinstrumentarium 286
12.4.1 Verhoogde boetemaxima 287
12.4.2 Publicatiebevoegdheid onherroepelijke WWFT-sancties 290
12.4.3 Raakvlakken met de Wft 295
12.5 Conclusie 297

Hoofdstuk 13 DNB 301
G.J. Michiels van Kessenich
13.1 Toezicht door DNB 301
13.1.1 Hoofdtaken als toezichthouder 301
13.1.2 Organisatie WWFT-toezicht 302
13.1.3 Instellingen onder DNB-toezicht 303
13.2 Uitvoering WWFT-toezicht 305
13.2.1 Overleg met strafrechtelijke autoriteiten 306
13.2.2 Handhavingsbeleid 307
13.2.3 Explicitering intrekkingsmogelijkheid vergunning 307
13.2.4 Guidance financiële sector 308
13.3 Nieuw wettelijk kader 310
13.3.1 Extra-territoriale werking WWFT, uitgaande bijkantoren 310
13.3.2 Aanbieders van levensverzekeringen 312
13.3.3 Wisselinstellingen 313
13.4 Systematische integriteitsrisicoanalyse en naleving WWFT 314
13.4.1 Risicoanalyse 314
13.4.2 Doel systematische integriteitsrisicoanalyse 315
13.4.3 Verschillende wettelijke regelingen 315
13.5 Introductie beroepsverbod 316
13.5.1 Toepassingsbereik 316
13.5.2 Gevolgen beroepsverbod 318
13.5.3 Consequenties reguleren beroepsverbod 319
13.5.4 Beroepsverbod versus toetsing van bestuurders 321
13.5.5 Afronding inzake beroepsverbod 322

Hoofdstuk 14 BFT 323
D.S. Kolkman
14.1 Wettelijke toezichtstaken BFT 323
14.1.1 Wet op het notarisambt 323
14.1.2 Gerechtsdeurwaarderswet 324
14.1.3 WWFT 324
14.2 Toezicht WWFT 325
14.2.1 Onder toezicht staande instellingen 325
14.2.2 Toezichtsaanpak en strategie twee pijler aanpak 327
14.2.2.1 Samenwerken met ondertoezichtstaanden en ketenpartners 327
14.2.2.2 Uitvoeren van risicogerichte onderzoeken 328
14.2.2.3 Digin WWFT 329
14.3 Sanctionering van de WWFT 330
14.3.1 Tuchtrechtelijke sanctionering (wettelijk tuchtrecht) 330
14.3.2 Bestuursrecht 334
14.3.3 Strafrechtelijke sanctionering 335
14.3.4 Samenloop tuchtrecht en strafrecht 339
14.3.5 Aanvullende sanctioneringsmogelijkheden onder vierde anti-witwasrichtlijn 339
14.4 Conclusie 341

Hoofdstuk 15 OM 345
E. van Liere
15.1 Inleiding 345
15.2 WED 346
15.3 Achtergrond 348
15.4 Witwassen 351
15.4.1 Placement 354
15.4.2 Layering 357
15.4.3 Integration 358
15.5 Financieren van terrorisme 359
15.5.1 Placement 360
15.5.2 Layering 361
15.5.3 Integration 361
15.6 OM 362
15.6.1 Instrumentarium 363
15.6.2 Casuïstiek 363
15.7 Conclusie 372

Afkortingen 377
Trefwoordenregister 381