Redacteurs en auteurs 13
Voorwoord 19
Deel I Toepassing bij kinderen algemeen 27
1 Uitgangspunten 28
Renée Beer en Carlijn de Roos
2 De impact van trauma 32
Renée Beer en Carlijn de Roos
2.1 Inleiding 32
2.2 Gebeurtenissen 32
2.3 Gevolgen 34
2.4 Risicofactoren en beschermende factoren 45
2.5 Prevalentie 50
2.6 Conclusie 51
3 Empirisch onderzoek 52
Renée Beer en Carlijn de Roos
3.1 Inleiding 52
3.2 Criteria 52
3.3 Gepubliceerde onderzoeken en resultaten 54
3.4 Meta-analyse 66
3.5 Richtlijnen 67
3.6 Conclusie 68
4 Indicatiestelling 69
Renée Beer en Carlijn de Roos
4.1 Inleiding 69
4.2 Globale indicatiegebieden 69
4.3 Specifieke stoornissen 73
4.4 Relatieve contra-indicaties 82
4.5 Timing 87
4.6 Conclusie 87
5 Ouders en gezinnen 89
Renée Beer en Carlijn de Roos
5.1 Inleiding 89
5.2 Casusconceptualisatie 90
5.3 Rollen voor ouders 91
5.4 Behandeling van ouders 95
5.5 Het gezin 99
5.6 Keuzes 99
5.7 Conclusie 100
6 Aanpassingen voor kinderen van 4-18 jaar 101
Renée Beer en Carlijn de Roos
6.1 Inleiding 101
6.2 Rationale voor aanpassingen 101
6.3 Aandachtsgebieden 106
6.4 Protocolaanpassingen 108
6.5 Inzet ouders 122
6.6 Conclusie 124
7 EMDR-verhalenmethode: traumaverwerking bij preverbaal trauma 125
Carlijn de Roos en Renée Beer
7.1 Inleiding 125
7.2 Empirische status 125
7.3 Indicatiestelling 126
7.4 Procedure 126
7.5 Effecten 137
7.6 Combinatie EMDR-verhalenmethode en standaardprotocol 138
7.7 Conclusie 140
8 Interweaves 141
Renée Beer en Carlijn de Roos
8.1 Inleiding 141
8.2 Stagnatie van het verwerkingsproces 141
8.3 Doel 146
8.4 Thema 147
8.5 Aangrijpingspunt 150
8.6 Vraagtype 153
8.7 Ontwerpen of selecteren van een interweave 155
8.8 Conclusie 156
9 Stressregulatie 157
Renée Beer en Carlijn de Roos
9.1 Inleiding 157
9.2 Stabilisatiedebat 157
9.3 Stress 160
9.4 Interventies en technieken 166
9.5 Empowerment 177
9.6 Conclusie 177
Deel II Toepassing bij specifieke psychopathologie 179
10 EMDR bij kinderen met ADHD 180
Ariane Tjeenk-Kalff, Tirtsa Ehrlich en Anneke Eenhoorn
10.1 Inleiding 180
10.2 Klinisch beeld 180
10.3 Prevalentie en comorbiditeit 181
10.4 Oorzaken 181
10.5 Gevolgen 183
10.6 Rationale voor EMDR 184
10.7 Empirische evidentie 185
10.8 Aandachtspunten bij toepassing van EMDR 186
10.9 Casuïstiek 194
10.10 Conclusies 198
Bijlage 10.1 Voorbeelden van beloningskaarten 199
11 EMDR: behandeling van faalangst in geconcentreerde vorm 201
Marjolein Wansink-Lokerman en Nathalie Schlattmann
11.1 Inleiding 201
11.2 Klinisch beeld 202
11.3 Theoretische modellen 203
11.4 Classificatie 204
11.5 Reguliere behandeling 205
11.6 Rationale voor EMDR 206
11.7 Empirische evidentie 206
11.8 Routes naar het standaardprotocol 207
11.9 Resource development and installation (RDI) 215
11.10 EMDR en de therapeutische relatie 216
11.11 Conclusie 219
12 EMDR bij dove en slechthorende kinderen of kinderen met TOS 221
Lieke Doornkate en Jeantine Janse
12.1 Inleiding 221
12.2 De doelgroep 221
12.3 Empirische evidentie 227
12.4 Diagnostiek 227
12.5 Aandachtspunten bij EMDR 229
12.6 Conclusie 244
13 EMDR bij kinderen met autisme 245
Esther Leuning en Petra Spuijbroek
13.1 Inleiding 245
13.2 De doelgroep 245
13.3 Empirisch onderzoek 250
13.4 Rationale voor EMDR 251
13.5 Indicatiecriteria 251
13.6 Aandachtspunten voor de EMDR-behandeling 252
13.7 Overzicht 268
14 EMDR bij kinderen met een verstandelijke beperking 272
Liesbeth Mevissen
14.1 Inleiding 272
14.2 Doelgroep 273
14.3 Diagnostiek 274
14.4 Rationale voor EMDR 275
14.5 Empirische evidentie 278
14.6 Aandachtspunten bij de toepassing van EMDR 279
14.7 Conclusies 288
15 EMDR bij adolescenten met een borderline persoonlijkheidsstoornis 289
Agaath Koudstaal, Steven Meijer en Rosanne de Bruin
15.1 Inleiding 289
15.2 Klinisch beeld 289
15.3 Diagnostiek 290
15.4 Reguliere behandelingen 291
15.5 Empirische evidentie 292
15.6 Rationale voor EMDR 292
15.7 Indicatiestelling 293
15.8 Timing van EMDR 295
15.9 Stappen voor EMDR 296
15.10 Conclusie 310
Bijlage 15.1 Dagboekkaart 310
15b Rechtsom bij adolescenten met een borderline persoonlijkheidsstoornis 311
Steven Meijer en Agaath Koudstaal
15b.1 Inleiding 311
15b.2 De borderline persoonlijkheidsstoornis uitgelicht 311
15b.3 Selectie van opvattingen 312
15b.4 Conclusie 317
16 EMDR bij adolescenten met een dissociatieve stoornis 318
Kirsten Hauber
16.1 Inleiding 318
16.2 Kenmerken van een dissociatieve stoornis 318
16.3 Theorie van structurele dissociatie van de persoonlijkheid 319
16.4 Dissociatieve stoornis in de adolescentie 321
16.5 Empirisch onderzoek 323
16.6 Gefaseerde behandeling 324
16.7 Conclusie 339
17 EMDR bij kinderen met een dissociatieve stoornis of
DISsociatieve symptomen 340
Arianne Struik
17.1 Inleiding 340
17.2 Klinisch beeld 340
17.3 Diagnostiek 341
17.4 Empirisch onderzoek en richtlijnen 343
17.5 Aandachtspunten in een gefaseerde behandeling 343
17.6 Aandachtspunten en interventies per behandelfase 345
17.7 Conclusie 357
18 EMDR bij jongeren met gedragsproblemen 358
Caroline Ploeg, Femy Wanders en Renée Beer
18.1 Inleiding 358
18.2 Het sprookje 359
18.3 Het MASTR-protocol 362
18.4 Valkuilen 373
18.5 Empirische onderbouwing 374
18.6 Conclusie 375
Deel III Toepassing bij jeugdigen in specifieke settingen 377
19 EMDR met een dyadische focus en speelse interventies 378
Barbara Wizansky en Estie Bar-Sadeh
19.1 Inleiding 378
19.2 De hechtingsrelatie 378
19.3 EMDR bij een hechtingstrauma 379
19.4 De dyadische focus en speelse interventies bij casusconceptualisatie 383
19.5 De dyadische focus en speelse interventies tijdens het hele stadaardprotocol 385
19.6 Dyadische speelse benadering per fase van het standaardprotocol 385
19.7 Conclusie 398
20 EMDR voor kinderen met een hechtingstrauma in pleeg- en adoptiegezinnen 399
Debra Wesselmann, Stefanie Armstrong en Cathy Schweitzer
20.1 Inleiding 399
20.2 Potentiële belemmeringen 400
20.3 Empirische evidentie 400
20.4 Procedurele aanpassingen 401
20.5 Interventies en interweaves 403
20.6 Voorbeelden van interweaves 407
20.7 Conclusie 413
21 EMDR met gezinstherapie in gezinnen na kindermishandeling 414
Joanne Morris-Smith en Michel Silvestre
21.1 Inleiding 414
21.2 Relevantie van EMDR voor mishandelde kinderen 415
21.3 Empirische ondersteuning 415
21.4 Rationale voor de combinatie EMDR-gezinstherapie (EMDR-GT) 416
21.5 Contra-indicaties voor EMDR-GT 416
21.6 Diagnostiek 417
21.7 Behandeling 419
21.8 Aandachtspunten bij het EMDR-standaardprotocol 426
21.9 Conclusie 431
22 EMDR in vluchtelingengezinnen: maatwerk 433
Trudy Mooren en Jelly van Essen
22.1 Inleiding 433
22.2 Gevolgen van traumatisering 434
22.3 Kenmerken van vluchtelingengezinnen 435
22.4 Empirisch onderzoek naar effecten van EMDR en gezinsinterventies 437
22.5 Indicatiestelling voor EMDR en gezinstherapie 439
22.6 Aandachtspunten bij EMDR 444
22.7 Aandachtspunten bij gezinsbehandeling 446
22.8 Conclusie 448
23 EMDR bij jongeren in de forensische GGZ 449
Mirjam Heinemans, Jacqueline van Baar en Agnes Scholing
23.1 Inleiding 449
23.2 De doelgroep 449
23.3 Reguliere behandelingen 453
23.4 Rationale voor EMDR 455
23.5 Voorbereiding op EMDR 455
23.6 Aandachtspunten bij toepassing van het standaardprotocol 459
23.7 Conclusie 467
24 EMDR in een klinische setting. KINGS: Kind IN Gezond Systeem 469
Femy Wanders en Caroline Ploeg
24.1 Inleiding 469
24.2 Behandelmodel 471
24.3 Empirische evidentie voor de onderdelen 480
24.4 Aandachtspunten voor EMDR 482
24.5 Aandachtspunten voor de behandelsetting 485
24.6 Conclusie 486
Nawoord 487
Literatuur 491
Register 517
