Paulien de Winter is werkzaam als postdoconderzoeker en docent bij de vakgroep Staatsrecht, Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en doet onderzoek naar handhaving in de sociale zekerheid.
Meer over Paulien de WinterTussen de regels
Een rechtssociologische studie naar handhaving in de sociale zekerheid
Paperback Nederlands 2019 1e druk 9789462906846Samenvatting
Een strenge aanpak van uitkeringsfraude staat al jaren hoog op de politieke agenda. Regelmatig komt in het nieuws hoeveel miljoenen euro’s uitvoeringsinstanties opsporen of besparen door handhavingsacties, of welke sancties opgelegd worden aan frauderende burgers. Iedereen kent deze ‘resultaten’ van handhaving van de socialezekerheidswetgeving. Maar wat gebeurt er binnen de uitvoeringsinstanties? Hoe gaan medewerkers om met de regels? Hoe gaan medewerkers om met uitkeringsgerechtigden? Dit boek geeft een kijk in de black box van deze handhavingspraktijk.
De auteur heeft over de schouder van verschillende medewerkers meegekeken bij hun dagelijkse werkzaamheden. De handhaving van de verplichtingen in de sociale zekerheid zijn onderzocht bij drie sociale diensten en twee UWV Werkbedrijven. In de dagelijkse praktijk bestaan grote verschillen in de manier waarop sociale diensten en UWV Werkbedrijven socialezekerheidswetgeving handhaven. Het onderzoek laat zien dat strenge regelgeving niet automatisch leidt tot strenge uitvoering. Uitvoerende medewerkers weten hoe ze zich tussen de regels moeten begeven om voor elkaar te krijgen wat zij vinden dat gedaan moet worden.
Dit boek geeft een unieke en gedetailleerde beschrijving van de – vaak gesloten – wereld van de uitvoeringspraktijk. Het is bestemd voor mensen die betrokken zijn bij de sociale zekerheid: uitvoerders, handhavers, beleidsmakers en uitkeringsgerechtigden. De resultaten zijn interessant voor (rechts)sociologen, bestuurskundigen en anderen die geïnteresseerd zijn in de werking van het recht.
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
1.1 Inleiding 11
1.2 De focus van dit onderzoek: handhaving 12
1.3 Handhavingsstijlen en responsive regulation 13
1.4 Onderzoeksvraag 14
1.5 De aanpak 15
1.6 Indeling van dit boek 17
2 Theoretisch kader 19
2.1 Inleiding 19
2.2 Street-level bureaucrats en discretionaire ruimte 20
2.3 Eerder onderzoek naar uitvoerende medewerkers 22
2.4 Handhavingsstijlen 25
2.4.1 De twee dimensies uitgelicht 27
2.4.2 Meerdere dimensies 29
2.5 Responsive regulation 29
2.5.1 De handhavingspiramide 32
2.5.2 De handhavingspiramide en naleving 34
2.5.3 Responsive regulation in de praktijk 36
2.6 De twee invalshoeken van dit onderzoek 39
3 De uitvoering van het onderzoek 41
3.1 Inleiding 41
3.2 De onderzoeksmethoden 41
3.3 Selectie cases 42
3.3.1 Sociale diensten 42
3.3.2 UWV Werkbedrijven 44
3.4 Observaties 45
3.4.1 ‘Medewerkers’ en ‘klanten’ 45
3.5 Interviews 46
3.6 Beleidsstukken en dossiers 48
3.7 Analyse van de gegevens 48
3.7.1 De handhavingsstrategie van de onderzochte instanties 49
3.7.2 Indeling van medewerkers naar type handhavingsstijl 50
3.7.3 Responsive regulation 55
3.8 Kwaliteit van het onderzoek 55
4 Sociale zekerheid in Nederland 63
4.1 Inleiding 63
4.2 De ‘Fraudewet’ ter discussie 65
4.3 Socialezekerheidsstelsel in Nederland 68
4.4 Uitvoerende instanties 70
4.4.1 Sociale diensten 73
4.4.2 Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen 80
5 Handhavingsstrategie van sociale diensten 91
5.1 Inleiding 91
5.2 Sociale dienst Klarenzicht 92
5.2.1 De aanvraagprocedure 92
5.2.2 Beleid en de aansturing van medewerkers 93
5.2.3 Maatregelen 97
5.2.4 Boetes 101
5.3 Sociale dienst Langebeek 103
5.3.1 De aanvraagprocedure 103
5.3.2 Beleid en de aansturing van medewerkers 104
5.3.3 Maatregelen 108
5.3.4 Boetes 111
5.4 Sociale dienst Menterhaven 114
5.4.1 De aanvraagprocedure 114
5.4.2 Beleid en de aansturing van medewerkers 117
5.4.3 Maatregelen 122
5.4.4 Boetes 124
5.5 De handhavingsstrategie: de onderzochte instanties vergeleken 127
6 Handhavingsstrategie van UWV Werkbedrijven 131
6.1 Inleiding 131
6.2 UWV 131
6.3 Werkbedrijf Arperdijk 133
6.3.1 Beleid en de aansturing van medewerkers 133
6.3.2 Maatregelen 137
6.4 Werkbedrijf Blakendam 139
6.4.1 Beleid en de aansturing van medewerkers 139
6.4.2 Maatregelen 143
6.5 De handhavingsstrategie: de onderzochte instanties vergeleken 145
7 Handhavingsstijlen van medewerkers van sociale diensten en UWV Werkbedrijven 149
7.1 Inleiding 149
7.2 Handhavingsstijlen in de praktijk 150
7.2.1 Strikte bestraffing 150
7.2.2 Flexibele bestraffing 152
7.2.3 Flexibele overreding 154
7.3 De handhavingsstijlen van de medewerkers van de onderzochte instanties 156
7.4 Combinatie van handhavingsstijlen 160
7.4.1 Incidentele combinatie van handhavingsstijlen 160
7.4.2 Structurele combinatie van handhavingsstijlen 161
7.5 De verschillen in handhavingsstijlen verklaard 164
7.5.1 Organisatiekenmerken 165
7.5.2 Persoonskenmerken 166
7.6 Discussie 173
8 Responsive regulation in de sociale zekerheid 177
8.1 Inleiding 177
8.2 De handhavingspiramide in de praktijk 178
8.3 Variëteit in handhavingsopties 185
8.4 Medewerkers verschillen in hun handhavingsaanpak 187
8.5 Medewerkers zijn beperkt in het uitvoeren van handhavingsopties 192
8.6 Medewerkers brengen de bedoeling van hun handelen niet (goed) over 195
8.7 Naleving is niet het hoofddoel van medewerkers 197
8.8 Discussie 199
9 Tussen de regels 203
9.1 Inleiding 203
9.2 Representativiteit 204
9.3 Een eerste indicatie van verschil in handhaving 206
9.4 Verschillen in handhaving 206
9.5 Een poging tot responsive regulation 210
9.6 Medewerkers en hun eigen werkwijzen 214
9.7 Lipsky in de socialezekerheidscontext van de 21ste eeuw 216
9.8 Tussen de regels 220
Lijst met afkortingen 221
Literatuurlijst 223
Bijlage A – Voorbeeldmail benadering casestudy en voorbeeldbrief toestemming casestudy 235
Bijlage B – Afspraken 237
Bijlage C – Aankondigingsbericht onderzoek 239
Bijlage D – Vragenlijsten 241
Bijlage E – Respondenten sociale diensten 245
Bijlage F – Respondenten UWV Werkbedrijven 247
Bijlage G – Codes Atlas.ti 249
Bijlage H – Aantal verstrekte uitkeringen 255
Bijlage I – Hoogte bijstandsuitkering 2015-2019 257
Bijlage J – Organogram UWV 259
Bijlage K – Handhavingsstijlen per instantie 261
Summary 265
Over de auteur 275
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan